۱۶ماه می امسال برابر است با صدمین سال موافقتنامه استعماری « سایکس ـ پیکو»  میان فرانسه و بریتانیای کبیر. در نتیجه این قرارداد خاورمیانه ای پس ازامپراتوری عثمانی بین منافع بریتانیا و فرانسه  تقسیم ؛ و سرنوشت خلق ها و مردمان این منطقه توسط خط کشی روی میز تسجیل شد. چنین خط کشی ها استعماری ـ امپریالیستی تا امروز زمینه ساز غارت ، منازعه ، جنگ و کشتارهای بی شماری درجهان شده؛ و بهانه ای برای مداخله استعمارنو درامور داخلی کشورها و مردم  تا روزگارما می باشد. مرزهای جنوبی و شرقی افغانستان که در پی قرارداد ننگین دیورند و سایر توافق نامه های استعماری توسط انگریزها پی ریزی شده است، منحیث زخم خونین تا هنوز روزانه جان صد ها افغان را می گیرد.

بسام طیبی دانشمند  سوری تبار و استاد علوم سیاسی در دانشگاه های گیورگ اوگوست توبینگن ، هارورد ، یل، کلفورنیا و اکادیمی دیپلوماسی ـ ویانا ؛ قرارداد سایکس ـ ‌پیکو را « زخم تاریخی » خوانده ، می گوید که : « پیامد این زخم تاریخی را نه  تنها سوری‌ ها، بلکه تمام مردمان عرب هنوز حس می‌ کنند.»

بامداد درمقالات و پژوهش های زیادی که در باره شرق میانه و آسیای صغیر به دست نشر سپاریده است ، بر اثرات دردبار این قرارداد امپریالیستی اشاره داشته است. به مناسبت صدمین سال موافقتنامه استعماری سایکس ـ پیکو که آنرا رهبری شوروی پس از انقلاب اکتوبر منحیث « توطیه امپریالیستی » رد نمودند ، جستاری را ازمنابع المانی به نشر می رسانیم تا خواننده گان گران ارج بامداد با ریشه های تاریخی بحران های خونین در شرق میانه  آشنایی بیشتر حاصل نمایند. بـامــداد

۱۰۰ سال از موافقت‌ نامه محرمانه میان فرانسه و بریتانیا موسوم به « سایکس ـ پیکو » گذشت. دو قدرت جهانی در ۱۶ می ۱۹۱۶ ترسایی بر سر ترسیم مرزهای سرزمین های خاورمیانه به توافق رسیدند، هرچند که این طرح به طور کامل به اجرا درنیامد.

از راست به چپ : فرانسوا ژرژ پیکو و مارک سایکس

در جون ۲۰۱۴ تروریست‌ های « دولت اسلامی عراق و شام  ـ داعش » با تصرف قرارگاهی در نواحی مرزی عراق و سوریه،  مرزبانان را کشتند و به دنبال آن ویدیوی تبلیغاتی در اینترنت منتشر و اعلام کردند که از این پس مرزی میان عراق و سوریه وجود نخواهد شد.

در پیام این مجاهدین  به «  قیمومت تحقیرآمیز امپریالیسم غربی »  که پیشینه‌ یک صد ساله  دارد، اشاره شده بود. منظور آن ها توافقنامه سرّی موسوم به « سایکس ـ پیکو»  بود که براساس آن سرزمین‌های خاورمیانه‌  امروز زیر نفوذ و قیمومت فرانسه  و بریتانیا قرار گرفتند. داعش در این پیام از   پایان سایکس ـ  پیکو سخن راند.

واقعیتی است انکارناپذیر که برای درک سیاست‌ها، رویکردهای ایدیولوژیک و مناسبات کشورهای جهان خاورمیانه ‌ای عرب، باید به مقطع تاریخی شکل ‌گیری نظام‌های دولتی این منطقه در مقطع پایان جنگ جهانی اول (۱۹۱۸ ترسایی ) و در پی آن فروپاشی امپراتوری عثمانی (۱۹۲۲ ترسایی) بازگشت.

بارها به این نکته اشاره شده که مرزهای سرزمین‌های میان دریای مدیترانه و خلیج فارس به طور عمده از سوی قدرت ‌های خارج از این مرزها، و به طور عمده از سوی دو قدرت جهانی آن روز، فرانسه و بریتانیا  مشخص شده‌اند. در این رابطه از « نظام سایکس ـ پیکو»   یا  « مرزهای سایکس ـ پیکو» سخن می‌ رود.

مارک سایکس و فرانسوا ژرژ پیکو دو دیپلومات بریتانوی و فرانسوی بودند که در سال ۱۹۱۶ ترسایی به نیابت از سوی دولت‌های متبوعه خود  در باره تقسیم سرزمین‌ های خاورمیانه‌ ای امپراتوری عثمانی به توافق رسیدند. این موافقت‌ نامه‌ به طور محرمانه در ۱۶ می ۱۹۱۶ ترسایی به امضا رسید.

این توافق محرمانه  که در آن روسیه تزاری نیز از تقسیم سرزمین‌های تحت استیلای امپراتوری عثمانی سهم برده و جزوی از این توافق بود، پس از انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ در روسیه، از سوی حکومت انقلابی بلشویک ‌ها افشا شد. به فرمان لنین و لیو تروتسکی، کمیسار امور خارجه  متن کامل موافقت نامه به عنوان بخشی از یک « توطیه امپریالیستی » در ۲۳ نوامبر ۱۹۱۷ ترسایی در روزنامه ‌های « ایزوستیا » و « پراودا » منتشر شد و سه روز بعد این سند تا آن زمان محرمانه در روزنامه انگلیسی منچستر یونایتد بازتاب یافت.

تقسیم حوزه نفوذ و قیمومت فرانسه و بریتانیا

اگرچه مفاد این به اصطلاح « موافقت‌نامه سایکس ـ پیکو» یک به یک اجرا نشد، اما زمینه ماموریت از سوی نهاد بین‌المللی « جامعه ملل » به فرانسه و بریتانیا را فراهم آورد تا حوزه نفوذ خود در این منطقه استراتیژیک را تعیین کنند.

« جامعه ملل »  یک سازمان میان ‌دولتی مستقر در ژنیو ـ سوییس  بود که پس از جنگ جهانی اول از برآیند عهد نامه « ورسای » کار خود را  در ۱۰ جنوری ۱۹۲۲ ترسایی آغاز کرد. این نهاد ۵۸ عضو داشت که ۴۲ عضو آن، از جمله ایران، از اعضای موسس و فعال آن بودند. ایالات متحده امریکا هرگز عضو آن نشد، هر چند که ایده تشکیل آن را خیلی پیشتر مطرح کرده بود. « جامعه ملل » در سال ۱۹۴۶ ترسایی پس از جنگ جهانی دوم و در پی تاسیس  سازمان ملل متحد  منحل شد.

بر اساس توافق سایکس ـ  پیکو، حوزه نفوذ  فرانسه از جنوب شرقی ترکیه امروز شامل شهرهای ( سیواس، دیاربکر، ماردین، آدانا و مرسین ) آغاز می ‌شد؛  و تا شمال عراق (موصل، رواندوز) و سپس سوریه ( حلب، دمشق) و لبنان امروز ( بیروت )  در حاشیه خاورمیانه‌ ای دریای مدیترانه امتداد می یافت.

در عوض حوزه قیمومت بریتانیا مناطق جنوبی و مرکزی عراق ( کیرکوک، بغداد، بصره) و سپس کویت و نواحی حاشیه خلیج فارس، عربستان، مناطق فلسطینی و اردن امروز را شامل می ‌شد.

شرق ترکیه هم که شامل بخشی از سواحل دریای سیاه تا مرزهای ایران و آذربایجان (شهرهای تراب زان، ارز روم، وان و بتلیس) می‌ شد، در حوزه نفوذ روسیه قرار گرفت.

با این ماموریت از سوی « جامعه ملل » مسوولیت تشکیل دولت ‌هایی مبتنی بر ترسیم مرزهای اختیاری منطقه  بر عهده  دو قدرت جهانی فرانسه و بریتانیا افتاد.

نقشه خاورمیانه براساس ترسیم مرزهای سایکس ـ پیکو

به عبارت دیگر، سایکس و پیکو خط  کش و مداد را به دست گرفتند و بر روی نقشه‌ ای که بر روی میزشان پهن بود، با ترسیم خطوط مستقیم ارضی، کشورهای امروز عربی خاورمیانه و سپس دولت‌ های آن را  بر اساس منافع استراتژیک خود تعیین کردند، بی آن‌ که انسجام قومی و مذهبی درون این سرزمین‌ها را در نظر بگیرند و بی آن ‌که نماینده گان مردمان این منطقه را در طراحی خود دخیل بدانند و به نوعی از آن‌ها  نظرخواهی کنند. یک نمونه بارز آن، پراکنده گی مردمان کٌرد میان چهار کشور ترکیه، عراق، سوریه و ایران است. دست ارمنی‌ ها و آشوری‌ها نیز از این تقسیم‌ بندی خالی ماند.

تعیین مرزهای مناطق عربی شمال افریقا از وظایف سایکس و پیکو نبود، زیرا این مناطق پیش از این تقسیم شده بودند. مصر تحت نفوذ بریتانیا بود و فرانسه  بر مغرب ( شامل مراکش، تونس و الجزایر) سلطه داشت و لیبیا در قیمومت ایتالیا بود. بدین گونه عنوان « سایکس ـ پیکو» در ادبیات سیاسی به نماد « طراحی بزرگ امپریالیستی و استعماری»  در مناسبات سیاسی و ارضی منطقه خاورمیانه و نیز به نماد کشورهایی که بر اساس این تقسیم‌ بندی شکل گرفتند، بدل شد.

آیا « توافق ‌نامه سایکس ـ پیکو» یک توطیه ضد عربی از سوی اروپایی‌ها بوده است؟  کم نیستند مردمان عرب که بدان باور دارند.

بسام طیبی  استاد علوم سیاسی سوری ـ المانی که سالیان دراز در دانشگاه توبینگن المان در حوزه تاریخ و جامعه‌ شناسی اسلام و عرب تدریس کرده است، دوران جوانی خود در سوریه را به یاد می‌آورد. او به دویچه‌ وله می‌ گوید: « در تمام دوران مدرسه تا دیپلیوم، « سایکس ـ ‌پیکو » و آثار زخم آن همواره موضوع ثابت درسی بوده است. پیامد این زخم تاریخی را نه  تنها سوری‌ ها، بلکه تمام مردمان عرب هنوز حس می‌ کنند.»

« در پس یک نمای عربی »

یکی از هدف‌های امپراتوری المان در طول جنگ جهانی اول کشاندن جنگ به خاورمیانه با هدف تضعیف جبهه سه کشور متحد ـ  فرانسه، بریتانیا و روسیه ـ بود. در این جنگ دو امپراتوری المان و عثمانی هم‌ پیمان بودند. المانی‌ها به همراه خلیفه عثمانی در استانبول که بالاترین مرجع دینی سنی‌ ها محسوب می‌ شد، عرب ‌ها را به جهاد علیه بریتانیا فراخواندند.

بریتانوی‌ها نیز در مقابل کوشیدند شریف بن علی،  متولی اماکن مذهبی مکه و دومین مرجع دینی پس از خلیفه را با خود متحد کنند.

در اکتبر ۱۹۱۵ ترسایی هنری مک‌ ماهون  کمیسر عالی بریتانیا در مصر، به شریف حسین پیشنهادی جذاب و فریبنده‌ داد. او گفت اگر عرب ‌ها به پشتیبانی از بریتانوی‌ ها برخیزند، بریتانیا در ازای آن به شریف در تاسیس پادشاهی خود یاری خواهد رساند. مک ‌ماهون گفت: « بریتانیای کبیر آماده است، استقلال عرب‌ ها را در مرزهایی که شریف پیشنهاد می‌ کند به رسمیت بشناسد و به آن پایبند بماند.» این اتحاد صورت گرفت. نیروهای عرب به رهبری فیصل بن حسین، پسر شریف، و به همراه مامور بریتانوی، تامس ادوارد لورنس (مشهور به لورنس عربی)  توانستند نیروهای عثمانی را به عقب ‌نشینی وادارند.

با پایان جنگ اول جهانی، در کنفرانس پاریس برقراری نظم نوین در این منطقه مورد مذاکره قرار گرفت. فیصل به نماینده گی از سوی عرب‌ها در این کنفرانس حضور یافت و گفت: « من اطمینان دارم که قدرت‌ های بزرگ، سعادت مردمان عرب را به منافع مادی خود ترجیح میدهند.»

ولی فیصل اشتباه می ‌کرد. فرانسه و بریتانیا بر سر تقسیم این سرزمین‌ها  براساس مرزهای سایکس ـ پیکو تاکید ورزیدند و گفتند که کشورهای عربی وجود خواهند داشت، اما زیر نفوذ ما.

در همان زمان جرج لورد کورزون  وزیر امور خارجه وقت بریتانیا گفت که کشورش قصد دارد منافع اقتصادی بریتانیا را پشت یک «  نمای عربی  » پنهان کند:  حکومت و اداره امور تحت رهبری بریتانیا، با کنترول یک مسلمان ‌زاده‌ عرب، و در صورت امکان، یک تیم عربی.

رویکرد ایالات متحده امریکا

بیانیه ۱۴ ماده‌ای مشهور وودرو ویلسون، رییس جمهور وقت امریکا به تاریخ ۸ جنوری سال  ۱۹۱۸ ترسایی با استقبال قریب به اتفاق تمام کشورهای مسلمان روبرو شد و آن را تاییدی بر حق استقلال خود تبیین کردند.

در بند اول این بیانیه آمده است که قراردادهای صلح باید به صورت علنی و به دور از هرگونه موافقت ‌نامه محرمانه منعقد شوند. در این بیانیه از جمله به رعایت منافع مردمان سرزمین‌های امپراتوری عثمانی و حق آنها برای تعیین سرنوشت خود تاکید شده است.

در جون ۱۹۱۹ ترسایی  کمیسیون  « کینگ کرین » از سوی ایالات متحده امریکا رهسپار سوریه شد تا نظر نماینده گان محلی را درباره آینده این کشور جویا شود. تا آن زمان امریکا در صحنه دیپلوماسی جهانی چندان فعال نبود و از عضویت در « جامعه ملل » نیز خودداری ورزیده بود.

تحقیقات این کمیسیون از حلب تا بئر شِوا (در مناطق مرکزی اسراییل امروز)  را در بر می‌گرفت. کمیسیون از ۳۶ شهر دیدن کرد، ۲ هزار هیات نماینده گی از ۳۰۰ روستا را به حضور پذیرفت و بیش از ۳ هزار تقاضانامه دریافت کرد.

کمیسیون در پایان به این نتیجه رسید که سوری‌ها قیمومت کشور خارجی بر سرزمین خود را رد می ‌کنند و خواستار یک سوریه بزرگ هستند که شامل مناطق فلسطینی نیز می‌شود. نتایج کمیسیون با مخالفت قاطع فرانسه و بی ‌اعتنایی بریتانیا روبرو شد.

تأسیس دولت‌های جدید

توافق‌های کنفرانس پاریس، به ویژه پیآمدهای آن، از اهمیت سرنوشت‌ سازی برخوردار شدند. بر اساس این توافق‌ها دو دولت سوریه و عراق تاسیس شدند.  « جامعه ملل» در سال ۱۹۲۲ ترسایی ماموریت دیگری برای تشکیل دولتی تازه به نام لبنان داد.

در همین سال « جامعه ملل » ایجاد « میهنی برای مردمان یهودی » را پیش ‌بینی کرد که زمینه‌های بعدی تاسیس دولت اسراییل را فراهم ساخت.

ملک فیصل در کنفرانس پاریس حمایت خود از یهودیان را اعلام کرد و گفت:  « من تضمین می دهم که عرب‌ ها، برخلاف آنچه متاسفانه در بسیاری نقاط جهان شاهد آن هستیم، هیچ‌ گونه خصومت قومی و دینی علیه یهودیان از خود نشان نخواهند داد.»  اما این حسن نیت فیصل با واقعیت‌های دشوار آتی روبرو شد.

یک سال بعد  در سال ۱۹۲۳ترسایی  بریتانیا منطقه فرااردن، واقع در شرق رود اردن را از سرزمین‌ های فلسطینی جدا کرد و زمینه اردن امروز را فراهم آورد.

بریتانیا از اواخر سده نوزدهم  قیمومت کویت را عهده ‌دار بود و پس از جنگ جهانی اول استقلال آن را اعلام کرد.

به طور کلی  از اواخر دهه‌  ۱۹۲۰ به تدریج تمام این کشورها استقلال خود را، در پی شورش و سرکوب یا رایزنی و سازش با قدرت های استعماری، بازیافتند و به عضویت سازمان ملل متحد درآمدند. بعدها تغییراتی در تعیین مرزها ایجاد شد، از جمله  ترکیه در زمان آتاتورک برخی مناطق شمالی سوریه را بازپس گرفت؛ که سرگذشت هر یک از آنها داستان دیگری است.

نتیجه آن که، این نظم جدید صحنه‌ ای برای مناقشه‌ ها و جنگ‌ ها  پدید آورد که تا امروز تداوم یافته ‌اند:

ـ تنش بی ‌پایان میان اسراییلی‌ها و فلسطینی‌ها،

ـ جنگ داخلی لبنان از ۱۹۷۵ تا ۱۹۹۰ ترسایی،

ـ جنگ دوم خلیج در پی یورش ناگهانی صدام حسین به کویت در اگست ۱۹۹۰ سال ،

ـ تنش‌های مسلحانه و وضعیت شبه‌جنگی ده‌ها ساله در مناطق کردنشین ترکیه، عراق و بعدها در سوریه و بالاخره ،

ـ لشکرکشی امریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ترسایی  با پیامدهایی اسفناک. مدیریت غلط در دوره پس از سقوط رژیم بعث عراق، به جبهه ‌بندی‌ها و رویارویی‌ های مذهبی، به ویژه میان سنی‌ها و شیعیان کشیده شد که از دل آن « دولت اسلامی ـ داعش »  سربرآورد و سپس جرقه‌ های آن به سوریه غلتید و این کشور را به جنگی خانمانسوز فروکشاند.

بی شک علت تمام این نابسامانی‌ها را نمی‌ توان در نظم نوین مبتنی بر مرزهای « سایکس- پیکو» جست، هرچند که در آن سال‌ ها پایه‌های نظم کنونی منطقه ریخته شد، نظمی که زمینه ‌ساز تنش‌ها، شورش‌ها و جنگ ها بود.

با این حال می ‌توان پرسید، در برهه‌  فروپاشی یک امپراتوری به نام عثمانی که تمام منطقه خاورمیانه را زیر استیلای خود گرفته بود، و در پایان یک جنگ جهانی، که قدرت‌های اروپایی در آن نقشی تعیین ‌کننده داشتند، و در شرایطی که حتا یک کشور و دولت عربی منسجم وجود خارجی نداشت، آیا مردمان و قبایل عرب به  تنهایی قادر می ‌بودند با برقراری نظم و صلح در سرزمین‌ های خود، مرزها را تعیین و ترسیم کرده و دولت‌ سازی کنند؟ .... / صدای المان

بامداد ـ  سیاسی ـ ۳/ ۱۶ـ ۲۲۰۵

مراسم تشیع جنازه زنده یاد نظام الدین تهذیب 

مورخ هفتم ماه می ۲۰۱۶ 

جنازه مرحوم نظام الدین تهذیب طی مراسم خاص وبا عظمت با شرکت صدها تن از هوادارن ، دوستان واقارب مرحومی ومشارکت هیات عالیرتبه سفارت افغانستان مقیم لندن در آرامگاه «کارپنتر پارک » لندن به خاک سپرده شد.پس از ادای نماز جنازه، مراسم و داعیه با پیکر مرحومی برگزار گردید.متعاقبآ مراسم خاکسپاری به راه افتیده وپس از اتحاف دعا وطلب آمرزش به روح مرحومی ، زنده گی نامه متوفا بوسیله محمد عارف عرفان به خوانش گرفته شده وپیرامون زنده گی سیاسی واجتماعی وکار وفعالیت ومبارزات طولانی ودادخواهانه فقید نظام الدین تهذیب روشنی انداخته شد.   ( متن زنده گینامه ضمیمه است ) 

سپس محترم سید اکرام پیگیرشخصیت سیاسی و از جمله پیشگامان نهضت ترقی خواه کشور به سخنرانی پرداخته وزوایای زنده گی سیاسی واجتماعی او را به بحث کشید، وخاطرات خویش را حول زنده گی سیاسی مرحوم برشمرد. 

متعاقبآ محترم نور وهاب سپاند پیرامون شخصیت مرحومی صحبت نموده و از نقش او در مبارزات وشکل دهی جنبش دادخواهانه کشوریاددهانی نمود. 

در تداوم مراسم پیام همدردی « جامعه حقوقدانان افغان در اروپا »  توسط محترم فیض محمد نوابی به خوانش گرفته شد. 

در ختم مراسم محترم فرید مل پسر ارشد زنده یاد نظام الدین تهذیب صحبت نموده وبه نماینده گی از فامیل مرحومی از حضور وشرکت دوستان درین مراسم اظهار سپاسگزاری نمود. 

زنده گی نامه زنده یاد نظام الدین تهذیب

با ادای احترام به تمامی جانباخته گان و رهروان راه آزادی ،صلح دموکراسی، عدالت وترقی اجتماعی ! 

دوستان عزیز؛ درین لحظات دردآلود باید گفت که اینجا سخن از سرگذشت مردیست از تبار انسانیت که در امر مبارزه به خاطر عدالت و دادخواهی، در دوستی ومعاشرت، در کار وفعالیت و در امر خدمات سترگ به میهن، در حوزه تقوا وپرهیزگاری، در فروتنی وشکیبایی  به طرز مستدام جوهر شریف خود را نشان داد. زنده یاد نظام الدین تهذیب انسان مهذب ، شخصیت فرهیخته وخرد ورز ،جسور وبی باک ، ایثار گرو فداکار و انسان بی مدعا و خدمت گزار راستین میهن بود. 

آری؛ اینجا سخن ازتابانیدن تصویر ملی ومردمی  مردیست که بیش از نیم قرن با تهی دستان جامعه هم نفس گردید وبهترین دوران عنفوان جوانی، سرور وخوشبختی  خویش را در راه  رهایی وخوشبختی مردم دردمند وستم زده جامعه هدیه داد وبا فوج بینواترین افراد جامعه همسفر شد وبه صدای رسا وفریاد آنها ولاجرم به حیث ناجی آنها درآمد و با استبداد ، ستمگری وبی عدالتی درآویخت . 

زنده یاد نظام الدین تهذیب به خاطر تحقق آرمان های بیکران خلق افغانستان، به خاطر عدالت،آزادی ، دموکراسی  وترقی اجتماعی وبه خاطر روشنگری و زدایش جهل وخرافات سال ها  درفش مبارزه را به دوش کشید وبا ایجاد وگسترش نهضت ترقیخواهانه، رسالت عظیم تاریخی خویش را انجام داد. نام جنبش دادخواهی به ویژه نهضت حوزه شمال کشور با نام نامی نظام الدین  تهذیب پیوند عمیق وگسست ناپذیرداشته ، او از معدود ترین ستاره های درخشان قلمرو مبارزه در شمال کشور بود. فقید نظام الدین تهذیب عضو کمیته مرکزی و ازپایه گذاران نخستین  کنگره موسس حزب دموکراتیک خلق افغانستان بود. 

او از سخنوران ممتازو پرجاذبه زمان خود بوده و نقش او در سمتدهی و راه اندازی جنبش های اعتراضی ،تظاهرات ونمایشات خیابانی علیه جباران وستمگران مستبد وارتقای سطح روشنگری وخودآگاهی جامعه چه در شهر کابل وشمال کشوراظهر من الشمس است. 

شادروان نظام الدین تهذیب در تمامی عهد وپیمان ملی خود تا اینجا و آخرین ایستگاه حیات، ثابت ، سربلند وتزلزل ناپذیر باقی ماند.  

زنده گی او به حیث نسل پیشقراول وبالنده عصرش دارای فرازها وفرود های متعددی می باشد: 

زنده یاد نظام الدین تهذیب در ماه حوت سال ۱۳۱۲ خورشیدی در علاقه شلگر ولایت غزنی دیده به جهان گشود وتحصیلات ابتدایی خویش را در شهر کندز به اتمام رسانید، سپس برای تداوم  تحصیلات متوسط وثانوی شامل مدرسه ابوحنیفه گردیده و پس از اتمام موفقانه این دوره شامل فاکولته شرعیات دانشگاه  کابل شده وبا مدارج عالی آن دانشکده را به پایان رسانید . 

زنده یاد نظام الدین تهذیب در راستای خدمت به وطن در سال ۱۳۳۹ برای بار نخست در چوکات نظام  دولتی به وظایف سترگ ومقدس آموزگاری وتربیه نسل جوان میهن همت گماشت  والا سال۱۳۵۳ هجری شمسی در جایگاه شامخ معلم در لیسه های حبیبیه ، رحمان بابا، خوشحال خان ،هوانوردی ملکی وشپی لیسه، این وظایف را دنبال و محیط آموزشی وپرورشی را درعرصه فعالیت تعلیمی خویش بیش از پیش روشنایی بخشید. 

همچنان طی دوران این سال ها با حصول عضویت مسلکی وعلمی در انجمن دایرالمعارف آریانا وعضویت مسلکی به حیث کتاب شناس در کتابخانه کابل، مفتخر گردیده وخدمات اثرمندی رادر قالب این وظایف به انجام رسانیده و حدود ۳۵۷ اثر علمی را تدوین وآنرا به میراث گذاشت. 

زنده یاد نظام الدین تهذیب بنابر براستعداد وتوانایی های علمی خویش توانست تا دریچه های فرهنگی و ژورنالیزم را نیزگشایش بخشیده و در حوزه مطبوعات بستر لازم  را برای بیان دردها  و رنج های جامعه پهنا بخشد، چنانچه در تداوم سالهای ۱۳۵۳ الا ۱۳۵۵ زنده یاد نظام الدین تهذیب توانست تا موفقانه به حیث معاون مطبوعات ولایت کندز ومسوول جریده هفته نامه کندز ایفای وظیفه نماید. 

با استفاده از مزایای آموزش وتجارب مسلکی در عرصه قضا، او ساله ای چندی به حیث وکیل مدافع در شهر کندز نقش معینی ایفا نمود و باگره گشایی و دفاع از حق و حقیقت از اعتبار بایسته درآن بلاد در میان مردم برخوردار گردید. 

زنده یاد نظام الدین تهذیب در اوایل سال ۱۳۵۷ درست پس از تاسیس دولت جمهوری دموکراتیک افغانستان در نخستین کابینه حکومت  به حیث وزیر امور سرحدات گماشته شد و پس از ایام کوتاهی باتبارز نمایش نقاد از جوسیاسی نظام واصحاب قدرت ، از اول حوت همان سال الی جدی ۱۳۵۸به حیث زندانی سیاسی روزگاری را در زندان پلچرخی بسر رسانید. 

در پایانی ترین ایام سالهای ۱۳۵۸ الی سال ۱۳۵۹ ، او در جایگاه سرپرست وزارت اطلاعات وکلتور، وسپس در مقام قاضی القضات جمهوری دموکراتیک افغانستان به طرز موفقیت آمیز ایفای وظیفه نموده وبا نو آوری های تجدد آمیزو تغییرسیستم های مدریتی به ویژه در عرصه قضا وتبدیل آن به نهاد ملی ومردمی با مظاهر روشن تقوا، پاکی وپرهیزگاری که عالیترین نماد پردرخشش شخصیت او بود، خدمات شایانی را بثمر رسانید . 

فقید نظام الدین تهذیب بخاطر تداوم پیوند ها وگسترده گی  روابط ملی با شهروندان کندز  که از خصایل و فطرت های طبیعی او ناشی می گردید،  از سال های ۱۳۶۹  الی ۱۳۷۱ خورشیدی در نقش سناتورمنتخب مردم کندز و رییس کمسیون دایمی علوم و فرهنگ مجلس سنای افغانستان خدمات شایسته و بایسته را برای میهن به ویژه موکلین خویش در دیار ولایت کندز به انجام رسانید. 

اوبنا برعهد پیمان های ملی و مردمی ، استقامت و پایداری وپاسداری از آرمان ها واندیشه های ملی ومردمی تا آن جا که میدان تنفس در کنار مردم در داخل کشوربرایش باز بود همردیف وهمسفر قافله زحمتکشان، دردمندان وفرودستان جامعه خود بود ودر کنار آنها می زیست اما دردمندانه خیزش طوفان های سیاسی وتنش های روزافزون اجتماعی که پیوسته اقلیم نا امیدی و زنده گی پرمخاطره را برای دادگران وروشنفکران دادخواه وترقی خواه جامعه شکل می داد دیگر برای اینگونه مردمان،شرایط خفقان آوری را شکل داده وآنها را وادار می ساخت تا به طرز مجبره راه مهاجرت را در پیش گیرند، چنانچه زنده یاد نظام الدین تهذیب نیز راه هجرت را برگزید ودر سال ۱۹۹۴ میلادیبه کشور بریتانیا پناهنده سیاسی شد ،اما برای یک لحظه ویک خطوه از آرمان های منتخب، ملی ومردمی ، از مبارزه در راه آزادی، دموکراسی ،عدالت وترقی اجتماعی عدول ننموده وبا حفظ بیماری های طولانی درفش دادخواهی را درخطوط متذکره به دوش کشیده ؛ وبا سرایش بانگ آزادی خواهی وترقی خواهی به حیث عالیترین نماد شخصیت فراملی ، فراقومی و فرازبانی  برای تهداب گذاری هسته های دادخواهی وترقی خواهی در میان اجتماع جامعه افغانان مقیم بریتانیا همت گماشت. 

باتوجه به چشم انداز سوابق کاری وبه ویژه با حفظ  پیشبرد کرسی قاضی القضات جمهوری دموکراتیک افغانستان که در دستان پاک او رهبری شد ،به جز میراث های بزرگ وکبیرمعنوی، در عرصه جیفه مادی جز چند جلد کتاب ، یک دانه عینک ویکدانه قلم  درین کره خاکی ،چیزی دیگری از روانشاد نظام الدین تهذیب  به میراث باقی  نمانده است . 

ناقوس مرگ او جلوه گاه غم انگیزی را در سراسر گیتی ترسیم کرد و صد ها پیام  همدردی ،غم انگیز، درد آلود واشک بار را به طرز کم سابقه وارد رسانه های جهانی نمود. سفر جان گداز او باری دیگر به جایگاه شکوه مندش در قلوب مردمان نمک شناس جامعه مان صحه گذاشت . 

دوستان عزیز ، باید با همه تلخکامی بپذیریم که دیگر زنده یاد نظام الدین تهذیب در میان مان نیست .آنجا که زنده گی به معدن معنا می رسد مرگ کلام آخر نیست .از زیر خروار ها خاک هم می توان در میدان رزم و طلب فتح و لبخند شرکت داشت .او بذری درین زمین افشانده است که همیشه سبز وجاویدان خواهد بود، بذرعدالت، بذر انسانیت ، بذر رهای وبذرآزاده گی  ! 

روحش شاد وخاطرش ماندگار باد! 

پایان ماه عسل اردوغان و میرکل

زارعی ‌قنواتی  

با افزایش احتمال شکست توافق اخیر اتحادیه اروپایی و ترکیه درخصوص بحران پناه‌ جویان به دلیل عدم پذیرش پنج شرط از شروط ٧٢ گانه این اتحادیه توسط انقره، به نظر می‌ رسد که ماه عسل «رجب طیب اردوغان» و «آنگلا میرکل» رهبران دو کشور به پایان خود نزدیک می ‌شود. فشار افکار عمومی بین‌المللی  و ترقی‌ خواهان ترکیه در کنار اعتراضات فزاینده نهاد های حقوق‌ بشری جهانی بر اتحادیه اروپایی و شخص میرکل در طی هفته‌ های اخیر هم زمان با اقدامات هیستریک رییس‌ جمهوری ترکیه نسبت به مخالفان داخلی و سرکوب نظامی اقلیت کُرد این کشور که با برکناری تراژیک « احمد داوود اوغلو » صدراعظم، همراه شد، راه را برای تایید اجرایی ‌شدن این توافق دوجانبه در پارلمان اروپایی سخت ‌تر کرده است. 
 تشدید اختلافات بین دو طرف به مرحله ‌ای رسیده است که اردوغان تنها یک روز بعد از کناره‌ گیری داوود اوغلو در برنامه ‌ای تلویزیونی به ‌صراحت ضمن رد درخواست اتحادیه اروپایی در مورد بازنگری در قوانین ضد تروریستی این کشور خطاب به اروپا گفت: « ما به راه خودمان می ‌رویم، شما هم به راه خود تان بروید». همچنین گزارشات غیر رسمی از آخرین دیدار میرکل و اردوغان در ترکیه نیز حاکی از آن بوده است که پادشاه عثمانی در برخورد با صدراعظم المان خارج از عرف و پروتوکول‌ های دیپلوماتیک برخوردی توهین ‌آمیز داشته است. 
اظهارات « برهان کوتسو» مشاور رجب اردوغان، مبنی‌ بر اینکه « اگر پارلمان اروپا تصمیم غلطی بگیرد، پناه‌ جویان را به‌ سوی اروپا می‌ فرستیم »، یک تهدید و باج‌ خواهی آشکار بود که این ‌بار برعکس رویه قبلی در اتحادیه اروپایی برخورد منفی به‌ همراه  داشت. چنانچه  مارتین شولتز  رییس پارلمان اروپا  در واکنش به تحولات جدید به‌ صراحت تاکید کرد: « امکان ندارد که پارلمان اروپا بحث بر سر تردد بدون ‌ویزه شهروندان ترکیه در منطقه شنگن را آغاز کند، در شرایطی که ترکیه هنوز به پیش‌ شرط‌‌ های مربوطه عمل نکرده است» . نشانه‌ های تغییر در مناسبات بین بروکسل و انقره درهفته‌ های اخیر با توجه به اصرار رهبران حزب «عدالت و توسعه » نسبت به استفاده از کارت پناه‌ جویان و تروریزم در تنظیم این مناسبات و تشدید سرکوب‌های داخلی علیه احزاب اپوزیسیون، نهاد های مدنی، روزنامه ‌نگاران و اقلیت ٢٠ درصدی کُرد ساکن ترکیه، کاملا به چشم خورده و به نظر می ‌رسد شکیبایی اروپا در مورد تحرکات اردوغان به سرآمده است.

درچنین شرایطی در پارلمان المان دوباره موضوع ارایه پیش‌ نویس قطعنامه‌ ای درخصوص به‌ رسمیت‌ شناختن « نسل‌ کشی ارامنه » توسط دولت عثمانی در جنگ جهانی اول در یکصدمین سالگرد این جنایت بزرگ، به جریان افتاده است. پیش ‌نویس این قطعنامه که قرار بود در ماه فبروری به پارلمان المان ارایه شود، به دلیل درجریان‌بودن مذاکرات حول پناه‌ جویان به تعویق افتاده بود و هم‌ اکنون که طرح درآستانه شکست قرار گرفته است، بار دیگر به بوندستاک برای رسیده گی در روز دوم ماه جون از طرف فراکسیون سبزهای المان ارایه شده است. نکته بسیار جالب این است که این طرح توسط   جم اوزدمیر ، رهبر فراکسیون سبزها در مجلس المان که خود ترک ‌‌تبار است، ارایه شده و همین موضوع موقعیت اردوغان را برای تبلیغات ناسیونالیستی علیه دشمنان اروپایی قوم ترک تا حدودی با محدودیت مواجهه می‌ کند. آقای اوزدمیر در مصاحبه با روزنامه المانی « بیلد ‌ام زونتاگ» می‌ گوید: «ممکن است که انقره مشکل درست کند اما پارلمان تسلیم تهدید های فرد مستبدی مانند اردوغان نخواهد شد». همچنین در ادامه اظهارنظرهای موافق روسای فراکسیونی پارلمان المان نسبت به ارایه پیش ‌نویس این قطعنامه، « نوربرت لامرت»، رییس پارلمان المان، هم در مراسم یکصدمین سالگرد قتل‌عام ارامنه گفته است: « آنچه در میانه جنگ جهانی اول در شرق امپراتوری عثمانی در برابر چشمان جهانیان رخ داده است یک نمونه از نسل‌ کشی بود ». اجماع‌ نظر اکثریت نماینده گان پارلمان المان درخصوص پذیرش قطعنامه  به‌ رسمیت ‌شناخته ‌شدن نسل ‌کشی ارامنه توسط دولت وقت عثمانی در طول جنگ جهانی اول تقریبا تصویب آن را قطعی می‌ کند. به همین دلیل در شرایط جدید باید در انتظار تغییر در مناسبات ترکیه و اتحادیه اروپایی بود که بیش از گذشته از موقعیت هویج به مسیر چماق جهت می ‌گیرد. 
چنانچه این قطعنامه در دوم جون در پارلمان المان به‌ عنوان متحد نزدیک و تاریخی این کشور با دولت وقت عثمانی به تصویب برسد، از یک طرف به دلیل بازگشایی آرشیف و ارجاع به مدارک مستند راه به طرف پیگیری‌ های حقوقی بازمانده گان این جنایت باز می ‌شود و از طرف دیگر این روند پذیرش به‌ سرعت در اتحادیه اروپایی و بسیاری دیگر از کشورهای جهان کلید خواهد خورد. تا به امروز دولت‌ های حاکم بر انقره به جهت مناسبات ویژه خود با اتحادیه اروپایی و امریکا توانسته بودند این الزام تاریخی را به تعویق انداخته و با بهانه‌ های سطحی از جمله اینکه در جنگ جهانی اول صدها‌هزار ترک هم قربانی شده‌اند، چنین کشتاری را در ردیف قربانیان معمولی یک جنگ قرار دهند.  این استدلال رهبران ترکیه دقیقا مثل این خواهد بود که کسی مثل هیتلر یا میراث ‌داران او در المان نیز به دلیل‌ میلیون‌ها کشته ارتش و جامعه المان بخواهند منکر «هولوکاست» یا نسل‌ کشی کولی‌های مجاری - رومانی شوند. درحالی‌ که مفهوم حقوقی « نسل‌ کشی » بسیار فراتر از تعدد عددی قربانیان جنگ است و معطوف به پاکسازی و امحای دسته‌ جمعی و سیستماتیک یک نژاد انسانی جهت تغییرات دموگرافی در یک کشور یا منطقه جغرافیایی خاص است که در چارچوب جنایت علیه بشریت همچنان قابل پیگیری حقوقی خواهد بود. اتفاقا پذیرش نسل ‌کشی ارامنه از سوی ترقی‌ خواهان ترکیه نه‌ تنها فروکاستن و کاهش اعتبار ترکیه نوین نخواهد بود که از یک طرف برای همیشه از این «خار در گلو» رها شده و از طرف دیگر، دست دولت‌های اقتدارگرای احتمالی در این کشور که اتفاقا هم‌اکنون نیز معضل بزرگی برای دموکراسی این کشور است، را تا حدود زیادی جهت سرکوب سیستماتیک خواهد بست. تحولات جدیدی که در مناسبات بروکسل - انقره در شرف انجام است تا حدودی نشان می ‌دهد که طرف اروپایی با توجه به واقعیات موجود نسبت به نقش مثبت انقره در عرصه داخلی و منطقه تا حدود زیادی ناامید شده است. زیاده ‌روی اردوغان در باج‌ خواهی و تهدید اروپاییان که در چند سال اخیر منجر به دادن امتیاز به او شده بود، با توجه به نتایج منفی آن هم‌ اکنون با تغییر مسیر به سمت سیاست تنبیهی در حال حرکت است و اجماع جناح‌ های سیاسی المان برای ارایه پیش ‌نویس قطعنامه به ‌رسمیت‌ شناختن نسل‌ کشی ارامنه نیز در همین راستا قابل ‌ارزیابی و تحلیل خواهد بود. 

بامداد ـ  سیاسی ـ ۴/ ۱۶ـ ۲۲۰۵

د سولي او سیاسي پیوستون د کنفرانس کار ته یوه کتنه

د څه د پاسه ۳ کلونو هلو ځلو او د یوه کال څخه په زیاته موده کې تیلفونې کنفرانسونو د دې له پاره زمینه برابره کړه چې د ۲۰۱۶ م کال د اپریل په ۹ مه او ۱۰ مه نیټه جرمنې فرانکفورت کې د سولې او سیاسي پیوستون کنفرانس جوړ شي . په دې کنفرانس کې د امریکا د متحده ایالاتو ، کاناډا ، استرالیا ، اروپا او افغانستان څخه د ۱۰۰ تنو په شاوخوا کې د هېواد د سیاسي فرهنګی بنسټونو استازو او خپلواکو شخصیتونو برخه اخستې وه . دا غونډه هغه لمړنی ګام بلل کیږی چې په افغانستان کې دننه د سولي د سیاسي جبهې د جوړیدو په هدف پورته شوی دی . په دې ناسته کې د یولړ ملي ، ډموکراټیکو او هېواد پالو ګوندونو ، ګروپونو د استازو تر څنګ اغیز لرونکو خپلواک شخصیتونو په دې موخه برخه درلودله چې د افغانستان د روانې غمیزې د قابو کولو په خاطر د خپلو لیدلورو او دریځونو د نږدې کولو په هکله تودې او هر اړخیزې خبرې اترې وکړي او که ممکنه شي چې د ورته کنفرانس په څیر یوه ناسته د هېواد پلازمینې کابل کې هم جوړه کړي او د توافق د حاصلیدو په صورت کې د سولي د سیاسي جبهې د جوړیدو بنسټ کیږدي. د سولي او سیاسي پیوستون کنفرانس چې د قران کریم د څو ایاتونو په تلاوت کولو او د ملي سرود په اورولو پیل شو ؛ دوي برخې درلودلې د خبرو اترو او تجویزونو برخه او د ورکشاپونو برخه . کنفرانس دوه ورځې ادامه وموندله او زیاتو ګډونوالو د غونډې په کار کې فعال رول ولوبولو

 د کنفرانس لمړۍ برخه د محترمو ډاکټر یونس ناصري ، انجنیر فضل احمد بهرام زې او ډاکټر متین ساپې په مشرتابه مخته یوړل شوله چې په کې محترم زرغون شا شینوارې ، عبدالعزیز ګردیزي ، ډاکټر محمد امین واکمن ،  پروفیسور عزیز الرحمان حکمې ، همایون تاچ ، شکیلا ځدراڼ ، ډاکټر عبدالمحمد  درمانګر، پاچاګل وفادار، نوروهاب څپاند ، شاولي ارین او حسن امیري ویناوي وکړي

 هغوي د خپلو ویناګانو په ترځ کې یو لړ لاندې ټکې برجسته کړل : د مشروطیت د غورځنګ د پیل څخه تر اوسه پورې د افغانستان سیاسي جنش بریاوي او تیروتنې لرلې ، د هېواد د روانې غمیزې د پاي ته رسولو په موخه یو وارې د یو ملي او سرترسري ګوند د جوړیدو هلې ځلې پیل شوي خو پایله یې منفې شوه . بل ځل د یوه هېوادنې سرترسرې ګوند د جوړیدو له پاره د هغو ګوندونو او سازمانونو تر منځ د نږدې کېدو او یووالي خوځښت پیل شو چې ورته برنامې او موخې یې درلودلې بیا یې هم نتیجه ورنه کړه . دا ځل د یو لړ هغه سیاسي او فرهنګي ټولنو استازې او خپلواک شخصیتونه چې د وطن په درد زوریږې او د افغانستان په ټولنه او بهر میشتو هېوادوالو کې د رسوخ او اعتبار خاوندان دي ، د یوي سیاسي جبهې د تشکیل په جوړونکو خبرو اترو لګیا شوي چې د نننی کنفرانس پرانیستل کېدل هم د هغوې د زیار او پرله پسې عملي کار او فعالیت غوره بیلګه ګڼلی شو. دا کنفرانس به وښیې چې جبهه او جبهه ایزه مبارزه یوه عملي لار ده او که نه ؟ څه ډول جبهه باید جوړه شي ؟ د ګډ کار په خاطر سیاسي چاپیریال جوړول اړین بریښې ، داسې جبهه به هم کارنده نه وي چې تیوري یې په زړو کتابونو کې وي . په افغانستان کې روښانفکرې فکرونه د مهاجرینوپه وسیله را انتقال شوي ، د شورا په ۷ مه دوره کې ګوندونه مکمل څرګند شوي ، هغه سیاسي بنسټونه چې شعارونه ولري خلک راټولولی او منظم کولی شي . دا ډول بنسټونه سوله راوستلی شي ، د جګړي قالب ته د سولي قالب موندلی شي او هره جګړه په سوله بدلولی شي . د سالم سیاسي نظام د جوړولو له پاره واقعې ډموکراسۍ ته اړتیا ده ، واقعې ډموکراسې د ډموکراټیکو ګوندونو ګډون ایجابوي ، دا د افغانانو په غاړه پرته ده چې یو مرکزیت جوړ کړي او د دې مرکزیت چارچاپیره ډیرئ دینې عالمان او وطنپرستان راټول شي . په هېواد کې د سالم سیاست کولو له پاره چاپیریال برابرول اړین دی ، ځکه د سولي د جبهې د جوړولو سوال مطرح شوی دی . د دې وخت رارسیدلی چې د افغانانو تر منځ پراخ تفاهم وشي ، د سالم سیاست په وړاندې د باور د نشتوالې تشه ډکه شي ، د سولي له پاره فعالیت باید ادامه ومومې او سوله که له هري خوا راشي هېوادوال یې هرکلی کوي . د سولي جبهه یو نوښت دی او خوشالې راوستلی شي ، د سولي د ملي جرګې د فکر پلوي ، د سولي او جګړي د ځواکونو پیژندل اړین دي ځکه د سولي او جنګ عناصر ژر ځان بدلوي . د سولي په راوستلو کې هڅه وشي چې چاته ضرر ونه رسیږي ، د بیلا بیلو خواؤ تر منځ اړیکې جوړول او ناستې پاستې کول مهم دي ، سوله اوس یوازي د افغانستان له پاره نه بلکه د ټولي سیمې له پاره د ژوند د ادامې په موضوع اوښتې . دغه کرغیړن فرهنګ ته د پاي ټکی ایښودل په کار دی چې له یوي خوا له افغانانو لښکرې جوړیږي او له بلې خوا بیرته ورباندې هېوادوال وژل کیږی . د افغانستان ښځو او ځوانانو ته پاملرنه په کار ده ځکه د ټولنې دا برخې ډیر تاوان مومې . افغانستان د سړې جګړي قربانې هېواد دی ځکه د هغه موقعیت له هره پلوه د اهمیت وړ دی ، د بهرنیانو له خوا د افغانستان نیول او د طالبانو او ورته کړیو راڅرګندیدل زیاتې ستونزې پیښې کړلې ، پاکستان د طالبانو او نورو ورته کړیو د مفرزو د یو کولو هڅې کوي ، طالبان او ورته مفرزې کوښښ کوي په هره ننګینه وسیله چې کیږي ځان واک ته ورسوي ، د نظام دننه یو لړ کړۍ له دغه حالت څخه ګټه پورته کوي او د جګړو په ادامه کې خپل ننګین پایښت ګوري ، ایران د افغان مخالفینو له کوربه توب څخه په استفاده له نړیوالي ټولنې امتیاز غواړي ، دا حالت باید بدلون ومومې او د سیاسی همغږۍ په لور تګ پیل شي . که سوله نه وې په افغانانو به غیر ملي نظامونه تپل کیږي ، په تیر کې سیاستوالو تیروتنې کړي ، تیرو بهیرونو هم ګټې اړولې او هم تاوانونه ، هغوې چې خلک وژلې ، ملي شتنمۍ یې لوټ کړي او یا یې په خپلواکۍ معامله کړي د جبهې په جوړولو او پیاوړې کولو کې رول نه شي لوبولی . که یو بل ونه زغمو او تیریدنه ونه کړو جبهه جوړولی نه شو ، باید د همکارۍ نوی فصل پیل کړو

د کنفرانس د لمړۍ برخې د ویناګانو وروسته د غونډې ګډون کوونکې په ۵ ورکشاپونو وویشل شول . هر ګډون کوونکې له لاندې ورکشاپونو څخه ( ۱ ـ څنګه یوه سیاسي جبهه جوړولی شو ۲ ـ د سولي په تامینولو کې د جبهې رول ۳ ـ د سولي د پلوې ځواکونو او ګوندونو په یووالي کې د جبهې رول ۴ ـ سولي ته د رسیدو د لارو چارو د موندلو په نیت د افغانستان د اوسنې وضعیت شننه ۵ ـ  د جبهې اساسي فکرې کرښې ) د خپلې خوښې په ورکشاپ کې فعاله ونډه واخستله او د خپلې پوهې او پراتیک په دایره کې یې خپلې نطریې ، اندیښنې او وړاندیزونه له نورو سره شریک کړل . د ورکشاپونو لاسته راغلې پایلې د ورکشاپونو د ویاندانو هریوه محترمو روستایې ، یونس ناصري ، شاولي ارین ، صفدر خان او نوروهاب څپاند له خوا د کنفرانس ګډونوالو ته وړاندي شوي . د پایلو لیکلي بڼې د غونډي د مشرتابه په واک کې ورکړل شوي چې د سیاسي جبهې د جوړیدو په پراتیک او د اسنادې چارو د بشپړولو په ترځ کې له هغې ګټه واخستل شي

د کنفرانس په دویمه ورځ چې مشرې یې د محترمو همایون تاچ ، شاولي ارین او لونا فرهود په غاړه وه ، محترمو عبدالعزیز ګردیزي ، شاپیرۍ حکیمې ، محمد بشیر بشریار ، فهیمې ګهیځ ، مسعودې ، حکیمې ، ناهېد شینوارې ، محمد اسماعیل غرنې ، عبدالشکور ، محمد ارشاد ، علې محمد مجبور ، مهراب زمانې ، روستایې ، ګل احمد نبې ، انجنیر خان محمد نظام ، صالحې اسحاق زۍ ، اتمر ، نعیم اساس ، ظفر لرغون ، مهراب احمدزې ، متین ساپې ، نواب احمدزې او تنکې ځوان احمدزې ، خبرې وکړي

 هغوې په خپلو خبرو کې دا ټکې بربنډ کړل : سوله د بښلو مانا لري او د جګړې په وړاندې واقع کیږي ، هرغورځنګ چې پیل کیږي باید د بښلو روحیه ولري له دې ماسیوا جګړه پایښت مومې ، سوله ځکه نه راځې چې د هېواد پولې نه دې ټاکل شوي ، له دې کبله دولت جوړونه او ملت جوړونه لکه چې ښایې نه کیږي ، باید له ملیت پالنې د مدنې ملي پالنې په لور خوځښت پیل شي . په تاریخ کې چا ښځې مخاطب نه کړي یوازي نارینه مخاطب کیږي ، له دې کبله جګړه نښلې اود هغې په پایله کې بې کفایته حکومتونه زیږي . باید د نارینه ؤ ذهنیت ته بدلون ورکړل شي . اوسنی حالت حکم کوي چې یو له بل سره نږدې شو او همغږې پیدا کړو ، پانګوالې ځان د جګړو د ادامې له لارې ساتې او موږ د دغو جګړو د سونګ لرګې یو . جګړه هلته نښلې چیرې چې طبیعي زیرمې تثبیت شوي وي او انسان وژونکې وسلې د جګړو د ادامې په پایله کې عصري کیږي . د جبهې په کار کې ښځې ـ ځوانان او معیوبین له یاده مه وباسئ . هڅې کیږي چې ځوانان د سیاست څخه یوې غاړې ته شي ، که بهرنیان ونه غواړي ښایې د سولي د سیاسي جبهې اوسنی حرکت په شا وتمبول شي ځکه چې اختلافونه بهرنیان زیږوي . یو موټی کېدل په کار دې ، بښل باید وشي او د واک غوښتنې او لوړتیا غوښتنې د څرګندونو څخه تیر شو . د افغانستان ملي ګټې نه دې ټاکل شوي ، نړیواله ټولنه غولول کیږي ، زموږ په هېواد کې د پاکستان ـ ایران ـ سعودې عربستان ـ هند او نورو نیابتې جنګونه ادامه لري ، امریکا افغانستان نه پریږدي ، که د پخو سیاست پوهانو په وسیله هوښیار کار وشي ان د شانګهاي د همکارۍ د سازمان له لاري پاکستان ګوښی پاتې کیدلی شي . د تیرو څلورو لسیزو تاریخې څیړنه په کار ده ، د خلکو د امیدوارۍ په موخه په دریم ځواک تکیه وشي ، په خلکو تکیه وشي او د اسلام په روحیه هغوې ته یوه طرحه وړاندي شي . د سولي شورا یو فورمول وګرځول شو چې داسې باید نه وي شوي ، د دې فورمول د بدیل په موندلو کار کول اړین دي ، دریم خوځښت باید رامنځته شوی وی ، موږ له خپل ځانه لویه موخه مخې ته لرو ، یوه لارنقشه باید جوړه شي چې په هغه کې د اوږدې مودې لیدلوري وښوول شي ، د ځواکمنو ګروپونو په وسیله لابې کولو او موخو ته د رسیدو له پاره فعالیت ته اړتیا ده

د سکایپ له لاري محترمو تاج الدین ملت مل او نادر نعیم ویناوي وکړي چې د هغوي د څرګندونو مهم ټکې په پورته کرښو کې کوډ شوي دي

لکه چې دمخه ورته ګوته ونیول شوه په کنفرانس کې د افغانستان د خلکو د ترقۍ ملي ګوند په استازولۍ محترم محمد اسماعیل غرنې هر اړخیزه وینا وکړه ، هغه د خپلې وینا مهم ټکې داسې برجسته کړل : زموږ ګوند په افغانستان کې د سولي له پاره د داسې یوې جبهې د جوړیدو پلوي کوي چې وطنپالونکې ګوندونه ، سازمانونه او خپلواک ملي شخصیتونه په خپل چوکاټ کې راټول کړي ، اوسنۍ غمیزه او مصیبتونه هلته له منځه تللی شي چې ټول ملي ډموکراټیک ځواکونه خپلواک ملي شخصیتونه فعال شي او خپل منځې اختلافونه لیري کړي او په مهمو غټو ټکو د عمل یووالی وکړي . د جهاد ـ طالب ـ داعش سناریوګانې د دې وطن د طبیعي شتمنیو د لوټولو یوه څرګنده هڅه ده ، له دې کبله د ډموکراټیکو او هېوادپالو ځواکونو یوي ډډې ته کول پورته یادو شوو سناریوګانو ته د زمینې برابرول دي ، په افغانستان کې د ډموکراسۍ راوستل او بنسټیزه کول د ځانګړو افرادو کار نه بلکه دا د ګوندونو او سازمانونو کار دی ، ګوندونه او سازمانونه په ټولنه کې د دموکراسۍ ستنې بلل کیږي ، په واک خیټه اچونکی اوسنۍ حاکم قشر او د هغوي پر شاوخوا چورلیدونکې تنظیمونه ، ګروپونه او کړۍ په دموکراسۍ باور نه لري او د هغوي له خوا تشکیل شوي جبهې د خلکو په وړاندي کوم ملي او حقوقي ارزښت نه لري ، موږ د فساد ، مافیا ، زورواکانو او جنګسالارانو له لاسه د وروسته پاتې ، ژوبل ژور افغانستان د خلاصون یوازینۍ لاره د هغې سیاسی جبهې په وجود کې وینو چې د ملي ، ډموکراټیکو او هېوادنیو ګوندونو ، سازمانونو او ګروپونو او مستقلو شخصیتونو څخه جوړه وي ، زموږ ګوند تیار دی د داسې یوي جبهې په جوړولو، پیاوړې کولو او د وطن د سیاسي جنبش په ځواکمن کولو کې برخه واخلې

د ویناګانو د اورولو په ترځ کې یوه یا دوو تنو د کنفرانس د مسلطې روحیې څخه لږ په توپیر نظر څرګند کړ چې د ګډونوالو د مناسب غبرګون او د یو شمیر کسانو د اصولې واک اوټ سره مخ شول او په پایله کې ورته وړ ځواب ورکړل شو . پرته له دې د کنفرانس پاتې ګډونوالو هڅه کوله چې د غونډې کار په برې سره پاي ته ورسیږي . په کنفرانس کې ډیري مالوماتې مقالي ولوستل شولې خو د ګوتو په شمار مقالي د افغانستان د روان پیچلې وضعیت ، د سیاسي جبهې د جوړیدو په اړتیا ، د هغې په میکانیزم ، د جبهې د متشکله اجزاؤ او د هغې د فکري کرښو اړوند واورول شوي . په جبهه باندې د خبرو اترو پر ځاې په یو لړ نورو موضوعاتو او مواردو بحث ادامه پیدا کړله . په ورکشاپونو کې هم مسألې په عام ډول تر څیړنې لاندي ونیول شوي او د بحثونو پایلې هم ډیري عمومې وکښل شوي . د سیاسي جبهې د متشکله جمعې او انفرادي غړو د لا مشخص کېدو او د جبهې د جوړولو په کار کې هغوي ته د څرګندو دندو د سپارلو په هکله کوم عملې ګام پورته نه شو . یانې د جبهې د جوړیدو له پاره کار تر اوسه هم د یو لړ شخصیتونو په لاس کې متمرکز دی او پیل شوی بهیر د ګوندونو د اغیز ښیندلو څخه په یوه واټن کې ساتل کیږي . په بهیر کې د شاملو یو لړ شخصیتونو څخه داسې افاده صورت مومې چې ګواکې جوړیدونکې سیاسی جبهه به نوی ډول جبهه وي . موږ ته جوته ده چې د جبهو په چوکاټونو کې سیاست له ۱۸۴۸ او ۱۸۴۹ م کلونو څخه پیل کیږي چې د ولسې جبهو څخه نیولي متحدې جبهې ، ملي پلار وطنې جبهې، ملي جبهې جوړي شوي او د فرانسي ، هسپانیا او د ویتنام د جبهو په څیر یې بریالی پرمختګ کړی . په دې ټولو جبهو کې یو عنصر ډیر ډاکیز دی ، هغه دا چې د جبهو د ملا تیر ګوندونه او سازمانونه جوړوي . دا تعامل تر اوسه د جبهو د جوړیدو په معاصر سیاست کې له نظره نه دی لویدلی . له دې کبله وړاندیز کیږي چې د جوړیدونکې سیاسي جبهې د لمړنیو چارو د پیل کېدو سره سم د هغو ګوندونو او سازمانونو د مشرتابه له پلاؤ سره چې تر اوسه یې د سیاسي جبهې د جوړیدو سره مینه ښودلې او یا علاقه لري د مطرح جبهې د جوړیدو له لمړیو پوړیو څخه خپله همکارې پیل کړي عاجلې اړیکې ټینګې شي او هغوي په پیل شوي هېوادنې کار کې برخه وال وګرځول شي . د افغانستان د درزیدلې ټولنې واقعیتونو ته په پاملرنې ، د سولي د سیاسي جبهې په جوړولو کې د وړتیا او امکاناتو تر څنګ اړین ایتنیکې ، ژبنې معیارونه چې د جبهې د لا تنوع سبب کیږي په نظر کې ونیول شي

په ټوله کې د کنفرانس برخه والو د سولي او سیاسي پیوستون د کنفرانس جوړیدل وستایه او په دې یې موافقه وکړه چې ورته کنفرانس دې پلازمینه کابل کې جوړشي او د اعتبار وړ سیاسی او فرهنګي بنسټونو استازې او خپلواک ملي شخصیتونه ورته راوبلل شي او د هغوي په خوښه او موافقه د سولي د سیاسي جبهې بنسټ ایښودو ته زمینه برابره شي

د کنفرانس کار د په زړه پورې نظر څرګندونو او په ورکشاپونو کې د پراخې برخې اخستنې څخه وروسته د محترم همایون تاچ له خوا د یوي لنډې ، خو د عالې منځپانګه لرونکې پریکړه لیک په وړاندي کولو سره د پاي په لور بوتلل شو . په پریکړه لیک کې د سولي د سیاسي جبهې د جوړیدو د موسس کنفرانس ( چې کابل کې جوړیږي ) د رابللو د تدارک کمیسیون د غوراوي ۷ کسیزه ډلګۍ په ګوته شوه او پریکړه لیک د رایو په اتفاق تصویب شو

د سولي او سیاسي پیوستون د کنفرانس بهیر د دوه ورځو فعال کار وروسته ، محترم ډاکټر متین ساپې او کورنۍ او د جرمنې افغان میشتو وروڼو ته د کوربه په توګه د کور ودانې له ویلو ، محترم زرغون شا شینواري ته د هغه د ښو خدمتونو له امله د عنعنوي چپنې په ډالۍ کولو  او د محترم خان محمد نظام له خوا د مبارکې دوعایې په ویلو سره پاي ته ورسید

پاي

د کنفرانس په کار کې د افغانستان د خلکو د ترقۍ ملي ګوند د استازولۍ له خوا

بامداد ـ  سیاسی ـ ۱/ ۱۶ـ ۰۶۰۵