نقش رویدادهای تاریخی و الهام بخش درتشکل جنبش زنان

علی رستمی

تاریخ بشریت مترقی، ازابتدای پیدایش گروه های انسانی درمراحل مختلفی ، دارای رویدادهای بزرگی اجتماعی بوده است. این رویدادها درجهت تکامل و پیدایش تفکر وعمل انسان ها تاثیر شگرفی داشته است. بروز پدیده ها وحوادث گاهی بشکل طبیعی ، و زمانی  سازمان یافته برشالوده عمال گروه های مختلف انسان ها بوده که عامل تغییرات معینی درعرصه های اجتماعی، اقتصادی وسیاسی شده اند.

ازشمار هزاران حوادث و رویدادهای تاریخی واجتماعی درسیرتکامل بشریت که باعث انکشاف وتغییر در تولید فرهنگ نو که اساسات معنوی و مادی  جامعه مترقی امروزی را تکمیل کرده است؛  یکی هم رویداد تاریخی هشت مارچ است، که یکصد وهفت سال پیش درکشورامریکا بوسیله جنبش زنان رنجبر وکارگر برای اعاده حقوق انسانی علیه نظام مستبد سرمایداری قیام نمودند ، می باشد. این روزبعدها توسط انجمن بین المللی زنان جهان درسال ۱۹۱۰  ترسایی به حیث روزجهانی زن به  اثر پیشنهاد زن قهرمان و مبارز راه آزادی انسان وانسانیت بانو کلارا تسکین، که ازجمله رهبران برجسته حزب کمونیست المان بود، نام گذاری شد .این رویداد تاثیر بزرگی در روند مبارزه زنان جهان که برای حقوق خویش به خاطر برابری حقوق زنان بامردان مبارزه می نمودند وارد کرد. از آنجایی که هویداست زنان در روند تاریخ همیشه براساس عقاید دینی ، مذهبی و جامعه عقب مانده قرون وسطایی ، درمقابل عمال زن ستیزی مردسالاری قرارداشته اند ، و زن را به حیث یک فرد درجایگاه دوم دراجتماع بعد از مردان شناخته اند واز آنها به حیث نیروی ابزاری استفاده  شده است. با رشد جامعه درمراحل مختلف اقتصادی بالخصوص با تقسیم کار اجتماعی و تشکیل خانواده و تسلط انسان ها بالای وسایل تولید، زن هم به صفت افزار کار در کنج خانه به حاشیه کشانیده شد، و وظیفه دار امور محوله خانواده گی گردید و از حقوق مساوی بامردان برمبنای اقتصادی و سیاسی درجامعه محروم گردید. این پدیده یکجا با پیدایش دین مذهب به مثابه  قانون ماورالطبیعت که توسط ادیان سامی درکتب آسمانی  ابلاغ شده است، درکشورهای اسلامی حاکم و باقی هست.

 در اروپا وسایر کشورهای جهان نیز پیش از « رنسانس یا نوی زایی علم خرد » وجنبش روشنفکری در قرون وسطی حقوق زن و مرد باهم مساوی نبود؛ اقتدارگرایی مردسالاری از طرف کلیسا در جامعه تسلط داشت و زنان به فجیع ترین عمال شکنجه وبی رحمانه نسبت کسب حقوق خویش به قتل می رسیدند ویا درکارهای طاقت فرسا موظف می شدند تا ازبین بروند.

با موج روشنفکری و رنسانس وپیروزی انقلاب کبیرفرانسه و انقلاب های صنعتی دراروپا و امریکا وگسترش سرمایداری درجهان ، تغییرات جدی درزنده گی زنان جهان درعرصه های مختلفی بیرون از محوطه خانه داری بوجود آمد. زنان توانستد یکجا با مردان در پشت ماشین های غول پیگر اقتصادی به حیث کارگر مزد بگیرقراربگیرند. تا بافروش نیروی انسانی خود معیشت زنده گی خویشرا پیش ببرند.

زنان درپیروزی انقلاب فرانسه  وکمون پاریس درسال ۱۸۷۱ نقش قابل ملاحظه داشتند، درحدود هشت هزار زن که پیشه خوراکی فروشی درشهر پاریس داشتند ، با گروهی از زنان کارگر در روز های انقلاب درسال ۱۷۸۹  برای آزادی درقصر مشهور« ورسایی» حمله نمودند. زنان دراوایل انقلاب فرانسه برای اعاده حقوق خود به فعالیت آغازیدند و اولین مجله سازمان زنان را درطول تاریخ بوجود آوردند.

درانگلستان بوسیله جنبش چارتیست ها وسوسیالست های تخیلی درانقلابات  ۱۸۴۸ ازحقوق زنان درزمینه کسب مالکیت وتغیرات درقوانین ازدواج ، طلاق ، حق اشتغال و ازبین بردن تفاوت های جنسی میان زن ومرد مطالبه میشد و آنرا شعار مبارزه خویش قرار داده بودند؛ همچنان اله نُر مارکس دختر کارل مارکس چهره درخشان حزب سوسیالیست انگلستان و پیشاهنگ ومدافع آزادی زنان، و نهضت کارگری زنان درسال های ۱۸۸۹ ترسایی بود، که درتظاهرات درصف اول پیکارمبارزه  عدالت خواهانه کارگران قرارداشت که به « اتحادیه گرایی نوین »  مشهور شده بود، که امروز بنام « گ.ام.بِ » می باشد .

درامریکا برای نخستین بار فعالیت های زنان کارگر در نیویارک درسال ۱۸۵۷  ترسایی با اعتصاب بزرگ از زنان کارگر برای افزایش دستمزدها وپایین  آمدن ساعات کار و شرایط غیر انسانی کارو نداشتن حق رای آغازشد، سپس درهشت مارچ ۱۸۷۵ ترسایی اعتراضات واعتصاب کارگران نساجی شهر نیویارک برای اعاده حقوق اقتصادی و اجتماعی خویش درخیابان ها راهپیمای کرده که توسط پولیس ظالمانه سرکوب گردید. این عمل استبدادی دستگاه  حاکم نظام سرمایداری سبب آن شد، تا زنان درسال های بعدی هرچه بیشتر متشکل تر و این روز را به مثابه روزتاریخی بنام «همبستگی زنان جهان »  نامگذاری و به جان باخته گان این روز احترام واز افتخارات آنها تجلیل بعمل آورند.

یکی از پیشکسوتان نهضت زنان درجهان کلاراتسکین مبارز پرشور انقلابی عضوی حزب سوسیال دموکرات که بعداً رهبرحزب کمونست المان  شد،  میباشد؛ که نفش بزرگی را درجهت رهایی زنان  از زیرسلطه مناسبات مردسالاری  وکسب حقوق اقتصادی و اجتماعی وسیاسی زنان مبارزه کرده که ازجانب حکومت های وقت المان زندانی ویا تبعید شده است؛ اما تا آخرین لحظات حیات خویش دراین را پایدار واستوار باقی ماند وخدمات شایانی تاریخی را به نفع زنان جهان انجام داده است.او در ۱۹ جولای ۱۸۸۹ ترسایی، درکنگره انترناسیونال دوم درپاریس درمورد مسایل زنان سخنرانی کرده ودرسال ۱۸۸۹ کنفرانس زنان را علیه جنگ درهالند که سراغاز جنبش جنگ بود رهبری نمود. همچنان کلارتسکین درسال ۱۹۱۰ درکوپنهاکن پایتخت دنمارک در دومین کنگره زنان جهان هشت مارچ را به عنوان روز جهانی زن پیشنهاد نمود که  این پیشنهاد مورد تصویب  کنگره قرارگرفت.این روز بیاد قربانیان زنان کارگر کارخانه نساجی درشهر نیویارک است که درهشتم مارچ سال ۱۸۵۷ برای کسب حقوق انسانی خویش علیه کارفرمایان دست به اعتصاب و راهپیمایی یازیدند که ازطرف پولیس سرکوب وعده  آنها به قتل رسیدند.

روزا لوگزامبورک شخصیت دیگری از پیشاهنگان جبش زنان درالمان است که اوهم عضو حزب سوسیالیستی المان بود و درمبارزات سالهای بعدازجنگ اول جهانی برای متحد ساختن کارگران جهان علیه جنک مبارزه نمود،و درسال های  ۱۹۱۵و۱۹۱۶ اعتصاب عظیمی درجهان توسط زنان سوسیالیست تحت شعار« علیه جنگ امپریالیستی » برگزارکرد ،و درپارلمان المان  بخاطرافزایش  هزینه های نظامی به ارتش آن کشوررای منفی داد .اوهم مانند سایر زنان پیشتاز خواهان حقوق مساوی زن ومرد بود و به اثر تلاش های بی کران این نُخبه جنبش زن درالمان بود که هشت مارچ برای اولین بار درسال ۱۹۱۱  ترسایی درکشور المان تجلیل بعمل امد.

الکساند کولنتای یکی از فعالین زنان روس بود که دوشا دوشا سایر زنان وفعالین جنبش کارگری  برای تحقق احقاق حقوق زنان درروسیه وخارج از روسیه تا اخرین رمق زنده گی مبارزه نمود ودرکشورهای اروپایی برای تهیه گذارشات ازجنبش زنان مسافرت کرده وکتابی را درمورد«  تاریخچه روز جهانی زن » نوشته  ودراین کتاب تمام فعالیت ها جنبش کارگری زنان را تحریر وبازتاب داده است.او اولین زنی بود که بعداز انقلاب اکتوبر به حیث وزیرخدمات اجتماعی وسپس  به عنوان نخستین سفیر زن درجهان درعرصه دیپلوماسی  تعین شده بود. نخستین زن دیگری  فضانورد والنتینا ترشکووا کیهان نورد روسی است که در۶ مارچ ۱۹۶۳ ترسای با فضا پیمای وستک 6 به فضا رفت.

  زنان درپیروزی انقلاب کبیر اکتوبر نیز سهم به سزایی داشته اند ودرپهلوی اعضای حزب کمونیست روسیه فعالیت ها عظیم وچشم گیری را ایفا نموده اند. بعداز پیروزی انقلاب اکتوبر تمام شرایط انسانی به مانند مردها درهمه عرصه مهیا کردید وبه مانند مردان درتغییرات و تکامل جامعه شوروی سوسیالیستی  شهکاریهای شایانی را کرده اند.  درآنزمان درامریکا وسایر کشورهای غربی تا سال ۱۹۲۰ ترسایی هنوز زنان حق انتخاب و رای در ارگان های دولتی ومدنی را نداشتند وتبعیض جنسیتی وجود داشته و اپارتاید پا برجا بود و زنان سیاه پوست نسب زنان سفید پست از حق مساوی برخوردار نبود وتبعیض واختلاف نژادی به شدد خود وجود داشت .برعلاوه درسایرکشورهای سرمایداری زنان حق رای را درنهادهای مدنی و سیاسی نداشتند؛ برعکس زنان روس درانتخابات ارگان های دولتی وحزبی درسطوح مختلفی سهم می گرفتند وازهمه امکانات تعلیمی ،آموزشی، سیاسی واقتصادی بهره مند بودند . نظام سرمایداری برشالوده رشد جنبش های سوسیالیستی درجهان به تدریج حقوق مدنی زنان را به رسمیت شناختند .                                                                                                                                                              

درسال ۱۹۱۷ در اروپا  شش کشورعبارت از: اتریش، ناروی، دنمارک، فنلند و ایسلند  حق رای درانتخابات را داشتند؛ آهسته آهسته الی سال ۱۹۷۰ تعداد این کشورها به اثر نور درخشان ایده های انقلاب اکتوبر وایجاد کشور بزرگ سوسیالییستی ، رقم  آن به ۱۲۱ کشور درجهان رسید.

درآن وقت درانگلستان دردهه ۱۹۷۰ ازجمله نُهه میلیون زن کارگر ، تنها یک میلیون و پنجصد هزارتن ، دستمزد مساوی با مردان داشتند. همچنان دردهه ۱۹۶۰ دراضلاع متحده امریکا پنج درصد زنان کارگردرآمد سالانه شان به درآمد متوسط یک مرد کارگر بود.رقم بیکاری زنان  نسبت به مردان درامریکا بیشتر بود. کشورهای امپریالیستی بعداز پیروزی انقلاب اکتوبر مصمم شدند، تا جلو رشد جنبش های کارگری را درجهان که برضد منافع شان است، بگیرند و نقش آنها را ضعیف وکم رنگ بسازند.

بعد از مبارزه طولانی احزاب چپ جهان، بالاخره هشت مارچ درسال ۱۹۷۵ ازطرف سازمان ملل متحد به رسمیت شناخته شد.

 درکشورما افغانستان بعداز استقلال کشور از زیر یوغ انگلیس و روی کار آمدن دولت امانیه آزادی های زنان نیزمورد توجه سلاطین وقت قراگرفت، برای زنان حق بیرون رفتن از محوطه منزل رامساعد ، و زمینه کار و تحصیل را مهیا ساختند، که بعدأ در دهه شضت وهفتاد ترسایی زنان شهرو سایر ولایات کشورمطابق قانون از حقوق وارزش های مدنی برخوردار شدند. حق تحصیل ،آموزش کا ر،سفر به خارج ،حق گزنیش وگزنیش شدن ،اجتماعات ، تظاهرات وتشکیل انجمن های  زنان وغیره را داشتند. اما بعداز قیام هفت ثورکه قدرت به حزب دموکراتیک خلق افغانستان انتقال یافت؛ شرایط نوین و تغییرات بنیادی در زنده گی مردم بالخصوص زنان بوقوع پیوست . زنان به مانند مردان ازتمام حقوق انسانی ومدنی برخوردار شدند. ایجاد سا زمان دموکراتیک زنان افغانستان که درسال ۱۳۴۴خورشیدی تحت رهبری خلاقانه شادروان داکتر اناهیتا راتب زاد و رفقای همرزمش: ثریا پرلیکا، کبراعلی، حمیده شیرزی،مومنه بصیر، کریمه کشتمند و زرغونه ناهید بوجو آمده بود،در سرتاسر افغانستان درمیان زنان تحصیل کرده وباسواد نفوذ کرده وبوسیله کادرها وفعالین آن سازمان، زنان برای آموزش سواد آموزی وامور منزل و سایر کارهای فزیکی برای ارتقای سطح شعور واقتصادی شان تشویق و آماده می شدند. هزارها دختران جوان ونوجوان غرض تحصیلات عالی و ابتدایی و کسب دانش حرفوی ومسلکی به خارج اعزام شده وبعد از فراغت دوره تحصیل دوباره بوطن بازگشت ودر پست های معین موظف می گردیدند. بیکاری وتعصب نژادی وجنسی درمیان زن ومرد قطعأ وجود نداشته ،همه به مثابه شهروند کشور دوشادوش یکدیگر مصروف خدمت بوطن ومردم بودند. شوربختانه بعد از سقوط جمهوری دموکراتیک افغانستان نظر به دسایس کشورهای بین المللی قدرت مند توسط  گماشته گان آنها، زنان ومردان همه به سرنوشت دلخراشی تراژیدی قرن بیست ویک مبتلا شدند و نیروها بنیادگرا وتنطیم های جهادی تمام شیرازه وطن را برای خودخواهی ها و تفوق طلبی تنطیمی وکسب قدرت ازبین برده و افغانستان را یکجا با شرکای جهانی ومنطقه وی خویش به ویرانه تبدیل نمودند. زنان دوباره به حاشیه جامعه به مانند قرون وسطا کشانده شده تعصب مردسالاری جای حقوق مدنی را گرفته ؛ وصدها نوع خشونت دامنگیر زنان کشور شد. زنان بویژه درزمان طالبان از همه ارزشهای مدنی محروم شدند. بعد ازبه قدرت رسیدن دولت دست نشانده غرب بعد از ۱۱ دسمبر۲۰۰۱ زنان دوباره نفس راحت کشیده براثر مبارزه زنان روشنگر و تحصیل کرده دوباره ازحق نسبی برخورداشدند . سهم گیری شان درعرصه های سیاسی ، اقتصادی واجتماعی نسبت به دوران طالبان بهبود یافت.  اما با آنهم تبعیض جنسی علیه زنان هنوزهم به قوت خویش درشهرها ومراکز ولایات دوردست و نزدیک باقی بوده وخشونت های مدهش غیر انسانی براساس عقاید دینی ومذهبی وعرف، سنت وعادت جامعه فیودالی وماقبل آن علیه زنان هرروز و سال بیشتر شده می رود.

زنان برعلاوه که  بر اساس اصطلاح « ناموسداری  » درمیان باشنده گان کشوراز احترام ویژه برخودار هستند، بازهم نطربه  تحقیقات  کمیسیونهای  مستقل حقوق بشر در ولایات وشهرهای مرکزی و دوردست کشور نشان داده که زنان زیان های زیادی را متقبل میشوند ،که  یکی از زیان های دردآور عبارت از خشونت های خانواده گی هست که به اشکال متفاوت علیه زنان ازطرف مردان اعمال میشود.

گزارش کمیسون مستقل حقوق بشر نشان میدهدکه درهشت ماه سال ۱۳۹۵ خورشیدی به تعداد۲۶۲۱ مورد خشونت علیه زنان در دفاتر ساحه وی آنها ثبت شده است. مطابق گزارش فوق :« ازمجموع امار خشونت علیه زنان یعنی ۲۶۲۱ موردی که درجریان هشت ماه سال ۱۳۹۵ به ثبت رسیده،۷۶۲ مورد آن را خشونت های فزیکی وجسمی تشکیل می دهد. به تعداد 181 مورد دیگر شامل انواع خشونت های جنسی بوده و۸۸۲ مورد، شامل خشونت های لفظی و روانی می باشد. همچنین ۵۴۸ مورد، دیگر خشونت های اقتصادی بوده است.بقیه ۲۸ مورد شامل سایرموارد خشونت علیه زنان می باشدکه به نحوی از انحا با عرف وعنعنات ناپسند درکشور بسته گی دارد.»

براساس سند فوق خشونت درافغانستان  نه تنها کم و ازبین نه رفته، بلکه به یک عنعنه تبدیل شده است هرکسی که بخواهد همسری خود را جزا وتنبه بکند، بدون بازپرس وتعقیب عدلی آزاد می باشد وهراسی  وجود ندارد.همچنان نظربه بررسی های کمیسیون مستقل حقوق بشرافغانستان از جمله ۱۶۵ مورد قضیه قتل زنان ،۱۸ مورد ازقصایای خشونت جنسی ،همچنان 22مورد ارتباط نامشروع شوهر با دیگران،  ۳۴مورد  آزار واذیت، ۱۰ مورد اجباربه فخشا،۶ مورد اجبار به تماشای تصاویر وفیلم های مستهجن، ۸ مورد سقط جنین اجباری ،۲ مورد بارداری اجباری  درسراسری افغانستان صورت گرفته است . نظربه اسناد کمیسون مستقل حقوق بشردر افغانستان، تعداد کمی ازاین دوسیه ها و عاملین آن دستگیر وبه پنجه قانون سپرده شده که بعداز طی مراحل ابتدایی دوسیه آن به محکمه تسلیم شده است.

گزارش بی نهایت دلخراش وضد انسانی ودوراز عاطفه بشری فوق ما را باین امر متیقن میسازد، که کشور ما  درگرداب نابسامانی ها وناهنجاری های زن ستیز واقتدارگرانه مرد فرورفته و تشدید می یابد. این تراژیدی قرن بیست و یک با موجودیت بزرگترین کشورهایکه خود را مهد گاهی آزادی وحقوق بشر میدانند ، با حضور لشکرهای نظامی شان،رخ میدهد. طوری که اسناد و شواهد نشان میدهند، این همه نا هنجاری ها ناشی از حضور آنها و تقویه کشت تریاک وسایر مواد مخدره درمحلات بود و باش آنها درایالت های سرحدی مانند هلمند و قندهار و سایر ایالات برای کسب درآمد مالی شان رشد یافته  می باشد، که نظر به اسناد سازمان های مدنی جهان درزمینه مبارزه علیه مواد مخدره، سالانه ۹۷ فیصد مواد مخدره جهان درافغانستان زرع و تولید میگردد. این امر زمینه ساز شده است تاگروه های های تروریست مانند القاعده، طالبان وداعش در افغانستان رشد نماید و۵۵ فیصد مساحت آنرا زیر امر ونهی خویش داشته باشند .یکنوع حکومت ملوک الطوایفی بدون قانون برقرار شده است. این امر باعث شده تا زورمندان وگروه های قاچاقبران مواد مخدره یکجا بازورمندان محلی و قومندان سالاران از وضع بوجود آمده، به نفع خویش استفاده نمایند، هرنوع ظلم وستم را بالای زنان وسایر اهالی بیگناه انجام بدهند.

درپهلوی ناهنجاری های متذکره درفوق ، مولفه های آتی نیز در جهت رشد خشونت علیه زنان موءثریت داشته است: عدم امنیت در ولایات وشهرها ومحلات دوردست،  اجرای فرهنگ معافیت و واسطه بازی توسط زورمندان، عدم  برخورد قاطعانه با مجرمین، پول شویی ، رشوت و واسطه بازی درادارات دولتی،بی سوادی و عدم اگاهی و دانش علمی، فقر بیکاری ، اعتمادخوشبینانه براساس عرف وعادت جامعه بالای ملاها وروحانیون مغرض واستفاده جو،افزایش سرسام اور جوانان و کهن سالان به مواد مخدره، درمجموع نگرش منفی و کهنه قرون وسطایی نسبت به زنان درسنت مردسالاری درجامعه که از سال های متمادی درکشور مروج یافته است. درنتیجه این همه عوامل تعلق می گرد: به ضعف وعدم ناتوانی حکومت وحدت ملی درجهت تامین امنیت و اراده قاطع درزمینه  نابودی تروریست های ویران گر زن ستیز، تشدید اختلاف های قومی ومنطقه وی، زبانی ، و حضورعساکرامریکا ،ناتو وسایرکشورهای خارجی درافغانستان .

رویکردها: 

گزارش کمیسیون مستقل حقوق بشر درطول هشت ماه سال ۱۳۹۵ خورشیدی درافغانستان

کتاب رهایی زن، نویسنده بهرام رحمانی.

 بامداد ـ فرهنگی و اجتماعی ـ ۱/ ۱۷ـ ۰۷۰۳

ما و طالب ها : اختلاف در ارزش ها

فاضله امیرـ محسن زاده

درادامه جفا و ستم برزنان افغان چند ماه پیش تر درهرات سه زن  را به حکم ملای محل با درنده خویی درحالی تیر باران کردند که « مردم »  شاهد این نمایش نفرت انگیز بوده و حتا پس از مراسم  کشتار از سر « خوشی»  و « رضایت » به رقص و پایکوبی  پرداختند.

ازهرات و آنهم ازدانشگاه آن شهر شنیدم که :«  رعایت حجاب در دانشگاه هرات الزامی شد !» و مسوولان این  دانشگاه اعلام کردند که  : « از این پس حضور دختران در دانشگاه باید همراه با حجاب باشد » و در« غیر آن  دانشجو اخراج خواهد شد.»

دانشجویان دانشگاه کابل می گویند که :

« ازشهروند كابل اگر سوال شود مكان امن برای ارتباط های نامشروع كجاست ؟ دقیقا دانشگاه كابل را نشان خواهد داد... اگر وضعیت دخترهای كه در این دانشگاه درس می خوانند به سیستم غربی نمی بود و معیار های اسلامی را رعایت می كردند، هیچگاه دانشگاه کابل به عنوان بهترین موقعیت در خدمت عاشق بازان و فساد پیشه گان قرار نمی گرفت.»
و یا :
« وضعیت پوشش دختران و حتا پسران محصل در تضاد با ارزش های اسلامی و دینی است .» و اداره دانشگاه كابل ،مقامات بالایی حكومت افغانستان عامل ترویج بی حجابی و گسترش فرهنگ غربی درافغانستان می باشند.
درهمین مورد دختر دانشجو از پوهنتون  کابل می گوید که :«‌ ...برخی از دخترها بدون رعایت حجاب اسلامی وارد پوهنتون می شوند كه ازیک طرف دست به عمل غیراسلامی زده ؛ و از طرف دیگر بسیاری از جوانان با خدا را با اندام برآمده خود به بی راهه می كشاند.» (۱)

این است وضع مراکز آموزش و پرورش کشور، آنجایی که باید انسان های آزاداندیش ، تجدد طلب  و ترقی خواه پرورش ؛ و درآینده منحیث کارشناسان چرخ های حیات اجتماعی واقتصادی کشور را بگردانند ؛ آنهم در کابل و هرات !

وقتی این گفتآوردها و یافته های دردناک درهرات ، زادگاه مردان و زنان ترقی پسند و آزاد اندیش کشورکه روزگاری زن ادب دوست، هنرپرور، باوقار، خردمند، و باسیاست بنام مهدعلیا یا ملکه گوهرشاد بیگم  برسکان قدرت و فرمانروایی  آن تکیه داشته و از دجله تا مرز چین وبربخش بزرگ آسیای میانه حکم  دانش و پیشرفت می داد ؛ و از اعمار مراکز آموزش و پرورش و کار تجدد و  آبادانی  هیچگاهی دست نکشید  را شنیدم ؛ سخت دلگیر شده و دیدم که درهرات  طالبان نه ، بلکه حکومت  تحت حمایت  امریکا و به ظاهراً هوادارآزادی ، برابری و مدرنیزم  فرمان می راند و حاکمیت را دردست دارد.

و وقتی این دیدگاه شرم آورو برده منشانه  شماری از دانشجویان درپوهنتون کابل را خواندم ، پیشینه  مبارزات آزاد اندیشی، آزدایخواهی و تجدد طلبی دانشجویان مرد و زن این دانشگاه دربرابرم  پیدا شد که  با شهامت و دلیری برای بدست آوردن آزادی، حق رای ، دموکراسی  و برابری مبارزه و تلاش نموده ؛ و درگسترش فرهنگ  آزاداندیشی و پیشرفت کوشیدند.

برای من جست وجو درباره ریشه ، عملکرد و اثرات این طرزدید ناهنجار درافغانستان درخوراهمیت می باشد . بدون دانستن ریشه ها ومیکانیزم این دستگاه فکری نمی توان این « طرزدید طالبانی »  درمناطقی که هنوز زیرسلطه و فرمان طالبان نیست، را توضیح نمود.

ازنظرمن که با تدریس تاریخ و جامعه شناسی و آموزش بانوان سروکار داشتم ؛ آبشخوارفکری این دیدگاه که : « دانشگاه کابل به عنوان بهترین موقعیت در خدمت عاشق بازان و فساد پیشه گان ... » قراردارد ، تداعی همان دیدگاه های ۹۰ سال پیش تر درجریان فرمانراوایی حبیب اله بچه سقاو است که با به قدرت رسیدن اسکوال یا مکتب را « مرکز فحشا و فساد !» خوانده ، آموزش دختران و زنان را منع و خلاف شرع اعلام ؛ و وظیفه و مسوولیت زنان را زنده گی در چار چوب خانه ، فرزندآوری و تن دادن به خواهشات مردان خواند .

این دیدگاه یکبار دیگر درسال ۱۳۷۲ خورشیدی در «فتوای شرعی  دارالافتا * و المطالعات ستره محکمه دولت اسلامی افغانستان »  درجریان فرمانروایی برهان الدین ربانی تسجیل شد. در این فتوا از جمله گفته شد که  :«  برای زنان اسلام اسکول ومکتب ساختن و بیرون رفتن گله گله به مکاتب روا نیست ، اگر چه استاد آنها مسلمان باشد »؛ و فرمان داده شد که : « زن ها را از دفاتر بیرون رانده و مکاتب زنان ها را که درحقیقت مراکز زنا و فحشا است مسدود نمایند ».

سپس طالبان پرورده گان مدارس دیوبندی پاکستان ، و پیرواندیشه های مودودی و تهانوی و ...ادامه دهنده این طرزدید و وارث آن شدند. با آمدن امریکا و ناتو به افغانستان درسال  ۲۰۰۱ آنهایی که ازسوی امریکا  و به گفته  دیوبندی ها « جاهلیت نوین » به سکان قدرت و فرمانروایی نشانده شدند ، بر طرزتفکر و برخورد طالب ها نفرین ؛ و این طرزدید را بنام « فرهنگ طالبانی » به مسخره گرفتند.

اگر به دقت توجه نماییم  درونمایه همین سه دیدگاه ( سقاویی ، جهادی و طالبی ) در برابر زنان را :

ـ ممانعت و سنگ اندازی در برابر فراگیری علم  و رفتن زن ها به مکتب و دانشگاه،

 ـ نفی نظام آموزشی مدرن « اسکول » ،

ـ تنپوشی اجباری ،

ـ عدم اجازه به حضور زنان در اجتماع  بدون محرم شرعی ،

ـ بی حقی واقدامات ضد انسانی از نوع سنگسار ، دست و بینی وگوش بری و فروش زنان در بازار ها  ،

ـ واداشتن زن به تسلیمی  برده وار و خدمت به مردان ، فرزندآوری و تن دادن به خواهشات مردسالارانه و ... تشکیل میدهد .

به هیچ کس پوشیده نیست که درکنار نمونه های یاد شده درآغاز، همین طرزدید همه روزه از طریق وسایل ارتباط جمعی ، ملا ها ومبلغین تنخواه خور دولت ، آموزش در مدرسه های دیوبندی ـ طالبی درسراسر افغانستان ، تبلیغات علنی و غیرعلنی ملا و اخوندها  در منبرها و مساجد ، مکتب ها و موسسات تحصیلات عالی وابسته به تنظیم های جهادی و فتواهای انترنتی به پیمانه وسیع پخش و اشاعه می گردد.

آیا تصادفیست که سقاویی ها ، جهادی ها و طالب ها با وجود فاصله زمانی نزدیک به ۹ دهه عین چیزها را می خواهند و هر سه دارای عین طرزدید و شیوه برخورد در برابر زنان هستند؟

درسال های فعالیت و فرمانراوایی بچه سقاو درافغانستان جنبش تجدد طلبی و ترقی خواهی  مشروطیت وظایفی را در برابر خود قرار داد که با منافع ارتجاع و استعماربه خصوص استعمار انگریز ( انگلیس ) سازگاری نداشت. آنها  با اندوخته های استعماری به دین روکرده و از این طریق جنون زن ستیزی و زن آزاری را به یاری موسسات ، مدرسه ها و روحانیون دست پروده و خدمتگزار خود اشاعه و سازمان دادند.  چنانکه تاریخ کشورگواهست ؛  و تاریخ دان بی مانند عصر جدید علامه غلام محمد غبار با ذکر اسناد و حقایق بی شمار تاریخی نشان داد که  نیروهای رتجاعی دینی دست بدست با استعمارگران انگریزی که منافع و جایگاه شانرا درافغانستان از دست داده بودند مطابق برنامه های استعمار کهنه کار انگلیس به ارتجاع مذهبی  روآورده؛ و درسرنگونی حکومت  امانی و استقرار ارتجاع از هیچ اقدامی دریغ نورزیده ؛ زمینه سازسقوط حاکمیت ترقی خواه؛ و برگشتاندن اقدامات تجدد خواهانه بخاطرایجاد یک زنده گی مدرن و پیشرفته  درافغانستان گردیدند.

دولت تجدید طلب امانی که با توطیه ها و دسایس بی مانند انگریز توسط ملاهای دیوبندی و ارتجاع وابسته به انگلیس روبرو بود،  مبارزه با « ملاهای دیوبندی » را شروع  و با تبعید آنها به مناطق تحت فرمان انگلیس خواست برنامه های اصلاحی اش را از پیش ببرد.

چنانکه  روانشاد غبار دراثر بی مانند خود ، صفحه ۷۹۴ نوشت ؛ با سقوط دولت امانی به یاری انگلیسها ، ملا میرغلام به نماینده گی از دیوبندی ها  در اعتراض با برنامه های شاه امان الله نوشت :

« شاه فراری چرا به ملا ، خان وملک بی اعتنایی کرد ؟

چرا ملاهای تحصیل کرده مکتب  دیوبند هندوستان را به تبعید محکوم کرد؟

چرا معارف زنانه را در افغانستان اساس گذاشت ؟.... »

دراین جا تکیه بر« ملاهای تحصیل کرده مکتب  دیوبند هندوستان » است.

درنگ بر پیشینه این مدرسه ، دیدگاه رهبران و  زدوبندهای پیدا و پنهان شان با انگریز وسعودی ها  نشان می دهد که شاه ولی الله دهلوی رهبر فکری دیوبند ـ هند یکجا با عبدالوهاب بنیادگذار وهابیت ـ سعودی در مدینه ازعین آبشخورفکری تغدیه شد. مکتب و اندیشه سلفی « دیوبند » و یا  « دیوبندیزم »   ازسال های پیدایش و تاسیس کشور پاکستان در سیاست و زنده گی اجتماع  این کشور نقش تعین کننده داشته و ابوالاعلا مودودی با تاسیس حزب «جماعت اسلامی» با حکومت های مارشالایی نظامیان پاکستان همکار و همراه بود. و چنان که  اسلام پژوهان برجسته می گویند که اندیشه سیاسی مودودی از ابن تیمیه ومحمد‌ابن عبدالوهاب؛ واندیشه‌های سلفی به شدت تاثیر پذیرفته است.

 در این جا هدف مطالعه درباره پیوند « دیوبندیزم » و « وهابیزم » منحیث دو جریان همراه و همگون اسلام سیاسی در دو حوزه جداگانه نیست.

نباید نادیده گرفت که ایده جهاد و رشد اخوانیزم درافغانستان در دهه چهل خورشیدی با وام‌ گرفتن از اخوان‌المسلمین مصر و « دیوبندیزم » پاکستان درافغانستان رشد پیدا نموده؛ و طی سال های بعدی به خصوص پس از به قدرت رسانیدن مجاهدین در سال ۱۹۹۲ نقش مخربی را در حیات سیاسی و اجتماعی افغانستان بازی نموده و می نماید. درهمین سال ها نظام  واندیشه دیوبندی به نظام و اندیشه و برنامه سیاسی بنیادگرایان دینی در افغانستان تبدیل شده ؛ و با اتکا به شبکه های ایجاد شده  این ها تا امروز به صورت روزافزون برسرنوشت مردم حاکم ؛ و ازجمله  بر زنان کشور بدبختی ها و زیان های بی مانند را تحمیل نموده اند.

بدون شک و گمان مدارس دینی درافغانستان ، امروز به بستری خطرناکی برای کشور و به میدان  بزرگی برای جذب نیروهای افراطی و بنیاد گرا تبدیل شده است. امروز وابسته گان مسلح افراطی سلفی ازکشورهای آسیای میانه  نیز به پیمانه بزرگی دراین مدارس مصروف شست و شوی مغزی و آموزش اندیشه های سلفیزم و دیوبندیزم هستند. چنانکه وزارت معارف کشوربا خوشباوری و احتیاط  می گوید ؛ درحال حاضر حدود ۲۵۰ هزار دانش آموز افغان که ۱۵ هزار نفر آنها دختر هستند، در ۱۱۰۰ مدرسه دینی تحصیل می کنند.

موجودیت هزاران مدرسه دیوبندی درساحه حاکمیت دولت و مجاهدین ، مکاتب بی شمار « طالب آفرین » درمناطق زیرکنترول طالب ، داعش و القاعده ، دانشگاه های دولتی و خصوصی «دیوبند پرور»  ومبلغ اندیشه های « حزب‌ التحریر »، از جمله « پوهنتون پروان » در۶۰ کیلومتری ارگ ، « اشرف‌ المدارس » قندوز با هزاران دانش آموز دختر یا چنانکه مردم  می گویند « خیمه ‌پوش »   وشعباتی در۹ ولایت از جمله در تخار و بغلان، « مدرسه خاتم النبیین »  و «  مدرسه ام المومنین » آصف محسنی با ظرفیت پذیرش۱۵۰۰ نفر طلبه و.... بابرخورداری از آزادی کامل همه روزه جوانان کشور را با اندیشه های « فرهنگ طالبانی » و « ولایت فیقه » تربیت و پرورش می نمایند.

بالطبع بخشی از این مدارس با مکاتب حقانیه، نظامیه، بنوریه  و سایرمکاتب دینی و « مدارس مذهبی » که در پاکستان با دست بازمصروف ترزیق اپیدمی انزجار از زنان و زن ستیزی ، فعالیت های تروریستی و گمراه کننده  اند  وابسته  می باشند؛ و چنانکه که مقامات رسمی افغانستان  با ناتوانی اعتراف می نمایند : « مدارس دینی و مکاتب مذهبی پاکستان تنها تامین کننده مالی مدارس مذهبی در افغانستان نیستند، بلکه تامین استاد و معلم  و جذب دانش آموز برای آنها را نیز برعهده دارند». همین ها با پیروی از دیدگاه های دیوبندیزم و اندیشه های مودودی خواستار برقراری « حکومت اسلامی» ، تعدد زوجات ، منع موسیقی ، تصویر و آزادی های اجتماعی و مدنی برای زنان بوده؛ و کسانی که در این کلیشه های ارتجاعی نمی گنجند را بنام « جاهلیت نوین » تکفیر می نمایند .***

نادیده نباید گرفت تا وقتی این مراکز تولید و پخش اندیشه « دیوبندیزم » و « ولایت فقیه » در کشور وجود دارد ستم و بهره کشی زن افغان پایان پذیر نبوده ؛ و اثرات این طرز دید ازجمله « خشونت بر زنان » ، « لت و کوب » ، « سنگسار » ، « دست و بنی بریدن »، « محاکمه های صحرایی » ، « زنده به گور کردن » « زن فروشی » ، « زن آزاری » ، « تجاوز جنسی » ، « بهره کشی جنسیتی » و ده ها عارضه دیگر که دلیل آن فقط  و فقط دلیل حاکمیت  ستم پیشه  و خدمتگزار باورهای  سلفی ـ دیوبندی اسلام سیاسی می باشد. امروز درافغانستان حدود ۱۷۰هزار مسجد و مدرسه دینی درخدمت به اندیشه های سلفی ـ دیوبندی و ولایت فقیه قرار دارد  که از طریق آن به صورت  رسمی و بی ‌دردسر این طرزدید اشاعه ، مصرف و بازتولید  می شود. درونمایه این طرزدید بی عدالتی اجتماعی  و اقتصادی ، قراردادن انسان ها در برابرهم  و نفاق قومی ، زبانی  وملی ، جانبداری از نظام بهره کش و غارت پیشه ، خدمتگذاری به ارتجاع و جهانخواری ...   و  زهرپاشی در برابر زن افغان می باشند.

جنرال اسد درانی، رییس پیشین اداره‌ «  آی‌ اس آی ISI » پاکستان که با رمز و راز سیاست و رهبران افغانستان آشنایی عمیق دارد؛  در چهارمین نشست گفت ‌وگوهای امنیتی در ولایت هرات از « مدرسه‌ ها »  به عنوان مراکز آموزش هراس‌افگنی  یاد؛ و گفت :« یک بر سه حصه مردم افغانستان دارای تفکر طالبانی هستند....و ۷۰ درصد فعالیت های هراس افگنی از سوی اشخاصی صورت می گیرد که در مدرسه ها بودند .»

این سخنان روشن و بی پرده مردیست که با هزار و یک رشته با « مدارس دیوبندی » پیرو اندیشه سلفی درآنسوی مرز در پیوند بوده ومنحیث خدمت گذار نظام مارشالایی پاکستان همکاری  و زد و بندهای آشکار تاریخی با این « مدارس » داشته و دارند.

چنین است وضع موجود و دلیل های پیروزی اندیشه بنیاد گرایی ویا «  فرهنگ طالبانی » در افغانستان و منطقه . چون این طرزدید و حاکمیت ارتجاعی همپیوند با این دیدگاه ، با خواست و منافع زن افغان و آینده کشور سازگاری ندارد بناً پرسشی مطرح است که در برابر این نظام  و دستگاه ارتجاعی و زن ستیز چه باید کرد ؟

پیش ازمن زنان و مردان آگاه کشور دراین باره  بارها قلم فرسایی؛ دیدگاه ها و نگرانی های شانرا بیان نموده اند. می خواهم با اختصار یادآورشوم که ما و طالب ها باهم اختلاف شدید و ناسازگار درارزش ها داریم . ارزش های دموکراسی ، انسان دوستی ، آزادی  و برابری همان چیزهایست که درتفکر طالبی به عنوان « جاهلیت نوین » رد می گردد. پس تا دیرنشده دربرابر فرهنگ  دیوبندی طالبان به پا خیزیم . باید به افشای این طرزدید ارتجاعی ، عنعنه  قبلیه وی و قرون وسطایی شان پرداخته ؛ و با تلاش منظم وسازمان یافته سد رشد و سربازگیری بیشتر آن شویم.  بدون یک برنامه منظم ، تلاش سازمان یافته  و ازخود گذری این طرزتفکر سال های فراوانی مردان و زنان وطن را به بیراهه کشانیده ، مانع اعتلا و سرفرازی انسان وطن می گردند . ما همه روزه به چشم سرمی بینیم که این گروه ها درپناه یاری و حمایت حاکمیت  فساد پیشه موجود هر روز جان تازه می گیرد،  و از «مدرسه ها » و «حقانیه ها» حال بر دانشگاه ها و نسل جوان کشورحاکم شده اند.

پاورقی ها :

۱ ـ تکیه از نگارنده
 *  فتواکده

** به مقاله اینجانب با عنوان :«  آیا این ها چیزهایی بیشتر از ما می دانند؟ » در صفحه  سوم ، شماره پنجم ، سال اول ، نوروز ۱۳۸۰ خورشیدی مجله وزین « اندیشه » چاپ اتریش مراجعه فرمایید.

***  مودوی می گوید : « عصری شدن یا مدرنیزم بدون انتشار ایدلوژی های بیگانه میسرنیست  و بنابراین مسلمانان باید میان مدرنیزم  و اسلام یکی  را انتخاب نمایند.»

 بامداد ـ فرهنگی و اجتماعی ـ ۱/ ۱۷ـ ۲۰۰۲

     در پیوند با هشت مارچ

به همه مادران و بانوانی که تمام عمر در بینوایی،
فقر، محرومیت ،حسرت و حرمان های بی پایان

و ستم مضاعف جامعه و خانواده زیستند و می زییند.

و مادر لایزال سرچشمه آثار رحمانی،
به گوش تک، تک نو باوگان خویش می گفت،
حذر دارید،
شما ای شوربختان،
وارثان حسرت آوای حرمان های پارینه،
که من در خواب دوشینم همی دیدم،
که غول شب ،
سوار اژدهای ی آتش افرازی،
از آن سو های هفت دریا و هفت کوه،
هزاران درهزار فرسنگ،
دورتر از مرز و بوم ما، که
روزی ، روزگاری،
تنور زنده گی در خاک و افلاکش ،
سوزان بود

آهنگ شما دارد.

دریغ و درد،
درین دور نگون سامان دشمن کام،
که مسخ نفس بسی از نابکاران بومی را،
زبون و خوار بنمودست،
عنان با دیو شب همبند،
درختان توانا و برومند را،
درین جنگل،
به آتشزار می سوزند.

در آن ایام تلخکامی،
مادرها همه با همزبان خویش می گفتند،
شما زنهار داران هشدار باشید،
که تک سالار شب،
درکارگاه خویش سر سام است.

در آن شب های یلدای ی سنگین گام و دیر پای ی،که
پنداری،
نا خدای تاریکی فرمان می رانید،
شگفتا،
نور نا پیدا به راه مان افشان بود، و
مروارید بدر ماه،
به راه رود بار شب،
غلتان بود.

و مادر،
به فرزندان خویش می گفت،
که من در خواب دوشینم ،
به گوش جان نیوشیدم،
خردمندان پارینه همی گفتند،
که صبر را متکا سازید،
اگر چه
صبر را دامان خارناک است، و
مادر این بساط خلقت هستی،که
در حرف هاش ،
صدای زنده گی سرشار از امید می گردید،
چه زیبا و شفاف می گفت، که در فرجام،
من دیدم،
نواخوانان رامشگر،
مزامیر عشق آیین ،
طفیل راه مان می کرد،
چونان،
کز ارتعاش جان نواز ذخمه عشق،
فجر ثانی
رخ نما می شد.

( کریم حقوق )

 بامداد ـ فرهنگی و اجتماعی ـ ۱/ ۱۷ـ ۰۴۰۳

  ارزشها ویگانگی زبان وحدت ملی را ضمانت میکند

اتفا قات زبا نها  بسته بر کار دل  است

بهترآن باشد که دلها را بسازیم همزبان

عبدالو کیل کوچی

اگر دری بخوانیم یا که پشتو هر یکی ازین دو زبان بر یکدیگر خود تاثیرگذار اند. زیرا که هردو زبان دارای قدامت تاریخی جغرافیای مشترک ، حوزه فرهنگی ، لهجه والفاظ وجوهات باهم آمیخته می باشند.با توجه به بافت اجتماعی مردم در سرزمین وسیع حوزه فرهنگی وجغرافیای پیچیده از قامت بلند هندو کش گرفته؛ تا قله فلکسای سلیمان همه وهمه بیانگر تمدن مشترک قدیمی همزیستی ، باهمی وهمراهی درمسیر متحدانه تحولات فرهنگی تا پیوندهای خونی وبافت شهروندی محکم و گسست ناپذیر مردم افغانستان می باشد. این کار زبان است که برغم تفاوت های نسبی ، با داشتن مشترکات ملی، زبانی وقومی ، مفهوم فرهنگی واحد را تعریف می کند .

به اتفاق نظر بزرگان زبان وادبیات کشورما ، ارزش های بزرگ و اساسی زبان فهماندن است .انسان برای فهماندن ما فی الضمیر خود به دیگران ، تلاش کرد راهی پیدا کند. اودرتلاش پیگیر درین راه با اختراع کلمات ،صوت علایم واشارات موفق گردید واین کمبودی را پر کرد . با پراگنده شدن انسانها  ازیک محل به محل های دیگر شکل واصوات کلمات تغیر کرد. گذشت زمان وایجاد گرامرها ی مختلف اختلافات را وسیعتر ساخت وزبان های مختلف در گوشه وکنار جهان بوجود آمد .

در جریان زنده گی باهمی انسان ها متوجه شدند که هر چند زبان ها درنقاط مختلف جهان بوجود آمده وتوسط مردمان و نژاد های مختلف تکلم می شود ولی درماهیت دارای ریشه های یگانه بوده و هر فامیل زبان ها دارای مختصات مشترک می باشند . بنابر آن از منظر ارزش های انسانی بین زبان ها تفاوت نیست ، اگر تفاوتی هم هست مربوط به مسایل فنی استعداد های ذاتی و توانایی های فطری هر زبان می گردد.

اما فراگرفتن زبان درپی نیاز است که همزمان با پیدایش انسان بوجود آمده هم وسیله افهام وتفهیم بین انسان هاست که هم ماده تفکر ودانش وهم ابزار بیان وانتقال اندیشه ، تجربه وفرهنگ. انسان با زبانش زاده می شود و اندیشه خود را از طریق زبان به دیگران منتقل می کند زبان ظرف خلاقیت وجوهر اندیشه آدمی ومعرف هویت تاریخی آن است. به قول معروف زبان ابزار آزادی بیان واندیشه رادردست انسان می دهد با توجه به اصول روابط زبانی باید گفت که قلمرو فرهنگی زبان فراتر از قلمرو سیاسی وجغرافیایی یک کشور است  به این معنا که سر زمین انسانیت فراتراز هردو قلمرو است.

در منطقه ما مادامی که آریایی ها حدود پنجهزارسال قبل سرزمین اصلی یعنی اکسوس را پشت سرگذاشته و در نواحی بلخ مهاجرت کردند آنها پس از دو الی سه هزار سال قبل در مهاجرت دوم سرزمین آریانا را به مقصد جنوب در پیش گرفته به دامنه های شمال وجنوب هندوکش مسکن گزین شدند واساس مدنیت های شکوهمندی را گذاشتند و شاخه های بزرگ این مهاجرت ها تا سرزمین پهناورهند می رسید که با زبان هایی دارای ریشه تاریخی واحد تکلم میکردند .زبان پارسی دری یکی از زبانهای دوره نوین آریایی وخاستگاه آن باختر وحوزه باکتریا است این زبان پس از تکوین وشکل گیری از همین سرزمین باختر به غرب در فارس یا ایران امروزی در شما ل تا بخارا وسغد در شرق وجنوب تا شبه قاره هند گسترش پیدا کرد . به گفته مورخان وادیبان شهیر کشورما، زبان دری تاریخ چیزی کم دو هزارسال دارد که از دوره های قبل از اسلام در سرزمین خراسان کهن بوجود آمده است .بنا برآن می توان گفت که کلیه زبان های مردم افغانستان اعم از زبان پشتو ، پشه یی ، ترکمنی ،ازبیکی ،هزاره گی  نورستانی ،بلوچی وغیره ریشه های تاریخی داشته وملهم از ارزش های بزرگ انسانی و فرهنگی می باشند همچنان زبان پشتو یکی از مهمترین زبان های تاریخی کشورما بوده است . گفته می شود که آریایی ها در مهاجرت دوم مادامیکه شمال سرزمین آریانا را به مقصد حنوب ترک کردند وتا دامنه ها واطراف کوه سلیمان خود را رسانیدند ، با زبان پشتو تکلم داشتند که از نظرتاریخی با زبان دری ریشه مشترک داشته وشباهت های زیادی بین زبان های دری و پشتو موجود است آنها پس از گزینش سکنه در مکان جدید در نتیجه روابط و آمیزش با دیگرساکنان این سرزمین، بهم آمیخته گی های مردمی را بوجود آورده وبه مرور زمان این آمیزش های اجتماعی تحکیم یافت .

مورخ معروف یونانی هیرود تس به استناد از ریکویدا  ونیز مورخین دیگر موجودیت پکتها را در منطقه ی که اکنون در افغانستان وسرحدات جنوبی آن موقعیت دارد پیش از ظهور سلطنت سلیمان پیامبر هزار سال قبل از میلاد تخمین کرده اند . بر اساس پژوهش زبانشناسان ، پشتو یکی اززبان های دیرینه وقدیم آریاناست که با سانسکریت ودری شباهت زیاد دارد . اگر ازخط السیر های معدود گذشته مهاجرت ، مراحل تاریخی و اثر گذاری دیگر زبان ها بر مسیر رشد این دو زبان بگذریم که بحث کلانی دارد ، باید گفت که زبانهای پشتو و دری از میراث های مهم فرهنگی وتاریخی کشورعزیزما افغانستان هستند که هردو باهم چون خون برگ های زنده گی جامعه افغانستان یکسان جریان داشته وعجین است .

بگواهی تاریخ در نخستین دوره های آغازین مطبوعات کشور در زمان امارت امیر شیرعلیخان نیز پشتو و دری از قدامت نشراتی مشترک وافتخارات فرهنگی موازی ومساوی برخوردار بوده اند .ولی دولت های نیم قرن بعدی آل یحی با خصایل ناسیونالیستی وبرتری جویی قومی و سیاست تفرقه انداز وحکومت کن زبان های برادری ، دوستی  ویگانه گی را مخالف هم قرار داده  ومنحیث ابزار تفرقه قومی به زبان های مهم وتاریخی کشور صدمه رسانیده آب به آسیاب دشمن انداختند . ولی با رویکار آمدن دولت جمهوری دموکراتیک افغانستان ، ح د خ ا مطابق به برنامه انساندوستی وترقیات فرهنگی تمام زبان های رایج درساکنین کشور را بطور موازی ومساوی الحقوق رشد داد وبا تکیه بر وجوهات مشترک زبانی دوستی بین خلق ها ی ساکن افغانستان را تحکیم بخشید .

حزب دموکراتیک خلق افغانستان به منظور ریشه کن ساختن هرنوع تبعیضات وتعصبات بخاطرایجاد فضای دوستی در میان همه ساکنین کشور بر آگاهی سرتاسری ملی در امر برقراری صلح و پیشرفت کشور اتکا نمود ه ودر راه ایجاد سیستم معارف عمومی وامحای بیسوادی در مطابقت با احکام دین مبین اسلام وسنن پسندیده مردم ومقتضیات عصرخویش برای اعتلای مزید کشور مبارزه کرد . حزب ودولت ج د ا از احیای تاسیسات فرهنگی ، بسط وتوسعه شبکه موسسات تعلیمی وتحصیلی ، تحقیقاتی و تامین شرایط لازم برای دسترسی مردم به نتایج پیشرفت های علمی و فرهنگی اقدام وپشتیبانی نمود. حزب فعالیت های آفرینشی وتحقیقات علمی روشنفکران ودانشمندان در جهت تحکیم دوستی وبرادری در میان تمام مردم افغانستان را به زبان مادری وزبان های عمومی کشور مشخص ساخت .حزب ودولت بخاطر رشد وانکشاف متوازن معارف در تمام نقاط کشور نشرات علمی وفرهنگی ودروس مکاتب را با کلیه زبان های مروج ومادری جاری ساخته بود . گروه های زبانی زیر ستم برای اولین بار در زمان حاکمیت حزب دموکراتیک خلق افغانستان صدای لسان مادری خود را  از طریق رادیو وتلویزون شنیدند حزب مهمترین زبان کشور را  زبان دوستی ،صلح وهمکاری دانست.

پس از فروپاشی حاکمیت حزب دموکراتیک خلق افغانستان ، در زمان حکومت گروه های تازه بقدرت رسیده در کشور همانطوری که با بهانه کلمات دین ، وطن به ویرانه مبدل گردید، اینبار با راه اندازی تفرقات قومی ،سمتی ،زبانی ،جنسیتی ، وسایر تعصبات فرهنگی برای گول زدن ملت از میان جامعه عقب نگداشته کشور سربازگیری کردند تا به مقاصد واهداف ناجایز خود برسند .آنان جنگ های تنظیمی را به عنوان دفاع سمتی ، قومی ولسانی در واقع اختلافات سمتی ،قومی ولسانی را دامن زدند و برای رسیدن بقدرت غاصبانه سیاسی خود مزید بر مصارف گزاف از خون مردم افغانستان ، زبان را مورد استفاده ابزاری قراردادند ودرین راستا خون های بی شماری از ساکنین باهم برادر وباهم برابر کشور را ریختاندند تا خود برمردم بیچاره کشور حکمرانی ننگین خود را قایم کنند. با این حال صدها هزار نفر از ساکنین کشور قربانی جنگ های تنظیمی شده وصدها هزاردیگر به خارج مهاجرت کردند ودر زیر ساییه شوم قدرت آنها طالب وتروریست وداعش ظهور کرد که وطن را بلاخره به پرتگاه نزدیک ساختند .

مساله آشکاراست که دامن زدن اختلافت زبانی در واقع دور نگهداشتن ومخالف ساختن اقوام ساکن این کشوراز همدیگراست که مطابق نقشه آی اس آی به پیش میرود .البته آنانی که احتمالاًگزینه فدرالی شدن یا تجزیه را در فکر خود پرورانده وراه حل مشکلات میدانند این سوال را هم از نظر دور نخواهند داشت : اول اینکه  به فرض محال پس از تقسیم فرضی جغرافیا ی کشور، کی ها بر اریکه قدرت تکیه خواهند زد ؟ جواب معلوم است همان کسانی که در وقت جنگ ، جهاد را فی سبیل الله گفته بودند ودر وقت قدرت برای خود قصرها بنا کردند وبرای دیگران اجرخواستند واز نام دین سوی استفاده کردند. همان ها اکنون با استفاده از نام قوم و زبان ،اعتمادی های غربی در شمال و از آی اس آی در جنوب به اریکه قدرت تکیه خواهند زد نه کار آزموده گان پاک پاکفیده توده ها.

در حالی که هزاران سربازان سربکف راه دفاع از وطن وصدها افسران عالیرتبه مسلکی نظامی وشخصیت های آگاه سیاسی و کارا برای دفاع از وطن تا سرحد جان های شیرین خود ایستاده گی دارند .

دوم اینکه با توجه به اهمیت جیوپولیتیک وجغرافیای اهم کشور در شرایط جدید احتمالی  نیز سرزمین شمال را منحیث  دهلیز عبور آتش بسوی اهداف جیواستراتیژیک آنسوی شمال زیرپا خواهند نمود که در آن صورت جنگ بر سر این راه ، ده ها سال دیگر ادامه خواهد یافت .نتیجه اینکه هرگاه ملت افغانستان  بتواند با وحدت عمل وآمیزش زبانی وقومی برپایه برادری ودوستی از وجب وجب خاک وطن دفاع کند به راه حل نزدیک خواهند شد . پیش روان علم و دانش وفرهنگ ، گروه های سیاسی وطن پرست وطن دوست ،سازمان های حزبی سیاسی متعهد و مسوول این رسالت را دارند که با خلاقیت وایجاد دوستی واتحاد سراسری در مبارزه با هرگونه تفوق طلبی قومی ،تکروی وخود محوری و برتری جویی زبانی شرایطی را بوجود آورند که بر مبنای آن جامعه سالم افغانستان نیرومندی لازم را کسب نموده بر زخم های خونین وطن مرهم گذاشته و با اتحاد وهمبسته گی برادری وبرابری وحدت ملی را ضمانت کند .

زیر نویسها :

برگرفته از مقالات کتاب سرگذشت زبان ،تالیف پوهاند داکتر عبدالرسول رهین

ریس شورای فرهنگی افغانستان. از بخش مقدمه کتاب وصفحات ۱۲۸،۱۲۹،۱۰۳

ـ نجم الدین کاویانی

ـ دانشنامه آریانا

ـ در بخش اخیر مقاله دیدگاه پراگنده خود نگارنده

 بامداد ـ فرهنگی و اجتماعی ـ ۳ /۱۷ ـ ۱۹۰۲