بازخوانی جریان‌ های سیاسی «شعله جاوید» و «ساما» و جایگاه عبدالمجید کلکانی

نوشته: حبیب فتاح

این نبشته کوتاه با رویکردی مستند، تحلیلی و انتقادی، به بررسی دو جریان مهم چپ‌گرای افغانستان، «شعلهٔ جاوید» و «ساما» می ‌پردازد و جایگاه عبدالمجید کلکانی را در بستر تاریخی این جنبش‌ها بازخوانی می‌ کند. هدف آن، پرهیز از قهرمان ‌سازی ‌های افراطی و تمرکز بر واقعیت‌های تاریخی است؛ روایاتی که گاه در سایه اسطوره‌ سازی، از دقت و انصاف فاصله گرفته ‌اند.

۱ـ  از«شعله جاوید» تا «ساما»: سیر تحول یک جنبش

«شعله جاوید» در اواسط دهه ۱۳۴۰ خورشیدی، به رهبری اکرم یاری، به‌ عنوان یک جریان روشنفکری مائوییستی شکل گرفت. این گروه با تمرکز بر آموزش ایدیولوژیک، تبلیغات سیاسی و سازماندهی در میان دانشجویان، معلمان و کارمندان شهری، تلاش داشت تا بذر انقلاب را در میان طبقات متوسط شهری بپراکند. با وجود تأکید بر آرمان «انقلاب دهقانی»، ارتباط عملی این جریان با دهقانان و کارگران محدود و بیشتر نظری بود.

در اواخر دهه ۱۳۵۰، با تشدید فضای سیاسی و   دولتی، بخشی از اعضای «شعله جاوید» به مبارزه مسلحانه روی آوردند و «سازمان آزادی‌ بخش مردم افغانستان» (ساما) را بنیان نهادند. داکتر فیض احمد، چهره برجسته نظری و سازمان ‌دهنده اصلی «ساما»، تلاش کرد تا این سازمان را به نیرویی انقلابی تبدیل کند. با این حال، فعالیت‌های «ساما» عمدتاً در مناطق شرقی و اطراف کابل محدود ماند و اقدامات آن(از جمله چپاول وسایل نقلیه و ترورهای پراکنده)بیشتر رنگ و بوی ماجراجویی و خشونت محلی داشت تا کنش‌های ایدیولوژیک منسجم. این روند، به کاهش مشروعیت عمومی و تضعیف جایگاه سیاسی آن انجامید.

۲ـ عبدالمجید کلکانی: شخصیت عملیاتی با شهرت پس از مرگ

عبدالمجید کلکانی، یکی از چهره‌های شناخته‌ شده «ساما»، بیشتر به‌ عنوان یک نیروی عملیاتی و اجرایی شناخته می ‌شود تا یک نظریه ‌پرداز یا استراتیژیست سیاسی. فقدان آثار مکتوب یا تحلیل‌ های نظری از او، نشان ‌دهنده تمرکز او بر اقدامات میدانی است. این رویکرد، گرچه در برخی موارد موثر بود، اما اغلب با ماجراجویی، خودمحوری و خشونت همراه شد.

-   و ماجراجویی‌های غیرایدیولوژیک

در عمل، بخشی از اقدامات ساما و شعله‌ای‌ ها رنگ و بوی «ماجراجویی محلی» داشت:

چپق ‌زدن موتر حامل معاش نساجی گلبهار

غارت غند حسین ‌کوت،

ترور مأموران و محصلان عادی،

درگیری ‌های داخلی در شهرها و حذف رقیبان محلی.

این خشونت‌های کور، نه رژیم را تضعیف کرد و نه پایگاه مردمی ساخت، بلکه اعتماد عمومی را از میان برد. به همین دلیل، جنبش‌های چپ افغانستان پیش از شکست نظامی، دچار شکست اخلاقی و اجتماعی شدند.

شهرت کلکانی عمدتاً پس از اعدامش در سال ۱۳۶۳ شکل گرفت؛ روایاتی که به ‌ویژه توسط محمد شا فرهود در قالب نوشته‌ های تبلیغاتی منتشر شدند، او را به‌عنوان یک قهرمان حماسی و رهبر محوری معرفی کردند. با این حال، منابع تاریخی معتبر نشان می ‌دهند که نقش کلکانی بیشتر در حوزه امنیتی و عملیاتی و حملات تروریستی بوده و در تصمیم‌ گیری‌های کلان جنبش، جایگاه تعیین ‌کننده‌ای نداشته است.

۳ـ نقد اسطوره‌ سازی و بازگشت به واقعیت تاریخی

یکی از نقدهای اساسی این مقاله، به روایت‌هایی است که با اغراق و اسطوره‌ سازی، تاریخ سیاسی افغانستان را به افسانه نزدیک می ‌کنند. تمرکز بیش از حد بر شخصیت‌هایی چون کلکانی، موجب کم‌ رنگ شدن نقش کادرهای فکری و روشنفکران چپ‌ گرا شده است؛ چهره‌هایی چون اکرم یاری، داکتر فیض احمد و زندانیان دهمزنگ (از جمله دکتور محمد عظیم محمودی و دکتور محمدکاظم دادگر) که سهمی بنیادین در شکل ‌گیری و تداوم اندیشه چپ در افغانستان داشتند.

بازخوانی مستند و علمی این جریان‌ ها نشان می‌ دهد که جذابیت داستانی و تبلیغاتی، هرچند در ساختن نمادها موثر است، اما نمی ‌تواند جایگزین تحلیل تاریخی دقیق شود.

تنها از رهگذر پژوهش‌های بی ‌طرفانه و مستند است که می‌توان نقش واقعی افراد و جریان‌ها را روشن ساخت و از تحریف تاریخ و گمراهی نسل‌های آینده جلوگیری کرد.

بامـداد ـ دیدگاه ـ ۱/ ۲۵ـ ۱۷۰۹    

Copyright ©bamdaad 2025

نمایش سه قدرت: نظم آسیا محور در نشست شانگهای

نسیم سحر

نشست اخیر سازمان همکاری شانگهای (SCO) دیگر یک رویداد معمولی دیپلوماتیک نبود، بلکه صحنه‌ ای نمادین از ظهور قدرت‌های تمدنی آسیا و چالش با نظم غرب‌محور به‌ شمار می ‌رفت.

در این صحنه، دو زبان کاری رسمی : روسی و ماندارین ، فقط ابزار ارتباط نبودند، بلکه بازتاب هویت زبانی، تاریخی و سیاسی دو تمدن قدرتمند بودند که دیگر حاضر نیستند در چوکات گفتمان غربی تعریف شوند.

هم‌زمان، جلوه‌ای از دیپلوماسی لیموزین (limousine diplomacy) نیز دیده شد؛ جایی‌که ولادیمیر پوتین، صدر اعظم هند نریندرا مودی را در لیموزین ضدگلولهٔ خود همراهی کرد ؛ تصویری که یادآور روابط نمایشی ترامپ و پوتین در گذشته است، اما این‌بار با پیام متفاوت: نزدیکی سه قدرت شرقی، بدون محوریت غرب.

در این نشست، سه نماد تمدنی در یک قاب تاریخی کنار هم قرار گرفتند:

۱ـ  اژدهای چین: سمبول نظم، قدرت اقتصادی و احیای یک تمدن کهن.

۲ـ  خرس روسیه: نماینده اقتدار، سرسختی و مقاومت در برابر فشار غرب.

۳ـ  فیل هند: نماد خرد، صبر استراتیژیک و رشد تدریجی جنوب آسیا.

این نمایش قدرت، پیام روشنی دارد:

نظم تک ‌قطبی قرن بیستم پایان یافته است.

نظم چند قطبی با محوریت آسیا و اوراسیا در حال شکل‌گیری است ، به‌ عنوان یک الترناتیف واقعی در برابر هژمونی غرب.

بامـداد ـ دیدگاه ـ ۲/ ۲۵ـ ۰۲۰۹    

Copyright ©bamdaad 2025

نظرسنجی سی‌ جی‌ تی‌ ان:

 انتظار جهانی از سازمان همکاری شانگهای برای ایجاد انگیزه تازه در حکمرانی جهانی

سازمان همکاری شانگهای (SCO) روز یکشنبه ۳۱ اگست  بزرگترین اجلاس خود از زمان تاسیس را برگزار خواهد کرد. این سازمان به عنوان پرجمعیت‌ ترین و گسترده‌ترین سازمان همکاری منطقه‌ای جهان، به سرعت در حال تبدیل شدن به نیرویی کارآمد در حکمرانی جهانی است و همبستگی و همکاری را کلید مقابله با خطرات و چالش‌ های جهانی می‌ شمارد. نظرسنجی افکار عمومی سی‌ جی‌ تی‌ ان با مشارکت ۸۸۷۳ نفر از ۳۸ کشور نشان داد که پاسخ‌ دهندگان دیدگاه مثبتی نسبت به دستاوردهای همکاری عملی SCO و نقش برجسته چین دارند و «روحیه شانگهای» نیز توجه گسترده‌ای را به خود جلب کرده است.

چین پس از  برعهده گرفتن  رییس دوره‌ای سازمان همکاری شانگهای در سال گذشته ، به تعمیق همکاری‌های عملی در حوزه‌های مختلف در سازمان ادامه داد و نتایجی چشمگیر به دست اورد. پاسخ‌ دهندگان از کشورهای عضو SCO این موضوع را به خوبی بازتاب دادند.

 ۹۱،۷ درصد از شرکت‌ کنندگان تاثیر مثبت سازمان همکاری شانگهای بر توسعه اقتصادی کشورهای عضو را تایید کردند. ۸۹،۲ درصد بر این باور بودند که پروژه‌های همکاری این سازمان به توسعه زیرساخت‌ های منطقه‌ای و افزایش اتصال کمک کرده است.

۸۳،۷ درصد گفتند که ترویج تسویه با ارز محلی میان کشورهای منطقه توسط سازمان همکاری شانگهای به کاهش وابستگی به نظام اقتصادی غرب کمک می‌کند. همچنین ۸۳،۷ درصد از پاسخ‌ دهندگان عملکرد مثبت این سازمان در حفظ امنیت منطقه‌ای را تایید کردند. ۷۸،۷ درصد تلاش‌های ان در مبارزه با تروریزم، افراط‌گرایی و جدایی‌طلبی را ستودند و ۷۹،۶ درصد اقدامات مشترک در مقابله با تامین مالی تروریسم، قاچاق مواد مخدر و گسترش افراط‌ گرایی انلاین را مورد تقدیر قراردادند.

چین به عنوان یکی از موسسان سازمان همکاری شانگهای، همواره نقشی محوری در هدایت و توسعه آن ایفا کرده است. در این نظرسنجی، ۹۱،۴ درصد از پاسخ‌ دهندگان در کشورهای عضو بازخورد مثبتی نسبت به دستاوردهای چین در تقویت همکاری عملی در حوزه‌هایی مانند امنیت منطقه‌ای و توسعه اقتصادی ارایه دادند.

در میان این موارد، تلاش‌های چین در گسترش همکاری اقتصادی، سرمایه‌گذاری زیرساختی، ارتقای همکاری‌های امنیتی، گسترش تاثیرات سازمان همکاری شانگهای و تضمین کارآمدی سازوکارهای ان بیشترین تحسین را برانگیخت.

همچنین ۷۵،۱ درصد از شرکت‌ کنندگان بازخورد مثبتی نسبت به نقش هدایت و پیشبرد بلندمدت چین در توسعه سازمان همکاری شانگهای داشتند که ۸۵،۲ درصد از پاسخ‌ دهندگان کشورهای عضو با ان موافق بودند. در میان پاسخ‌ دهندگان جوان‌تر زیر ۴۴ سال، میزان این شناخت به طور پیوسته بالاتر از ۷۵ درصد بود و در میان افراد ۲۵ تا 34 ساله به ۷۸،۸ درصد رسید.

سازمان همکاری شانگهای از زمان تاسیس، با پایبندی به «روحیه شانگهای» شامل اعتماد متقابل، منافع مشترک، برابری، مشورت، احترام به تمدن‌های گوناگون و پیگیری توسعه مشترک، مسیر خود را پیش برده است.

در این نظرسنجی، ۸۶،۸ درصد از پاسخ ‌دهندگان معتقد بودند که «روحیه شانگهای» رویکردی نوین، غیرهژمونیک و غیرتقابلی به حکمرانی منطقه ‌ای در جهانی چند قطبی ارایه می‌دهد. در همین حال، ۸۳،۱درصد از شرکت‌ کنندگان اصل «عدم اتحاد، عدم رویارویی و عدم هدف ‌گیری طرف ثالث» را عاملی برای کاهش رقابت قدرت‌های بزرگ و بلوک‌ ها دانستند.

 ۸۱،۸ درصد نیز گفتند که «روحیه شانگهای» صدای کشورهای جنوب جهانی را تقویت کرده و به ایجاد نظمی بین‌ المللی عادلانه ‌تر و منطقی ‌تر کمک می ‌کند. در میان پاسخ ‌دهندگان از کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای، سطح تایید این سه دیدگاه به ترتیب ۹۱،۱ درصد، ۸۷ درصد و ۸۷ درصد بود.

افزون بر این، ۷۳،۵ درصد از پاسخ ‌دهندگان جهانی بر این باور بودند که تاثیرات بین‌المللی SCO  به سرعت در حال افزایش است و ۷۶،۶ درصد گفتند این سازمان روند حرکت به سوی جهان چند قطبی را تقویت می‌کند. ۸۳

 درصد نیز انتظار دارند کشورشان از طریق این پلتفرم، همکاری اقتصادی با سایر کشورهای در حال توسعه را گسترش دهد. این رقم در میان پاسخ‌ دهندگان کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای به ۹۱،۱ درصد رسید، در حالی که بیش از ۶۰ درصد پاسخ‌ دهندگان در کشورهای گروه ۷ نیز چنین دیدگاهی داشتند. در میان افراد زیر ۴۴ سال، این انتظار از ۸۵ درصد فراتر رفت.

این نظرسنجی توسط سی ‌جی ‌تی ‌ان و دانشگاه رنمین چین، از طریق موسسه ارتباطات بین‌المللی در عصر جدید و با مشارکت ۸۸۷۳ پاسخ‌ دهنده از ۳۸ کشور جهان انجام شد. کشورهای مورد بررسی شامل قدرت‌های بزرگ توسعه ‌یافته و همچنین کشورهای جنوب جهانی بودند. همه شرکت ‌کنندگان شهروندان ۱۸ سال به بالا بودند و نمونه‌ ها با توزیع سنی و جنسیتی سرشماری ملی مطابقت داشت.

بامـداد ـ دیدگاه ـ ۳/ ۲۵ـ ۰۲۰۹    

Copyright ©bamdaad 2025

واشنگتن ویزه برخی از مقام‌ های فلسطینی را لغو کرد

در استانه نشست سپتامبر مجمع عمومی سازمان ملل متحد، وزارت خارجه امریکا به دستور مارکو روبیو ویزه شماری از مقام‌های تشکیلات خودگردان و سازمان ازادی‌بخش فلسطین را لغو کرد؛ هم‌ زمان، حقوق‌ دانانی در ارجنتین پیگیر بازداشت بنیامین نتانیاهو در صورت سفر او شدند.

به دستور «مارکو روبیو» وزیر خارجه امریکا، ویزه شماری از مقام‌ های تشکیلات خودگردان فلسطین و سازمان ازادی ‌بخش فلسطین پیش از نشست سطح بالای مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سپتامبر لغو شد، وزارت خارجه همچنین اعلام کرد برخی درخواست‌های جدید ویزه مقام‌های فلسطینی نیز رد شده است. این تصمیم در ادامه مجموعه اقداماتی توصیف شد که دولت ترامپ برای اعمال محدودیت‌های ویزه علیه فلسطینیان اتخاذ کرده و هم ‌زمان با اعلام ارتش اسراییل مبنی بر تبدیل بزرگ‌ ترین شهرغزه به «منطقه نبرد» صورت می ‌گیرد.

وزارت خارجه امریکا در بیانیه خود روشن نکرد چه تعداد ویزه لغو یا چند پرونده رد شده است و به پرسش ‌های تکمیلی درباره جزییات پاسخی فوری نداد. در متن بیانیه آمده است: « در راستای منافع امنیت ملی ماست که سازمان ازادی ‌بخش فلسطین و تشکیلات خودگردان فلسطین را به ‌خاطر پایبند نبودن به تعهدات ‌شان و تضعیف چشم ‌انداز صلح پاسخ گو کنیم. پیش از ان‌ که سازمان ازادی‌ بخش و تشکیلات خودگردان شریک صلح محسوب شوند، باید به‌ طور مستمر تروریزم ( از جمله کشتار ۷اکتوبر ) را نفی کنند و تحریک به تروریزم در آموزش را پایان دهند؛ همان ‌طور که قانون امریکا الزام کرده و خود سازمان ازادی ‌بخش وعده داده است.» در عین حال، وزارت خارجه تصریح کرد نمایندگان مامور به هیات تشکیلات خودگردان نزد سازمان ملل متحد، طبق معافیت‌های ناشی از توافق کشورِ میزبانِ امریکا با سازمان ملل متحد ، می ‌توانند فعالیت‌های مستقر در نیویورک را ادامه دهند.

واکنش فلسطینی و زمینه میدانی

ریاض منصور، سفیر فلسطین در سازمان ملل متحد ، به خبرنگاران گفت که به‌ تازگی از تصمیم واشنگتن مطلع شده و در حال ارزیابی دامنه تاثیرات ان است: « خواهیم دید دقیقا به چه معناست و چگونه بر هر یک از اعضای هیات ما اعمال می ‌شود و متناسب با ان پاسخ خواهیم داد.» به گفته او، عباس ، ریاست هیات فلسطینی در نشست ‌های ماه اینده را بر عهده دارد و طبق روال سال‌ های گذشته قصد دارد در مجمع عمومی سخنرانی کند. همچنین انتظار می‌ رود او در نشست سطح بالایی که ۲۲ سپتامبر به میزبانی مشترک فرانسه و عربستان سعودی درباره راه‌ حل دوکشوری برگزار می‌ شود، شرکت کند. در همین چارچوب از سوی واشنگتن اعلام شد یک برنامه درمانی که به کودکان مجروح غزه امکان می‌ داد برای مداوا به ایالات متحده بیایند، در پی کارزار اعتراضی برخی فعالان محافظه‌ کار در شبکه‌های اجتماعی تعلیق شده است.

دوسیه علیه نتانیاهو

هم‌ زمان با تحولات نیویورک، شماری از وکلای حقوق بشری در ارجنتین شکایتی کیفری را در دادگاه‌های فدرال این کشور به ثبت رسانده‌اند که در صورت حضور بنیامین نتانیاهو، در خاک ارجنتین ، خواستار بازداشت او و اغاز تحقیقات درباره نقش مقام‌ های سیاسی و نظامی اسراییل است. به ‌نقل از رویترز، در متن شکایت ( که توسط رودولفو یانسون و راجی صورانی، مدیر «مرکز فلسطینی حقوق بشر»، ارایه شده) نوشته شده است: « در می‌‎ یابیم که نتانیاهو به‌عنوان همدست در جنایت جنگیِ تعمد در کشتن از طریق گرسنگی دادن، و نیز در جنایت علیه بشریت از جمله قتل، ازار و دیگر اقدامات غیرانسانی، مسوولیت کیفری دارد.»

گزارش‌های رسانه‌ای از احتمال سفر نتانیاهو در ماه سپتامبر به ارجنتین سخن گفته‌ اند، اما اسراییل هنوز چنین سفری را تایید نکرده است. روزنامه ارجنتینی ،کلارین نیز نوشته ممکن است نخست ‌وزیر اسراییل به‌ جای بوینوس‌ایرس، دیدار با خاویر میلی، رییس ‌جمهور ارجنتین ، را در حاشیه نشست‌ های نیویورک در پایان سپتامبر در دستور کار بگذارد. در متن شکایت تازه، به پرونده‌ای قبلی هم اشاره شده است: به ابتدای اگست، « انجمن کارکنان دولت»  (ATE) و گروه حقوق‌بشری HIJOS پیش ‌تر در دادگاه‌های فدرال ارجنتین خواستار صدور قرار بازداشت برای نتانیاهو شده بودند. افزون بر این، اسراییل با اتهام نسل ‌کشی در «دیوان بین‌المللی دادگستری» روبه ‌روست و «دیوان کیفری بین‌المللی» نیز جداگانه برای نتانیاهو به اتهام جنایات جنگی در غزه قرار بازداشت صادر کرده است؛ اتهاماتی که اسراییل و شخص نتانیاهو ان‌ها را رد می‌ کنند./ شرق

بامـداد ـ دیدگاه ـ ۲/ ۲۵ـ ۳۱۰۸    

 Copyright ©bamdaad 2025