زمونږ د کلی دکان
ښایی ستاسو په کلو او بانډوکی به هم زمونږ دکلی په شان کلیوالی دکان وو. زه نه پوهیږم چه ستاسو دکلی ددکان خوا کی به هم مازد یګری بنډارګرم وه اوکه نه، خو باور وکړی چی زمونږ دکلی دکان که څه وړوکی هم وو، ډیر" جمع اوجوش" یی درلود. خلک به له هری خوا راتلل اوراټولیدل. زمونږ دکلی "مازدیګر" دکابل دنوی ښار له "مازدیګر" نه ډیر ګرم وه داځکه چی زموږ کلی د " تَرګړو" او " مندروړ" له بازارونونه لری پروت وو؛ دجلال آباد او کابل ښارونه خو مه پوښته. زمونږ د کلی ختیز خوا ته د "بلور" په نا مه لویه ویاله ده چی ترسُرخکانو پوری غزیدلی ده او لږ وړاندی بیا لوی مست سیند بهیږی، چیرته چی دعلیشنګ او علینګارسیندونه سره یوځای کیږی. د دغه سیند په ختیزه غاړه کی د تره خیلو په نامه بی ثمره خړ پـړاو سپیره غر پروت دی. دترخیلو دغره لویدیځ او زمونږ کلی ته څیرمه یوه سپیره خو ښکلی غونډی پرته ده. دا غره او غونډی سره له دی چی نه یی دپکتیا دغرونو په شان د نګی ونی لرلی ، نه دکنړ او نورستان دغرونو په شان تک شنه وواونه یی هم دسمنګان دباغونو په شان میوه لرونکی ونی درلودی خو دخپل موقعیت په وجه یی زمونږ کلی ته ځانګړی ښکلا وربښلی وه، او هغه داسی چه کله به لمر دغره پر سر راوخوت نو وړانګی به یی سمدم زمونږ په کلی پریوتی او دغره له سیوری سره به یی یو ډیر ښکلی او په زړه پوری انځور جوړکړ او کله چه به مازدیګر شو او لمربه دغونډی پر سر پریووت وړانګو به یی داسی سوررنګ غوره کړ چه تا به ویل دغره پر سر "سور حلوان" غوړیدلی دی. دکلی سړی او ځوانان به دنصرت ددکان خواته راټول وو اودلمرلویدو ننداره به یی کوله. ښځی او پیغلی به بیا دکورونو بام ته وختی او پیغلوبه دلمر په سره څیره کی د مینی اومینتوب خواږه یادونه ، خیال او خوبونه لیدل.
هو، خبره زمونږ دکلی پر دکان او ګرم مازدیګری بنډار وه.
مخکی می وویل چی زمونږ کلی له لویو بازارونو نه ډیر لری پروت وو اوله بلی خوا د خدای بښلی اضغر ماما د " آس ګاډیو" قیمت هم ډیر لوړ وه نو په دی وجه خلکو غوره گڼله چی دخپل کور " سَودا " دکلی له دکان څخه واخلی. له سهار نه تر مازدیګره خلک په کارونو لګیاوو او مازدیګر به بیا ددکان خوا ته راتلل ترڅو د"سودا" تر څنګ په ګرم " بنډار" کی گډون وکړی. هم ثواث، هم خُرما.
. هو، زه هغه وخت ځوان زلمی وم، ږیره می په مخ ښکاریده او بریتونه می هم تور شوی وو ، تر دی د مه می دخپل کلی شاوخوا، دمکتب لویه لاره او دجمعی دلما نځه له جومات نه پرته، نورکلې اوبانډی می هیڅ نه وه لیدلی. زمونږ مکتب دمندروړ د ګرم بازار په خوا کی پروت وو چیرته چی دجمعی د لمانځه لوی جومات هم موقعیت درلود او دا جومات بیا دویالی په غاړه "دمندروړ" په ګرم بازار کی دهغی لویی لاری پخوا کی پروت وه چه د اندور، میاګانو ، شیخانو اوبولان اوسیدونکی پری هره ورځ تلل او راتلل. په دغه جومات کی به د اندوردکلی لوی مولوی صاحب اوږدی " مسلی " کولی. دجمعی په ورځ به مونږ نوی کالی واغوستل دپلار یا ورور او یا کلیوالو سره به یو ځای لاړو تر څو چه د مولوی صاحب له مبارکی خولی(ژبی) نه وعظ او مسلی واورو، او د اسلام له د یـن نه ، له روا اوناروا کارو نه ، دظالم له ظلمه اودعادل له عدالته نه خبر شو اوبیا هغه څه وکړو چه په کړو یی خدای ( ج )، دخدای رسول او "صحابۀ کرام" خوشحاله شی. دمولوی صاحب مسلو(خبرو) ته به مونږ ټولو ژړل او له سترګو به مو اوښکی روانی وی. ژړا به هلته زور واخیست چه مولوی صاحب به هم په ژړا شروع وکړه، ما هم ژړلی او نوروهم. خو د دکاندارانواو ځوانانو له زړونو خدای خبروو. هغوی به په زړه کی ویل "مولوی صاحب دخدای لپاره اوږدی مسلی پریږ ده چه لاړ شو سودا وکړواو بنډار ګرم کړو" دمندروړ بازار کی د مسلمانانو ترڅنګ د هند وانو اوسکانو له میو او دانو ډک دکانونه هم وو اود جواهر لعل یونانی دکان هم وه. هندوانو اوسیکانو به له "سود، سَلم" پرته تش لاسو او بی وزلو خلکو ته تر غنم لو او شولو ریبلو پوری سودا په قرض ورکوله خو مسلمانو بیا ګټه یعنی سود هم پری ورزیا تاوه . مولوی صاحب دسود، سلم په باب چوپه خوله وو، نه یی د سرک ا وشفا خا نی جوړول له حکومت و غوښتل او نه یی هم د مکتب جوړولو اوماشومانو دلوبو، دروزنی اوزده کړی غم درلود. مولوی صاحب به هره ورځ له پینځه وخته لمانځه وروسته دجنت د حورو، غلمانو او دشاتو اوشدو د ویالو خبری کولی او خلک به یی ددوزخ له سرو لمبو، مارانواو لړمانو نه ډارول او همدا به ویل" جومات ته راشی، عبادت وکړی، نذر ورکړی، ذکات ورکړی، خیرات ورکړی" د مولوی صاحب په خوله کی د «واخله » خبره هیڅ نه وه. ښایی په کتابونو کی یی تر سترګو شوی نه وه. په یاد می نه دی چه چا، یو وخت ویلی وو چه « که زه پیغامبر وای، نو خلکو ته به می دویری اوډار پر ځای دمینی، محبت ،خوښۍ او انسانیت تبلیغ کاوه» خو زمونږ مولوی صاحب هره ورځ زمونږ په ویرولو اوژړولو بوخت وو. هغه زمونږ د خوښۍ او زمونږ دکلی دځوانانو دبنډار لوی دښمن وو او تل به یی زمونږ مشران را پارول. دمو لوی صاحب د مخالفت سره سره زمونږ دکلی ددکان بنډار ګرم وو. مازدیګری بنډاربه هله رنګینه اوډیر ګرم شو چی رنجیت سنګ به د سری کوزی سره چی داندور «کلال» ورته فرمایشی جوړه کړی وه او الماس ماما به بیا دچلم او میرعطا ماما به درباب سره راغلل اومدیر صاحب به نکلی او آرمونیه یی ګلاسونه له ځانه سره راوړل. او د رنجیت سنګ له سری کوزی نه به «بنګاو» په ګیلاسو نوکی واچول شول او په سربه مو واړول. چا به چه دسری کوزی دبنګاو سره نه لګیده، نو دالماس ماما خوا به یی ونیوله ترڅوپه چلم سترکی تکی سری کړی. زمونږ دکلی ملا صاحب به هره ورځ زمونږ پلرونو ته شکایت کاوه چه دا زلمیان جومات ته نه راځی او بی لاری شویدی. دهر چا کور کی به دملا صاحب له لاسه جنجال جوړوه. دملا صاحب له لاسه ټول پوزی ته را غلی وو. ارسلاح خان چی دملا په لمسون دمور دلاسه دلمانځه دنه کولو په خاطر جانانه وهل خوړلی وو، پریکړه یی وکړه چی د ملا صاحب له شرنه به څنګه ځان بی غمه کړی. او دهغه پر ځای یو بل ملا چه نوم یی ملا تور وه او مونږ به ورته په ټوکو اکوملاتور ویل راولی. لنډه داچی ارسلاح خان زمونږد کلی ملک ماما چه یو جریب ځمکه یی لا پخوا ځوانانوته دسپورت د پاره ورکړی وه د ملا پر ضد یی ولمساوه او ورته ویی ویل چه « ملک صاحب دا ملا جرنیل ډیر خراب سړی دی او ستا غیبت کوی او تا ښه نه بولی» ملا بیا د ملک ماما له ملاتړ نه بی برخی شو او ارسلاح خان په ملا پسی را واخیسته. د جومات په ممبر کی یی د چرګ مات شوی هډوکی ښخ کړل اوتیری څوکی یی دملا صاحب تندی ته عیاری کړی وی. ملا صاحب سهار وختی راغی آذان یی وکړ، کلیوال هم راغلل لمونځ شروع شو او ارسلاح خان یی بیا ننداره کوله. رکوع تر سره شوه مولوی چی کله دسجدی په لور لاړ دالله اګبر په ځای یی آخ له خولی ووت او وینی یی په تندی را ماتی شوی. لمونځ ورنه پاتی او رد بد په عاملینو وویل شول. چا به یو او چا به بل ګنهکار ګاڼه او ارسلاح خان داسی ولاړ وه چه تا به ویل هیڅ یی نه دی کړی. دملا پر تندی یی بنداژ کیښود . ملا پوه شو چه د خپلی بدی ژبی له امله دا کار پری شوی ، اودلته یی نوری مسلی نه چلیږی. هغه وو چی زمونږ له کلی لری خپل کلی ته لاړ بیرته را نغی او په ځای یی ملاتور چه دځوانانو په ژبه پوهیده راغی نور چا دپلار محنت ونه لید. ورو ، ورو ملا تور او قاری ما ما هم په څښلو اودود کولو روږدی شول او د بنډار ونډ وګرځیدل. میرعطا ماما به خپل رباب غږاوه او خوندوری سندری به یی ویلی او الماس ما ما به ویل ونیسه یوه خوله نصوار خو راکړه. ټنګ او ټکور به دجمعی په شپه دملک ماما په حجره کی وه. اوس نه دنصرت دکان شته اونه هغه مازدیګری بنډار. نه رنجیت شته او نه هغه سره کوزه او د بنګاو ګیلاسونه. نه هفه چلم شته اونه هغه الماس خان ، نه هغه حجره شته او نه هم درباب غږ . میرعطا ماما خو پخوا وژل شوی. قاری ماما په حق رسیدلی. مدیر صاحب هم نشته کابل ته کډه شوی اونه هم هغه ډګروال صاحب شته هغه هم په حق رسیدلی. ملا تور اوس ملایی نه کوی هغه اوس خیاط دی کالی ګنډی خو سترګی یی همیشه سری دی. اوس د لمر لویدو ننداری ته څوګ خپلو بامونو ته نه خیژی . جګړی ټوله سیمه په وینو سره کړی هری خواته چه ګوری سورغروب دی. هر کور کی سری وینی تویی شوی. زمونږ دکلی دکاندار نصرت هم مړشوی اوس هلته نه بل دکان شته اونه هم بل نصرت او نه هم دزلمو ډلی، کلی وران دی خو نا امیده نه دی په دی تمه دوی ژوند کوی چه بیا به کوچنی دکان جوړ شی، بل رنجیت به دډکی کوزی سره راشی او یو بل الماس خان به په دی کلی کی پیداشی او دبنډار ځای ته به چلم راوړی او دمیرعطا ماما په څیره کی به یوبل څوګ رباب وغږوی.خو ګمان می نشی هغه دکلی ملک په شان بل ملک پیداشی او ځوانانو ته دلوبو دپاره زراعتی ځمکه ورکړی اوپه حجره کی ټنګ ټکور غږ د ځوانانو ترغوږو شی.
کار گر
جنبش رز مندگان میهنیم پیشتا ز و کار گر هستیم ما
ما خرابکار و ستمگر نیستیم خادم و ایجاد گر هستیم ما
بهر تولید لباس و نان و آب چاره سازچاره گرهستیم ما
بهر رفع ظلم و استثمار فرد جنبش عصیا نگر هستیم ما
بهر تامین عدالت در وطن داد خواه وداد گر هستیم ما
در پیء تولید کالاهای خوب خادم نسل بشر هستیم ما
بیهراس ازموج توفانها ستیم کاشف در و گهر هستیم ما
کافهء دنیا پراز تولید ماست لیک خوار ودر بدرهستیم ما
قوت سرمایه ازنیروی ماست زین مواقف با خبرهستیم ما
چرخ تولیدی بردستان ماست لیک محروم ازثمرهستیم ما
چون لکوموتیف چرخ انقلاب پیشتاز ورا هبر هستیم ما
رزم ما برضدظلم تیر گیست عاشق صبح وسحر هستیم ما
در مسیر کاروان زندگی با افقها همسفر هستیم ما
درعمل با کافهء زحمتکشان همنوا و همنظر هستیم ما
بشکنیم زنجیر استثمار را بهر دژخیمان شرر هستیم ما
قشرمفتخواروستمگر نیستیم کار ساز وکار گر هستیم ما
عبدالوکیل کوچی
کارگر
منم ان شور نا پیدا که میلم
زبان فهم اتشزا خواهد
منم فریاد مرد زحمت و رنج
که خود از قید و بند ازاد خواهد
منم افسانه و استوره درد
کتاب زندگی پربار خواهد
منم آرمان قشر جاودانی
دگرگون موج سیل آسا خواهد
منم جولانگه اوراق تاریخ
که دستانم جهان ناب خواهد
دگرگون موج سیل آسا خواهد
که خود از قید و بند آزاد خواهد
کتاب زندگی پربار خواهد
محمد حکیم کرنزی
گناه بیکاری به گردن کیست ؟
نوشته : عبدالو کیل کوچی
بیشتر از یکصد سال گذشته ویک ربع قرن ، کارگران امریکا بخاطر دریافت دست مزد عادلانه وتقلیل ساعات کار اعتصاب عمومی وتظاهرات خیابانی برپا کردند .
حرکت دسته جمعی کار گران در واقع پیش زمینهء خوبی برای جنبش سرتاسری کارگری وهمبستگی بین المللی کارگران بود که با عکس العمل شدید سالاران سرمایه مواجه گردید ، ولی طبقهء کار گر از پا ننشست ومبارزه بخاطر رسیدن به اهداف نهایی همچنان ادامه دارد .
واما در کشورعزیز ما افغانستان ، مادامیکه عوامل داخلی در تبانی با عناصر خارجی وهمدستیء همسایگان ، منافع ملی کشور را به خطر نابودی کشانیدند ، جریان جنگ روز تا روز حقایق پشت پرده را واضح میساخت که منافع علیای کشور مان از بیگانگان وخط موافقین از مخالفین بکلی جداست .ولی متئاسفانه که با چرخش معکوس زمان ، افغانستان به میدان آزمایش قدرت ها مبدل و قربانی جنگ سرد گردید واما دولت وقت یعنی جمهوری دموکراتیک افغانستان بمثابه مدافع منافع علیای کشور با مشارکت عموم نیروهای وطنپرست وترقی خواه در دفاع از منافع ملی وتامین صلح سرآسری درکشور قرار داشت و با سیاست صلحجویانه و روحیهء حسن همجواری بروابط دوستانه با همسایگان تاکید می ورزید . واضح بود که دستیابی به صلح ومشارکت وسیع مردم در سرنوشت کشور برای دولت الویت خاصی داشت .چنانچه دفاع مستقلانه وباز گرداندن قوای خارجی از کشور، سرلوحهء اساسی وظایف دولت بود که بر مبنای آن از طرح به تحقق انجامید .
ولی در آنسوی جنگ ، تروریستان القاعده ، اعم از عرب وعجم ، مزدوران وهابی و چچنیایی ، میجر های پاکستانی اجیران فنده منتالست آنسوی سرحد ، کرنیل های سندی وپنجابی عوامل نفوذی همسایگان افغانستان ودیگرعناصر خرابکار خارجی که در شرق وجنوب وغرب کشور لانه کرده بودند کماکان به قوت خود باقی ماندند .
ودر گام نخست ، زیر ساختار های اقتصادی ء کشورما را آماج حملات پی در پیء خود قرار دادند وآنچه را که مردم افغانستان به قیمت جان خود وبه دستان خود ساخته بودند ، دشمنان ترقی وتمدن کشور وعمال خارجی به میل بیگانگان منهدم ونابودش کردند وبه اینترتیب حق کار از کارگران گرفته شد. که در نتیجهء آن فقر ، مهاجرت ودربدری بر مردم افغانستان تحمیل گردید . اوضاع بحرانی وپیچیدهء کشورچون زخم خونین آنقدر ناسور گردیده بود که راه حل آن برای زمامداران بعدی افغانستان نیز مقدور نبود .در چنین حال وهوا جنگ تا حدی شدت داشت که هستی وآزادیء کشور زیر سوال میرفت .
تا آنکه جامعه جهانی ونیرو های نظامی وابسته به آن سر نوشت کشور را از وجود فنده منتا لیست ترین گروه های جنگ یاد گرفته در پاکستان دگر گون ساخت وبجای گروه ساقط شده از قدرت ، دولت دیگری بروی خرابه های باقیمانده در کشور بنام های اداره موقت ، عبوری وانتقالی شکل گرفت . طوریکه دیده میشود علی الرغم حضور نیروهای نظامی ناتو در افغانستان وسرآزیر شدن میلیارد ها میلیارد دالر از کمک های جامعهء جهانی وقدرت های بزرگ جهان ، برغم دستاورد های معینی تا هنوز نگرانی های مردم در رابطه به تامین امنیت سرتاسری ازبین نرفته است. فقر ومرض در جامعه بیداد میکند و در رابطه به کار ، اقتصاد ونوسازی امید ها به یأس مبدل گردید ه و زیر ساختار های اقتصادی کشور کماکان بشکل مخروبه ی باقی مانده است ودر کشوری محاط به خشکه متئاسفانه بعضی ازجاده ها ی آن در مواسم معین سال چنین به نظر میرسد که قابل کشتی رانی باشد. چه رسد به کار های اساسی وزیر بناییء کشور.گفته میتوان که با ادامه چنین وضعیت دوباره سازی آن عموما بعید بنظر میرسد .
زیرا در مدت زمان سپری شده در دو دورهء حکومت اخیر، اکثرا تاسیسات تخریب شدهء صنعتی ، دستگاه های تولیدی عام المنفعه ، بند وانهار وموءسسات تولید برق دوباره سازی نشده است وبگونهء مثال پروژه ء بند برق سلما برغم کمک های چندین میلیون دالری کشور دوست هندوستان از سالهای سال است که دوباره سازی آن بتعویق افتاده است .
در کشوریکه هزاران هزار کار گر وجوانان فارغ التحصیل ، کار میخواهند ولی متاسفانه از حق کارتا هنوز بحال محرومیت بسر می برند . واین در حالیست که کار گران وجوانان فارغ التحصیل به حد اقل معشیت دسترسی نداشته وهمواره محتاج اند . آیا پاسخگو ی بیکاری ، بیماری ،فقر وتهی دستی مردم تشنه بکار وساختمان کشور در برابر خدا ،ملت ومردم مستضعف افغانستان کی ها اند ؟ عوامل خصومت از خارج وبخصوص همسایگان ، از جان مردم ما دیگر چه میخواهند ؟ که با تحمیل جنگ سی ساله بر مردم افغانستان بسنده نکرده اند ، مگر میخواهند که ملت هردم شهید افغانستان در پیتاو ها دست روی دست بنشینند تا روشنی از سوی شمال ، خوردنی از سوی جنوب ، پوشیدنی از سوی مشرق ومواد مصرفی از سوی مغرب افغانستان در کشور ما سرآزیر شود و مردم ما بخصوص کار گران بزعم خود شان فقط به جای نیروی تولیدی ، به نیروی مستهلکین مبدل گردند ؟ که هرگز نه و آنطور هم نخواهد شد .زیرا مردم افغانستان دارای استعداد وتوانایی کاراند وخلاقیت کارگران مبتکر افغانستان معرف استعداد عالی وتوانایی فکری کارگران کشور ما است که در طول تاریخ درخشیده اند . چنانچه از نزدیک بیک قرن قبل ، کارگران ماهر وتوانای کشورما مهمترین مبادی تخنیک وپیشرفته ترین تکنالوژی عصر نوین را پیریزی کرده بودند واین لرزه یی به اندام دشمنان افغانستان ایجاد کرد تا یکسره برای نابودیء آن مذبوحانه تلاش کردند ولی هرگز نتوانستند جریان زندگی ، کار ، تولید و چرخ تاریخ را متوقف سازند . کارگران وسایر زحمتکشان افغانستان در وجود ملت معظم وبیدار افغانستان بیداراند وبه پای خود ایستاده خواهند بود . هیچ نیرویی نمیتواند عزم کارگران را متزلزل سازد وفقر وبیکاری هم نخواهد توانست تا نبوغ فکری وغرور کاری طبقه کارگر افغانستان را که خصلت ذاتی وافتخار تاریخی آن هست تضعیف سازد .
کارگران شریف وزحمتکش کشور با نیروی کار واستعداد سرشار شان برای عمران و آبادیء کشور همواره می اندیشند .وتوانایی دوباره سازی کشور فقط در دستان طبقهء کارگرافغانستان ومتحدین نزدیک به آن است .اتحاد وهمبستگی ملی کارگران ودهقانان، پیشه وران وروشنفکران ترقی خواه وعدالت پسند کشوربدور ساز مان پیشآهنگ این طبقهءرنجدیده کشور، آنان را قادر خواهند ساخت تا صلح پایدار و سراسری را در کشور تامین کنند ،وحدت ملی را تحکیم بخشند ودر کنار نیرو های مسلح ملی کشور وبه همکاری جامعه ء جهانی از وجب وجب خاک وطن دفاع نموده وکشور را دوباره سازی کنند . رفاه همگانی وآسایش عمومی را بوجود آورند وسرزمین سوخته را با کار مشترک وکوشش خلل ناپذیروبازو های توانای شان به به گلشن جاویدان آسیا مبدل سازند . زیرا شعار کارگران ،کار ،صلح ، ایجاد گری وعدالت است .
کارگران گرامی ، صدای تان رسا ، بازوی تان توانا وآرمان تان پیروز باد !
مرد امید وار
صبح شد و
انتظار شب سیه و طولا نی
پایان یافت.
و افتاب
بارسم همیشه گی و نهادینه اش
بدون تبعیض
سیاه از سفید
سرخ از زرد
سیر از گرسنه
دارا از نادار
و جور از ناجور
به امید
سرآغاز روز نوء زنده گی نو
به نورافشا نی اش آغاز کرد.
و من که خسته از زنده گی ماشینی
شب زنده داری ها
هجرت و نا امیدی
نق وفق کار فرما
در تشویش اغاز روز دیگر
بر سفرهء صبحانه نشستم.
همه با هم نشستیم.
و اما،
لحظهء بعد بر حسب معمول که
همه جا را خلوت و تنها یی فرا گرفت
بازهم سوالات مغشوش کننده
بازهم هجرت و تنهایۍ
بازهم خسته گی و نا امیدی
مرا
مانند موریانه می کاوید و
با خود میگفتم که چگونه
این زنده گی قلا بی بیگانه
این درد و رنج بی پا یان روزگار
و این همه ناملایمتی ها را
تحمل کرد و گذرا نید
آخرمگر ازسنگ که نیستم.
ولی،
به خاطرم میامد و با خود میگفتم
که تو مرد سختی ها و روز های دشوار،
مرد مبارزه و نبرد،
و مرد دفاع از انسان زحمتکش و انسا نیت بودی.
سر برافراشته دار!
کمر خم مکن!
( حکیم کرنزی )