د استاد پوهاند مجاور احمد زیار د ادبي او فرهنګي هاندو و هڅو په ویاړ نمانځ غونډه

 انجنیرعبدالقادرمسعود

 ګرانو خویندو او وروڼو، د ادب او فرهنګ درانه مینه والو دوستانو!

زه خپل درناوی او نیکې هیلې ستاسو درنه حضور ته وړاندې کوم.

زه ویاړم چې ستاسو د قدر وړ دوستانو او د ادب مینه والو سره یو ځای په داسې یوه پرتمینه غونډه کې برخه اخلم، چې دا غونډه د یو نومیالي هیواد پال، ژبپوهاند، ادب پوهاند، نامتو رسنوال، د پښتو ژبې او ادب علمي او اکادیمیک شخصیت، څیړونکي، وتلي، خوږ ژبي او تکړه شاعر،  زړوراو د ټینګ هوډ خاوند، د اندو ژوند او دعلمي او ادبي هاندو و هڅو، بریو او بریاوو په ویاړ جوړه شوی ده.

دا علمي، ادبي او اکادیمیکه سټه، اندیال، فرهنګپال، نومیالی او پیاوړی پوهیال، غوره ویناوال، ګران او څو اړخیزه منلی شخصیت ښاغلی استاد پوهاند مجاور احمد زیار دی.

استاد پوهاند زیار صاحب زموږ د هیواد په علمي، ادبي او فرهنګي ډګر کې د هغو نومیالیو، وتلو، سترو لیکوالو، فرهنګپالو او متفکرینو له ډلې څخه دی چې څو اړخیزه سټه ده، چې په هر اړخ کې یې خپل ټول ویاړلی ژوند په پوره ریښتنولۍ سره د خپلو علمي، ادبي او فرهنګي څیړنو، هستونو او پنځونو ته د افغان اولس او په تیره بیا پتمنو او میړنیو پښتنو ته ځانګړی کړی دی.

استاد پوهاند زیار زموږ د معاصر ادب په تاریخ کې له هغو اکادیمیکو، مخکښو، روښانه او ځلانده ستورو څخه دی چې د خپلو ګټورواثارو او ارزښتناکو لیکنو، څیړنو، پنخونو، ښونو او روزنو په وسیله یې زموږ د پښتو ادب زرغون بڼ، رنګین، تازه او ښیرازه ساتلی دی.

د ده د پوهې، لوړ خیال، ژور فکر، اوچت قلم او په پرله پسې ډول د ده  د نه ستړیکیدونکي او نه هیریدونکي  علمي، ادبي هلوځلو، پوهنیزو څیړنو، علمي او ادبي پنځونو او لیکنو او شعري هستونو په وسیله په دغه بڼ کې پوهنیزې ډیوې تل بلې دي، نوي نوي ګلونه راټوکیږي او غوړیږي. لنډه دا چې زموږ د پښتو ادب په برخه کې د ده علمي او فرهنګي هاندې او هڅې روښانه او ځلانده مشالونه دي.

ګرانو دوستانو په دې غونډه کې یو شمیر د ادب درنو مینه والو هم ګډون کړې دی او خبرې لري، سره له دې چې د استاد پوهاند زیار صاحب د علمي او فرهنګي ژوند او اثارو په اړه څیړنې او لیکنې د هغو لویو لیکوالو او څیړونکو دنده ده چې د ځواکمن قلم خاوندان دي. خو استاد پوهاند زیار صاحب همداسې چې پر ټولو د ادب مینه والو دوستانو حق لري پر ما هم حق لري چې د ده  د ادبي او فرهنګي شخصیت په تړاو یو څه ووایم. دا کار ښایي زما لپاره ډیر ګران وي چې د ده  د علمي، فرهنګي ژوند او اثارو د څرنګوالي په اړه معلومات وړاندې کړم. خو په هر حال ما غوښتل چې د استاد زیار صاحب پر اثارو هم د خپل توان سره سم وغږیږم او معرفي یې کړم، خو د وخت د کموالي له کبله په همدې لیکنې بسنه کوم. تاسو د قدر وړ دوستانو ته یو وړاندیز هم لرم. ما د استاد زیار صاحب سره څو وخته مخکې بشپړې مرکې د ادب او فرهنګ په برخه کې درلودې تاسو کولای شی د ده د اثارو، علمي او ادبي ژوند د پوره پیژندګلوي په اړه دا مرکې په بیلابیلو سایتونو کې ولولئ.

خو سره له دې هم زه غواړم چې د ده د علمي او فرهنګي شخصیت په اړه یو څه ووایم.

د استاد پوهاند زیارعلمي، ادبي او فرهنګي څیړنې، لیکنې او ارزښتناک اثارهغه اغیزمن علمي او فرهنګي پانګې دي چې زموږ د ادب په تاریخ کې د منل شوي موخذو اثارو په توګه باید نني او راتلونکي نسلونه  ترینه بشپړه ګټه پورته کړي. د استاد زیار صاحب د علمي- فرهنګي څیړنیز او تحقیقي آثاروشمیر (۱۳۰) کتابونو او کابو  (۳۱۰۰) لیکنو ته رسیږي. دا لیکنې د نورو څېړنيزو- لیکنو تر څنګ هغه رسنيزې لیکنې او شننې دي چې دهیواد په ورځپاڼو، مجلو، مهالنیو خپرونو، رادیو او  تلویزونونو کې په هیواد کې د ننه او بهر په پښتو ، دري انګریزي اوالماني ژبو خپرې شوي دي . استاد زیار صاحب د خپلو اثارو په درلودلو سره  زموږ په هیواد کې تر ټولو لوړ ملي ریکارډ ټینګ کړې دی. د ده علمي، ادبي او فرهنګي هستونې او ژباړنې په درو برخو کې  را لنډېدای شي.

پوهنیزې څیړنې، ژباړلي اثار او ادبي (پېیلې او نا پېیلې ) ټولګې.

پر دغو ټولو علمي - فرهنګي هلو ځلو سربېره د افغان - پښتني ټولنې دغه هڅاند او  نوښتګر پوهاند او ليكوال نژدې څلوېښت كاله د " يوې - كره ليكنۍ پښتو " او " نوي - ازاد پښتو شعر " غبرګ غورځنګونه هم له سترو بريو او نوښتونو سره پرمخ وړي او له دغه پلوه يې هم د خپلې ژبې او ادب د نړيوالې سيالۍ د جوګه كېدو لپاره يوه بېسارې اغېزمنه ونډه پرځاى كړې  ده.

په رښتیا سره چې د استاد پوهاند زیار ګټور، ارزشتمن او لارښوونکي علمي، ادبي، فرهنګي او هنري غوره اثار زموږ د ادب او فرهنګ په اسمان کې هغه روښانه او ځلیدونکي ستوري دي چې نه ورکیدونکي، نه هیریدونکي او تل پاتې دي، چې زموږ د ادب او فرهنګ مینه وال باید د یو ښکلي لارښوود علمي او فرهنګي اثارو په توګه لکه یو ګلبڼ ورته همیشنې پاملرنه وکړي.

 استاد  پوهاند زیار د خپل ادب او فرهنګ له غوړیدا او سمسورتیا سره ژوره مینه لري، د ژبې، پوهې، علم او فرهنګ په بیلابیلو برخو کې یې ډیر کټوراثار او ارزښتناک کارونه او فعالیتونه تر سره کړې دي. د ده  د غورو اثارو په لاسوند کولای شو په زغرده ووایوو:

 چې دی بې له  شکه یو ریښتینی خورا ډېر کاری، لوی او نوښتکر پوهيال، ادبي او ټولنيز نقاد، محقق، ژبپوه، ادبپوه، توکمپوه، تاريخپوه، څیړونکې، کره کتونکی، سریزه لیکونکی، داستان لیکونکی، ژباړونکی،  مخکښ ادیب او شاعر دی.

استاد پوهاند زیار پر رسمي پوهنتوني کچ د پښتو ژبې او ادب د لومړني اکادېميک استاد په توګه سم نيم ژوند ښوونې او روزنې ته ځانگړی کړی دی. ډیر شاګردان یې روزلي، پا للي او ثمر ته رسولي دي. او له ټولگي را بهر يې هم د پښتو ژبې او د پښتو ادب او فرهنګ لپاره په بیلابیلو برخو کې  او د پښتو ژبې د روزنې، پالنې، ودې او پرمختګ په اړه بې ساري ، ګټور او ارزښتمن کارونه او د ستاینې، درنښت او یادونې وړ خدمتونه ترسره کړي دي، او د پښتو ژبې لمن یې درنه کړې ده.

استاد پوهاند زیار د خپلو علمي، فرهنګي او اکادېمیکو فعالیتونو تر څنګ خپل انساني احساسات او عواطف، لوړ خیال او ژور فکرپه بیلابیلو ادبي برخو کې او د پښتو شعر په زیاترو فورمونو کې په خوږه او پسته ژبه هم څرگند کړي دي. د استاد پوهاند زیار نثري او شعري هستونې ، نه يوازې له څرنگيز، بلکې له څومره ييز پلوه  هم  د رېکارډ تر بريده رسولې دي . د یادونې وړ ګڼم ، چې ده د پښتو شعرونو تر څنګ  پارسي، انگليسي او الماني شعرونه هم لیکلي دي.

استاد پوهاند زیار د معاصر نوښتگرانه پښتو شعر و ادب هغه سرلاری شاعر دی، چې په دې برخه کې یې د نورو شعري فورمونو تر څنګ د آزاد او سپین شعر يو زړور لارښود او مبلغ پاتې شوی او په دې لاره کې یې، ډیرې هلې ځلې او سرسخته مبارزه کړې ده. استاد پوهاند زیار د هغو مخکښو او نوښتګرو شاعرانو لارښود دی چې ځوان شاعران د پښتو شعر نړیوالي او نوي والي ته هڅوي او په دې لاره کې یې نه ستړېکیدوونکې مبارزه  کړیده. ده په خپله یوه لیکنه کې داسې کښلي دي:

(( موږ باید د شعر په نورو پخوانیو جولو (فورمونو ) کې داسې شعرونه ولیکو چې تر مخکنیو غوره وي او قافیه او ردیف زموږ فکر او سوږې ته ضرر پیش نه کړي. خو که چیرې د غزل غوندې د شعر په نورو پخوانیو چوکاټونو کې مو شعر لیکنه زموږ تر مخه شاعرانو ته نه شی رسیدای، نو ښه به دا وي، داسې یوه لاره وسنجوو چې هم تر پخوانیو شاعرانو د مخه شو او هم زموږ لپاره نوی وي او هم پکې خپل فکر او خیال په ښه ډول ځای کړو )).   

استاد پوهاند زیار د يوه ځانگړي شاعرانه سبک و سټايل څښتن دی . دی په خپلو ادبي، فرهنګي او هنري اثارو کې ډیر لوړ علمي مفاهیم، انساني، ټولنیز، ملي او ادبي تصورات، افکار په ډیر خوږه ژبه بیانوي،  او په ډیرو لوړو خیالونو او نوښتگرانه  انځورونواو سېمبولونوکې ژوره ټوليزه انساني او بيا پښتني- افغاني، سپیڅلي مينه، او انساني  احساسات او جذبات او عواطف رانغاړي. دهېواد و د هیوادوالو ستونزمن ژوند ، ژغور و ازادي، سوله اوسوکالي ، ځانواکي او  ولسواکي ، پښتني او افغاني ارزښتونه، ادبي او اخلاقي پیغامونه، د طبیعت د مناظروهنري ښکلا، د پاکې اوسپیڅلې مینې ناز، راز اونیاز، حسن اوجمال په ډیر هنري، رنګین او ظریفانه بڼه انځوروي،  او بيا په ټوله کې د نړيوالې سيالۍ لپاره سوچ کوي. د بیلګې په توګه د ده یو شمیر شعرونه ګورو :

څومره زغمم  ناورينونه ، خو جهان راخبر نه شو

په دا دومره ستورو سترگو روڼ اسمان راخبر نه شو

دا په څه چم دانگې وانگې، کړم د تور وحشت  داړونکو

په ټول ښار کې غوږ تر غوږه ، يو انسان راخبر نه شو

له کلو مې په تکل د وچکالۍ تللی لـه چمه

خزان لوټ کړه  پسرلي مې  او باران راخبر نه شو

...

او بیا وایي :

 ستا د ښايست بهارستان نه خاندي

زما زموللی گلستان نه خاندي

لکه غاټول پسرلي  پرېشوم  پر ډاگ

که گل  پرهر  مې  پر خزان نه خاندي

دي بې سهاره  تروږمۍ  شپې واکمنې

لمر، سپوږمۍ، ستوري  پر اسمان نه خاندي ...

...

او بیا وایي :

څاڅکی څاڅکی لکه ستوري د سپوږمۍ له جامه څاڅم

پرخه پرخه پر گلونو د اسمان له بامه څاڅم

د څو تنو  پرهرژلو  وينه  نه يم  چې  تويېږم

د زخمي زخمي ماحول  له اندام اندامه څاڅم ...

...

او بیا وایي :

د اشنا  له کوڅې  ولاړم،  پر ناشنا باندې دېره  شوم

زه خو تلم  د چا پر لوري،  دا پر چا باندې دېره شوم

له نا دودو  د رقيب لکه، غاټول پر زړه داغلی

لاس پر سر له  خپل گلبڼه،  پر بېديا باندې دېره شوم

زما مينه خو  له آره،  وه له شور و ځوږه  ډکه

څه د غرونو او ځنگلونو،  پر چوپتيا  باندې دېره  شوم

...

او بیا وایي :

اجل مې لاسنيولی،  نن له  ځانه سره  بيايي

د ژوند  نارنجيستان مې،  له خزانه  سره بيايي

هر څو که مې  ورکړي،  مرگ ته ماتې څو څو واره

سرکښ روح  و روان مې،  له عصيانه سره بيايي

اخېستی غر  څپو  د، مرگڅپاڼو څپانونو

توپان  مرغه په شان  مې،  له توپانه  سره  بيايي

...

او بیا وایي :

دا کوڅۍ ستا پر سپین مخ خورې ورې شوې

که زما پر سباوون تيارې خورې شوې

ستا د سترگو د خيال سيوری چې پرې ولوېد

پر ورشو مې د ارمان تورې تيارې شوې

ستا د برندو کتو ټکه نه وه، څه وه

ورسره مې چې اسرې خاورې ايرې شوې ...

...

او بیا وایي :

ستا د ښايست بهارستان نه خاندي

زما زموللی گلستان نه خاندي

...

خندا په روغ زړه شي، په ژوبل نه شي

پر زړه ويشتلي مينان نه خاندي

ما لېونی د مينې مه بولئ  گرم

لېوني چا وېل چې پر ځان نه خاندي

چې په لوی لاس پر ځان جهان خندوم،

پر ما دې  ولې  دا جهان نه خاندي؟!

...

   او بیا وایي :

نور دې  د ښایست ګلونه  نه  ستایم

ستا د سپين مخ  شنه خالونه نه  ستایم

سترګو دې زما هستې لمبه  کړله

دا  نشه  نسکور جامونه  نه  ستایم

ډېر دې کړم راشکېل  په اوږدو  زلفو کې

نور دې دغه تور دامونه  نه  ستا یم

ورک شو درنه  ځان  په ډېر ستاینګ زما

بس ستا  کرشمې  نازونه  نه  ستایم

مینه کې  چل ول  ریا  ځایېږي  نه

ستا دا  د  ریا چمونه  نه ستایم

شوې چې  پېغلې شونډې  یې  سور اور راته

نور د بدخشان لالونه  نه  ستایم

...

او یا د استاد پوهاند زیار صاحب  د ازاد شعر یوه بیلګه ګورو چې  وایي :

ته

ته یې  زما په  زړه  کې

هغه  تلپاتې  مینه،

ته یې زما په  ذهن  کې

هغه زړه خاطره ...

چې نه، نا خوالې  د  ژوند

او نه،  د مړینې  ناورین ...

تا

اخیستای  شي  له ما

یا  هیروای  شي  له  ما

...

او یا د زیار صاحب دا سپین شعر ګورو چې وایي :

- د بیلتانه  زړو  دیوالونو

زما  او  ستا  ګډ  اواز

کلا بند  کړی دی،

نو  راشه 

چې  په  ګده  سره

دا  زاړه  دیوالونه

له  بیخه  را  ونړوو

او  کلا بندي  ماته  کړو.

...

او یا، دا بل  خوندوراو په زړپورې طنزیه سپین شعرګوروچې وایي :

ډېر ګران مېلمه هغه دی

چې کوربه  يې

په راتلو خوشاله شي

او په بيرته  تلو

خواشينی شي .

لږ ګران مېلمه هغه دی

چې کوربه  يې

هم په راتلو خوشاله  شي

او هم  په  بيرته تلو...

او

ګرد سره  نا ګران هغه  نابللی  مېلمه  دی

چې  کوربه  يې

په راتلو خواشينی شي

او په  بيرته  تلو خوشاله !

استاد پوهاند  زیار صاحب ډیردروند، مهربان، مینه ناک، زړه سواندی، رښتينی،  با وقاره، د لوی زغم او سپیڅلي احساس خاوند  او خوا خوږي انسان دی، د ده خبرې سپیڅلې، سپینې،  ریښتینې، خوږې او درنې دي. دی په دوستۍ او اشنایۍ کې د ډیر ټینګ هوډ څښتن دی. د ده په خبرو اترو کې هر وخت د انسان او انساني کرامت درناوی، له خپل ولس ژبې او فرهنگ سره ژوره مینه څپې وهي او په ذهن کې يې د ملي یووالي، ورورۍ او برابرۍ موخه او مرام  له ورایه راڅرگندېږي . دی هغه لارښوود دی چې تل یې خپله پوهه، ژور افکاراو تجربه له تعصب او کرکی پرته د خپلو هیوادوالو، دوستانو او مینه والو په خدمت کې ایښې ده.

په پای کې غواړم ووایم :

زه د استاد پوهاند زیار د اندو ژوند او د علمي، ادبي او فرهنګي هاندو و هڅو او د نوښتونو او کارنامو د درنښت او ستاینې د وړاندې کولو تر څنګ په بلجیم کې د افغانانو د ملي یوالې د ټولنې څخه چې د دغې نومیالي فرهنګپال او ادبپوه په درناوی یې دا علمي – فرهنګي بنډار جوړ کړی دی د زړه له کومې مننه کوم.

استاد پوهاند زیار صاحب ته د لوی خدای څخه خوشاله، نیکمرغه سرلوړی او سوکاله ژوند او اوږد عمر غواړم. د ده د لا نورو بریوو او بریاوو په هیله.

  بامـداد ـ فرهنگی ـ ۲/ ۱۴ /۰۵۱۲

برگزاری کنفرانس بخاطر بزرگداشت ازشخصیت داکتر اناهیتا راتب زاد درکشور شاهی هالند

گزارشگر: سهیلا تاختس

کنفرانس علمی به منظور بزرگداشت و ارجگذاری از شخصیت زنده یاد اناهیتا راتبزاد این اسطوره مبارزه و شجاعت، بانوی اول اندیشه وسیاست به تاریخ ۲۹ نوامبر۲۰۱۴، روز شنبه به ابتکارومیزبانی شورای سراسری زنان افغان درهالند، همکاری مشترک نهادهای افغانی، شخصیت های مستقل، پیشکسوتان جنبش زنان، فعالان سیاسی، دانشمندان و علاقمندان که تعداد شان در حدود صد تن میرسید در شهر آرنهم کشورهالند دایرگردید.

کارکنفرانس با گوینده‌ گی نطاق شناخته‌ شده محترمه جمیله زمان انوری آغازشد، سپس بانو سهیلا زحمت مسوول شورای ز. ا. درهالند، محترم ولی محمد شاهپور رییس اتحادیه انجمن افغان‌ها در هالند، محترمه داکتر فهیمه پوپل، محترم عبدالبصیر دهزاد رییس شورای کشوری هالند حزب مردم افغانستان ، محترمه عزیزه عنایت شاعر و نویسنده توانا، محترم حبیب منگل فعال سیاسی، محترمه لطیفه بهادر، محترمه فاطمه صیامی شاعره و نطاق، محترم ضمیر شوخک از همکاران اسبق سازمان دموکراتیک جوانان افغانستان، محترمه داکتر شفیقه رزمنده معاون همایش اروپایی و یکتن از همکاران سابق زنده‌ یاد داکتر اناهیتا راتبزاد، محترمه فتانه مقتدرشاعر و نطاق، محترمه مرضیه جهش سابق مسوول کمیسیون شهدا و معلولین س.د.ز.ا، محترمه پروین احسامی، محترم داکتر نجیب الله میسر، محترم مزمل مقتدر، محترمه زلیخا پوپل فعال سیاسی واجتماعی، محترم سعیده طلوع معاون شورای ز.ا. درهالند، محترم جنرال صلاح الدین صلاح و محترم رومان بریالی بیانات خود را در مورد شخصیت مبارز نستوه، سخنور جسور، یکی از پیشگامان جنبش دموکراتیک و بخصوص بنیادگذار جنبش زنان درافغانستان زنده‌ یاد داکتراناهیتا راتبزاد و ویژه ‌گی کارنامه‌های شان در عرصه‌های مختلف صحبت نمودند. تعدادی از شرک کننده‌گان از خاطرات کاری خود که با وی داشتند یادآور شدند، تعدادی هم اشعار شانرا که نمایانگر احساسات پاک و گرم شان نسبت به زنده‌ یاد داکتر اناهیتا راتبزاد بود به خوانش گرفتند.

درضمن پیام های از مراجع و کشورهای مختلف بدین مناسبت مواصلت ورزیده است که در ذیل یادآور میشویم:

ـ پیام محترمه کریمه کشتمند عضو شورای رهبری و سکرترمسوول پیشین سازمان دموکراتیک زنان افغانستان

ـ پیام محترمه بلقیس عمرسابق معاون شورای سراسری زنان

ـ پیام محترمه سهیلا حسرت نظیمی ریس همایش اروپایی زنان

ـ پیام محترمه نورضیا مسوول شورای کشوری زنان افغان درسویدن

ـ پیام مجله بانو

ـ پیام شورای کشوری زنان افغان درفنلند

ـ پیام بنیاد فرهنگی اوستا ازکشور اتریش .

درختم کارکنفرانس شرکت کننده‌ گان به ‌صرف عصریه که از طرف شورای سراسری زنان تهیه گردیده بود دعوت شدند.

 برگرفته از تارنمای حقیقت

بامداد ـ اجتماعی ـ ۳/ ۱۴ـ ۰۱۱۲

زنده گینامه دکتورس اناهیتا راتبزاد

دریغا که میبرد امواج ایام        عزیزان ما را زما آرام آرام

زلیخا پوپل

رویداد‌های تاریخی گاهی آنچنان با نام افراد تلاقی پیدا می‌کنند؛ که اشاره به یک نام خاص، مخاطب را به یاد یک دوره تاریخی می‌اندازد. درتاریخ معاصر افغانستان نام « اناهیتا راتبزاد» یادآور کارنامه های حزب دمواکراتیک خلق افغانستان و جنبش دموکراتیک زنان به مثابه نیروی گسترده  اجتماعی است، که او یکی از بنیان ‌گذاران آن بود.

بررسی زنده گی و کارنامه سیاسی اناهیتا راتبزاد، فقط  برای زیست ‌نگاری یک شخص نیست، بلکه بررسی و نقد بخشی از تاریخ کشوری با نام افغانستان است. و اگربگویم ‌سوانح  ایام عمر «اناهیتا راتبزاد »، خود فهرستی است از مصایب روزگار ما‌ ،غلط نه گفته ایم.
او درکوهپایه های ولسوالی گل دره  ولایت کابل در یک خانواده اهل نظر و سیاست درسال (۱۹۳۱) زاده شده است.ميگويند، سالها قبل شخصيت فرهنگی ای در كابل زنده گی ميكرد كه اورا، احمد راتب ( باقی ) ميگفتند . اوشخصيتی بوده دارای فرهنگ عالی ، فهم وبينش بالای سياسی وخواهر زاده محمود طرزی میشد زيرا مادر راتب خان ، عمه ملكه ثريا ، خانم اميرامان الله خان بوده است.که گویا به فامیل اعلیحضرت امان الله خان قرابتی داشتند  احمد راتب ( باقی )، اخباری بنام ( نسيم سحر) را نشرميكرد كه دارای افكار وعقايد وطن پرستانه بود. ( نسيم سحر) فقط سيزده شماره منتشر شد وبعدا توقيف گرديد.
استبداد هاشم خانی، با دستان خون آلود ، گلوی احمد راتب پدر داكتر اناهيتا را نيزفشرد وبعدی ربوده شدنش به وسيله پوليس حكومت شاهی ، تا امروز كسی نميداند كه در كجا وچطور نابود گرديده ودفن خاك شد.
 ميگويند محترم راتب قبلاً با دختری ازدواج نموده بود كه ( زليخا ) نام داشت واز پنجشير بود ، ووقتی خانمش باردار ميگردد، اورا به گلدره كابل ميفرستد وچندی بعد صاحب دختری ميشود كه نامش را ( اناهيتا )ميگذارند . مادراناهيتا، بعد از آنكه نوزادش چهل روزه ميشود به كابل برميگردد.
از شادروان ،احمد راتب باقی ، شخصيتی كه بوسيله استبداد آنوقت مفقود الاثر گرديد ، دوفرزند بنامهای اناهيتا راتب زاد واحمد جواد راتب ،باقی مانده است. شخص دكتور اناهيتا راتب زاد كه در هنگام سربه نيست شدن پدر شان ، يكنيم ساله بودند ، چهره پدرشان را بخاطر نداشتند اناهیتا و احمد جواد که هر دو با حمایت مامای بوت دوز پیشه و عیار شان، بزرگ شدند. اناهيتای كوچك رابا مادرش ، بخانه مامايش محمد رسول بوت دوز می برند كه درزيرمخزن آب نو آباد ده افغانان كابل واقع شده بود. خود محمد رسول بوت دوزکه درهمان کوچه دوكان بوت دوزی کوچکی داشت ؛ از طريق بوت دوزی مخارج زنده گی فاميلش را تهيه ميكرد. ميگويند رسول بوت دوز شخص نهايت  رووف ومهربان بود وخصوصيت های مردانگی وگذشت داشت وخواهر وخواهر زاده اش را با مهر ومحبت فراوان قدرميكرد واساسآ اناهيتايی كه بعداً « دكتورس اناهيتا راتب» زاد شد، درخانه مامای بوت دوزش بزرگ شد و رشد يافت.
اناهيتا ، درچنين فضا وشرايطی رشد ميكند ، بزرگ ميشود وتحصيل ميكند وبه سياست رو ميآورد. راتب زاد در سال  ۱۹۵۷فارغ لیسه ملالی بوده در شیکاگو سه سال درس نرسنگ و قابله گی را در همانجا خوانده و در فاکولته قابله گی کابل، سمت استادی را داشتند ، که بعد تر توانست پوهنځی طب کابل را در سال ۱۹۶۳ترسایی به اتمام برساند.او اولین زن داکتر درافغانستان بود  او با داشتن سابقه مبارزه پدر، بعد ناپديد شدن پدر و تماشای محيط ترس و رعب ، خيانت وظلم ، تبعيض وبيداد وعقب مانده گی وتحقير مردم بوسيله ستمگران حكومتی وغيرحكومتی ، راه مبارزه را در پيش ميگيرد و در اين راه مقدس ، نامش را مصداقيت ميبخشد وبه الگوی پايداری واستقامت ، مبارزه وتسليم ناپذيری دربرابر سلطنت ، امپرياليزم وارتجاع سياه مبدل ميگردد؛ وپرچم مبارزه عدالت خواهی برای وطن را با درفش طلب برابری حقوق زنان با مردان دركليه عرصه های زنده گی يكی ميسازد؛ وبدوش ميكشد وبالاثر آن زحمات ومشقات  درجمله زنان مبارز ونامدار جهان جاميگيرد وحرمت ميشود.

او به وزارت های اموراجتماعی ، وزارت صحت عامه ،تحصیلات عالی، اطلاعات و فرهنګ، و سفیر افغانستان در یوگوسلاویا ، ریاست سازمان صلح و همبستگی ، دوستی جمهوری دموکراتیک افغانستان ، سازمان همبستگی با خلقهای آسیا و افریقا  « اپسو » راه یافت  و در بیشتر از صد کنفرانس درخارج از کشور اشتراک نمود . او سالهای زیادی عضویت کمیته مرکزی و پنج سال عضویت دفتر سیاسی حزب را داشت.

اناهیتا راتب زاد همراه با رقیه حبیب « ابوبکر »، معصومه عصمتی و خدیجه احراری ( چهار زن برنده در انتخابات پارلمان ۱۹۶۵ ) توانست به دوره دوازدهم پارلمان راه بیابد.در چهار ضلعی فراکسیون چپ پارلمان، رنگ برجسته ای او در پهلوی ببرک کارمل، نوراحمد نور و فیضان، نمادین ترمینمایید.
اگر با ديد ی بدون تعصب های كور قومی ، زبانی وگروهی به مسايل افغانستان ، مبارزات زنها ونقش زنان مبارز نگاه كنيم ، نقش واثر بزرگی كه دكتورس اناهيتا راتبزاد  درامر بيداری ، تشكل ودفاع از حقوق زنان ، ادا نموده است  را خيلی بزرگ ودرخشان می يابيم .
داكتر اناهيتا، مبارز زن كم نظير وطن ما ست كه تمام زنده گی خود را وقف مبارزه برضد بی عدالتی ها ونابرابريهای قومی ، زبانی و جنسی نموده وبارها مورد تهديد قرار گرفته وحتا در سال ۱۳۴۵ خورشیدی بوسيله نماينده گان سلطنت وارتجاع راست افراطی درداخل پارلمان وقت كه خود ايشان نيزدر آن « نماينده مردم! » بودند ، تا سرحد مرگ مورد لت وكوب وحشيانه قرارگرفت. اما يك لحظه از دفاع مظلومان ومحكومان وطنش وجهان دست بردار نشده با ايمان واخلاص نسبت به انسانهای زحمت كش رزمیده است. اوسیاست مدارهومانیست و وطن دوست، ترقی خواه وباورمند به عدالت اجتماعی بود. زنده ياد دکتور اناهیتا راتب زاد نه تنها به دردها و رنج های مردم وطنش آشنا بود؛ بل خود نیز فرزند درد و رنج ومادر بزرگوارش ازتبار زحمتکشان بود. ازاينرو در تمام حیات سیاسی خويش چون کوه استوار، بی هیچگونه تزلزل وانحراف، برای بهروزی، سعادت و رفاه مردم رنجديده افغانستان مبارزه کرد. با باورها وارزش های برزگ انسانی اش با افتخار وسربلندی زيست. او يک انسان فروتن ، با تهذيب، نیک انديش ونیک کردار ، زن فرزانه و مادر مهربان بود.

راتبزاد با محترم داکتر اکرام الدین کاکر پیوند زنده گی بستند که ثمره زنده گی شان سه فرزند هریک رفیق جمیله ناهید ـ بریالی و دوپسر ارشد شان عبدالله تاش کاکړ و کنشکا کاکړ میباشند.

دوکتورراتب زاد در ۱۹۹۲م  پس از سقوط دولت جمهوری افغانستان مجبور به ترک کشورگرديد و برای ۳ سال در کشور هندوستان به سربرده  و بعد از آن در۱۹۹۶ م در جمهوری المان فدرال پناهنده شد.

با اندوه فراوان زنده ياد دوکتور اناهیتا راتب زاد شام هفتم سپتمبر ۲۰۱۴ م  با زنده گی وداع گفت . بنا برتوصیه شان و با ارج و حرمت بی پایان مردم و جامعه سیاسی و فرهنگی وطن در کابل  احترامانه به خاک سپرده شد.

این مرثیه به نام ( اسطوره مقاومت) برای  دوکتور اناهیتا راتب زاد سروده شده است:

عمری تپید ولحظه  راحت ندید ورفت

بر دوش دل قساوت غربت کشید ورفت

توفان خشم فاجعه هارا مهار کرد

یک شاخه گل زباغ طراوت نچید ورفت

قامت فراخت جنگ سیاهی ودیو شب

برکف چراغ،پرده ظلمت درید ورفت

راه نجات مام وطن جان بکف نهاد

زهر عذاب جام حریفان چشید ورفت

بر زرق وبرق زندگی هرگز نبست دل

از دام عیش وعشرت دنیا رهید ورفت

تا اوج قله های زمان بال وپر گشود

روح جوان به پیکر فردا دمید ورفت

پیغام صبح ورد زبان داشت ای دریغ

چون آفتابی دیدهءمردم رمید ورفت

تا آخرین نفس به ره آرزو نشست

دردا به رخ زخاک نقابی کشید و رفت.

اناهیتای بزرگوار ! تو با اندیشه ها ، خواسته ها  و با نگرش هایت در درون دلها و قلبهای ما هستی!

روانت شاد باد ای زن قهرمان و مادر شجاع میهنم!

روانت شاد و يادت گرامی وجاودان !

بامداد ـ اجتماعی ـ ۳/ ۱۴ـ ۰۴۱۲

معضله گندم در افغانستان وجهان و حفاظت از جنگل ها وعلفچرها

این دو منبع طبیعی سرشار وخداداد در کشورعزیزما افغانستان

محمد حسن کشتیار، سابق رییس عمومی جنگلات وعلفچرهای وزارت زراعت 

افغانستان عزیز کشوریست کوهستانی با دشت های گسترده ؛ آب و هوای آن از نگاه موقعیت جغرافیایی  وایکولوژیکی کنتیننتال مدیترانه ای ونیمه خشک صحرایی است و کشوریست محاط به خشکه ومساحت یا پهنای آن به ۶۵۲۲۲۵۰۰ هکتارمی رسد.

نزدیک به ۸۵ در صد مردم کشور به زراعت ومالداری ، باغداری وجنگلداری مصروف هستند واز این راه امرار معیشیت می کنند، زراعت ومالداری اساس وبنیاد اقتصاد کشور را تشکیل می دهد.

طبق سروی وپژوهشی که انجام شده است  نزدیک به ۳۶ درصد ساحه کشور را علفچر ها ۳،۵ در صد ساحه آن را جنگلهای طبیعی چوب چهارتراش و ارچه وبلوط ودرختان سبز پسته ( طلای سبز یا شین زر) می سازد مگر با دریغ وافسوس که  بدبختانه این دو ثروت ملی (جنگلها طبیعی وعلفچرها ودرختان سبز پسته ) در حال نابودی واز بین رفتن هستند.

مارکوس سیسروس ایتالیوی گفته است: « کشوری که جنگل ندارد رو به زوال است. »

عواید عمده ملی کشور از منابع تولیدات مهم زراعتی ومالداری بدست می آید ، که شامل غله باب گندم ومیوه های گوناگون تازه وخشک وسبزی ها وپوست حیوانات ، پشم ،روده، قالین ، پوست قره قل، پخته، چوب صنعتی چارتراش وچوب دستک از نوع درخت عرعرو بادام ، نباتات طبی خودرو مانند زیره پلوی، زیره سفید،جوانی وبادیان ، زوف واسفرزه،زرشک، شیرخشت،هنگ وشیرین بویه (یا شین شوبی) سنگهای قیمتی چون:لاجورد، یاقوت، زمرد، سنگ شاه مقصود، مرمرورخام، نفت وگاز وغیره می باشد.

بعد از انقلاب سبز در کشور براساس احصاییه های منتشره ، تولید گندم  نزدیک به (سه میلیون ) تن درسال می رسید ازلحاظ تولیدات گندم ومصارف آن افغانستان نزدیک به خود کفایی رسید. ناگفته نماند که براساس احصایه های منابع خارجی ، تولیدات گندم درجهان به (چهارصد میلیون تن ) در سال می رسد، در افغانستان یک ساحه وسیع زراعتی  تخمینی (۲،۶ میلیون ) هکتار در شرایط عادی تحت کشت گندم قرار داشت ، ازآنجمله نزدیک  به (۱،۴ ) میلیون هکتارآن آبی وبقیه (۱،۲) میلیون هکتار للمی می سازد.

طبق راپور سازمان مواد خوراکه و زراعت جهانی ملل متحد (اف .آ. او و یو. ان) در کشور های روبه انکشاف ونادار، مصارف خوراکه گندم فی نفر در یک سال بالغ بر (۱۸۰) کیلوگرام تعیین گریده است . لذا با در نظرداشت این رقم مقدار گندم خوراکی  مورد ضرورت کشور  در یک سال (۴۵۰۰۰۰۰) تن یعنی (چهار میلیون وپنجصد هزار) تن گندم خواهد بود.

بنا برآن سعی شود تا کشور از لحاظ تولید ومصارف گندم خود کفا شود.

آری ! یگانه راه خود کفایی تولیدات گندم در کشور این خواهد بود تا حاصلات گندم فی واحد زمین موجود را ( سه برچهار برابر) بیشترافزایش داد ومنجمله از نوع گندم مکسیپک و(۱۷ هزار) تن سایرتخمهای اصلاح شده گندم که در کشور نتیجه های خوب وبهترداده اند .

گندم از نظر نبات شناسی از فامیل گرامنه بوده ونام لاتینی آن(تریتیوم) می باشد. واویلوف دانشمند روسی نظر به تتبع وپژوهشی که نموده است وطن اصلی گندم را افغانستان می داند.

آری ! گندم یا این میوه بهشتی نظر به سایر انواع غله جات ، خواص مشخص دارد، به این معنی که گندم در تمام کشورهای جهان با وجود داشتن شرایط آب وهوای مختلف وارتفاعات متفاوت ازسطح بحر سازش داشته وبه خوبی می روید، جالبترازهمه اینکه قوه نامیه  دانه گندم صد ها سال زنده می ماند. به این معنی که اگر تخم گندم صدها سال دیرینه مانده ودوباره کشت شود بازهم نمو می کند وحاصل می دهـد .

گندم در افغانستان بصورت آبی وهم للمی کشت می شود.گندم آبی نوع زمستانی  ونیمه زمستانی وهم بهاری دارد، نوع للمی آن در بهارسال کشت می شود، علاوه برآن تخمهای جووتا اندازه زغروکنجد نیز بصورت للمی در بهارسال کشت می گردد، اما کشت و زرع گندم للمی درحدود یک میلیون هکتارزمین للمی را احتوا می کند.

بدبختانه در این اواخردراثرکشت وزراعت للمی کاری ،علفچرهای سرسبزبه ویژه درمناطق شمال وشمالغرب کشور نابود می شوند،علل عمده آن افزایش نفوس وصعود نرخ گندم از یکسو واز جانبی هم عدم توجه مسوولان دولت را دربرابر این خلاف رفتاری آشکار می سازد.

بلی!

اگر این مکتب است واین ملا        حال طفلان را خراب می بینم.

حیف است سرمایه های ملی کشور شامل جنگلات طبیعی صنعتی ،جنگل های سرسبز پسته کشور وعلفچرها ودیگر منابع مهم وبا ارزش کشور درحالت نابودی واز بین رفتن اند!

بهر حال برگردیم به اصل موضوع گندم. طوری که اخبار ها می رسانند افغانستان وجهان به قلت وکمبود گندم دچاراند بنظر می رسد  مشکلات وعواملی مختلفی  وجود دارد که به گونه مختصر تقدیم می گردد:

نخست: حاصل گندم نظر به کشت سایر محصولات زراعتی به ویژه کوکنارفوق العاده کم وناچیزاست .

دوم: دگر گونی وخرابی محیط زیست وخشکسالی های متواتر وکمبود وگاهی قلت آب موجب شده است تا در تولیدات گندم کسر بعمل آید .

سوم: موضوع عرضه وتقاضا است به اصطلاح تولیدات کم ومصارف واحتیاجات به گندم زیاد است.

چهارم: گندم مصارف خوراکه روزمره  واولیه مردمان کشورهای صنعتی وغیر صنعتی وفقیر ونادارجهان را تشکیل می دهد.برای رفع کمبود آن اولتر از همه دهقانان باید از طرف دولت وادار شوند تا از کشت خاشخاش (بجز در منطقه معینه آن ) جدآ جلوگیری گردد.

برای خود کفایی گندم در کشور باید راه های جست وجو شود تا حاصلات تولید گندم افزود شود ، از آن جمله در ساحه کشت و واحد زمین که اکنون ناچیزاست افزود به میان آید. یعنی ازطریق (اگروتخنیک) بهترو توزیع ماشین والات  مدرن زراعتی ارزان قیمت بدسترس دهقانان گذاشته شود ونیز تخم های اصلاح شده بذری وهکذا توزیع کودهای کیمیاوی بهاری وتیرماهی به قیمت های مناسب و ارزان به دهقانان، تورید کود بهاری وتیرماهی ازخارج ، احداث وبازسازی دوباره فارمهای تحقیقاتی وترویجی در کشور، رهنمایی وتشویق دهقانان ازقبیل فرستادن دهقانان پیشتاز ونخبه جهت بازدید از فارمهای تحقیقاتی ونمونه وی در داخل وخارج از کشور ، تا از فارمهای زراعتی ومالداری وسایر تاسیسات زراعتی  آنها دیدن کنند.

ایجاد بیشتر کوپراتیفهای زراعتی و مالداری وتوزیع حیوانات اصلاح شده  گاو شیری و تخم های اصلاح شده بذری وغیره به دهقانان به عمل آید.

احیآی دوباره وترمیم بندهای سابقه و احداث بند های جدید بالای دریا های خروشان کنرها و خاشرود ( به فاصله ۱۳،۵کیلومتر در نزدیکی هوتل دلآرام بند آبگردان اعمار گردد.).

تاسیس پروژه های زود رس از آن میان مرغداری ، پیله وری، فیلمرغ داری ، وشتر مرغ داری در برخی از ولایات کشور وغیره بیشتر گردد.

اشتراک زنان در امور زراعت ومالداری ودیگر بخش ها :

از آنجایی که نصف نفوس کشور  را قشر اناث یعنی زنان تشکیل می دهد ، که باید از آنها در تمام امور کشور بدون تبعیض حد اکثراستفاده شود. طوریکه می دانیم زنان درسراسر جهان اعم از کشورهای پیشرفته ومترقی ویا روبه  انکشاف وعقب مانده وفقیر ونارار درانکشاف زراعت ومالداری ، مرغداری و پیله وری وغیره سهم بیشتردارند. از آنها دراین مورد اسنفاده صورت گرفته و قدردانی به عمل آمده است ، چنانی که ملکه کشور اردن در کنفرانس سالانه مواد خوراکه و زراعت  که در سال ۱۹۹۷ میلادی به شمول تعداد سران کشور های جهان در روم اشتراک ورزیده بودند ، ضمن سخنرانی خویش نقش زن را در اجتماع با قدردانی یاد دهانی کرد واز سران دول جهان تقاضا نمود که معلومات واطلاعات علمی وعملی بیشترباید در اختیار زنان ، بدون تبعیض قرار داده شود ، تا زنان خدمت  خود ها را علمآ وعملآ مفید تر وخوبتر انجام داده بتوانند.یقینآ در چنین صورت تولیدات بیشتر خواهد شد.

در تحقیقات احصایه وی ثابت گردیده، بلکه در حال حاضر نه تنها زنان مناصفه نفوس جهان را تشکیل داده اند بلکه ۶۰درصد حاصلات زراعتی جهان را تولید می کنند ، اگر این زنان با شهامت را متخصصین مربوطه در رشته های مختلف زراعت ، مالداری ، جنگلداری ، باغداری وغیره رشته های مربوطه رهنمایی فنی وعملی نمایند حاصلات تولیدات از شصت در صد بالا می رود.

آری !  نا گفته نباید گذاشت که زنان واقعآ نور وچراغ خانه ، نمک زنده گی وبرکت فامیل به حیث بانوی خانه بوده علاوه بر آن یک همکار دایمی در امر حیات فامیلی خود نیز هستند ، که دوش به دوش شوهران وبرادران خود   همکاری ومدد گار باشند. به عقیده نگارنده هرگاه بانوهای باشهامت افغان در امور زراعت ، مالداری ، پیله وری مرغداری ، باغداری وگُل کاری وغیره به کار گماشته شوند ، یقین کامل دارم که نسبت به وضع کنونی حاصلات وتولیدات زراعتی ومالداری کشور کم از کم از بیست به پنجاه درصد بالا می رود، البته ناگفته نماند که در قسمت تعلیم وتربیه صنعت قالینبافی ، گلدوزی ،کلاباتون وخامکدوزی ، بافت وخیاطی وغیره شاهکاری های زنان افغان قابل یاد دهانی ودر خور تمجید وستایش است .

آری ! جنت زیر پای مادر است .

صحابی از پیامبر اسلام  (ص) پرسید : که کدام کس از مردم بر من حق دارند ؟

حضرت محمد(ص) فرمودند : مادرت واین کلمه را در جواب آن صحابی سه بار تکرار نمودند ، بار چهارم فرمودند : پدرت.

بادر نظرداشت موضوعات فوق الزکر باید همه مردم وملت بدون استثنآ با کمک هم و رهنمایی های دولت خویش دست بدست هم بدهند ودرقسمت پیشرفت زراعت ومالداری وحفاظت جنگلها طبیعی ودرختان سرسبز وپسته زار ها

وعلفچر ها که رکن مهم واساس اقتصاد جامعه ملی افغانی را تشکیل می دهد ، همکاری های لازم بعمل آورند ، تا باشد مردم رنجدیده کشور که سالیان دراز به اینطرف رنج ها کشیده اندودیده وتلفات  داده اند،از فرآورده های این منابع طبیعی خدا داد استفاده وبهره برداری کرده باشند.

طوری که از اخبار ورسانه ها ی داخلی ومنابع اطلاعاتی خارج بر می آید قطع بی رحمانه و قاچاق جنگل ها طبیعی ومثمر وغیر مثمر وجنگل های سرسبز پسته در اکثر ولایات شمال غرب کشور متاسفانه جریان دارد وتا هرچه زودتر در زمینه جلوگیری به عمل آید .

از اینکه جنگل ها وعلفچر ها دو ثروت ملی ومیراث طبیعی خدا داد است که در حفظ ونگهداری پاکی محیط زیست وتصفیه هوا وبهبودی صحت وسلامتی انسانها رول عمده داشته ، همچنان از میوه جات ، مانند پسته ،جغلوزه ، بادام ،انجیر وغیره فرآورده های آن عاید سرشار که در تقویه بنیه اقتصادی کشور رول مهم وارزنده ای یفا می نماید قابل توجه ودرخور اهمیت است .

از آنجایی که حفاظت وجلوگیری از قطع بی مورد جنگل ها ونگهداری از شکستاندن علفچرها وظیفه اصلی دولت است ولی متاسفانه درحفاظت این منابع طبیعی مهم  وباارزش کشور اقدام لازمه وجدی از طرف دولت ، طوری که لازم است بعمل نیامده است.

با اینکه از جانب کشور های متحابه ودوستان افغانستان تا اکنون میلیارد ها دالر کمک شده و می شود ولی متآسفانه با این همه کمک های میلیارد ها دالر کارهای اساسی زیربنایی اقتصادی در کشور طوریکه لازم است در عمل پیاده نگردیده است.

بهر حال برگردیم به موضوع حفاظت وجلوگیری از قطع جنگل های طبیعی صنعتی مثمروغیرمثمر ، نگهداری وبهره برداری از جنگل ها سرسبز پسته ونگهداری وحفاظت علفچر ها که در تربیه مواشی ومالداری با لخصوص گوسفندان  قره قل کشور درخور اهمیت است ، در زمینه باید توجه بیشتر مبذول گردد تا مدرک عواید واسعار خارجی بیشتر نصیب کشور گردد وهکذا در قسمت زراعت ومالداری عواید فی واحد وفی راس توجه بیشتر بعمل آید، گرچه افغانستان عزیزکشوریست زراعتی ومالداری ولی طوریکه لازم است دراین قسمت توجه لازم بعمل نیامده است، باید در این زمینه هرچه زودتر وبیشتر توجه خاص بعمل آید.

بلی ! کیمیا خواهی زراعت کن چه خوش گفت آنکه آنکه گفت – زرع ثلثانش زر است وثلث دیگر هم زر است.

گر د گلوکره چه سیمه دگلزار شې – اغزی مه کره په پشتو کی به دی لاس ولار شې

نگارنده پیشنهاد می دارد تا در کتب های درسی مدارس ومکتب ها ی دولتی وموسسات شخصی در باره حفاظت واهمیت جنگلات طبیعی ودرختان پسته ، زیتون وعلفچر ها مضمون خاص تدریس شود وتا نسل جوانان کشور ما از اهمیت وارزش این منابع گران بهای طبیعی ملی کشور خوبتر وبیشتر آگهی داشته باشند .

ولی ناگفته نماند که وزارت محترم زراعت وابیاری ومالداری و ریاست منابع طبیعی در زمینه بهبود زراعت و ماداری سعی جدی را در پیش گرفته است ، که بهبود نسبی درحاصلات فی واحد زمین وفی واحد راس حیوان تدابیر لازم بعمل آمده است  امید که درآینده بیشتر از آن بعمل آید.

حدیث شریف نبیوی (ص):

زرع نمایید که در کشت زراعت ، مالداری و سرسبزی برکت است.

محمد حسن کشتیار سابق رییس عمومی جنگلات وعلفچرها، آواره افغان در کشور المان

بامداد ـ اجتماعی ـ ۱/ ۱۴ـ ۲۹۱۱