زنی از سلاله رزم آوران دلیر

وحیده زلمی

زنی از تبار خوبان برفت و درآغوش خاک پاک میهن آرام گرفت. زنی که ندای مادروطن و مردمش را به گوش جان شنید و با دیده ای بینا خواست و نیاز زمان را درک کرد ؛ زنی از سلاله رزم آوران دلیر که نتوانست  دربرابر رنج ها و محرومیت های بیکران مردم ، بیداد و ستم بی تفاوت بماند ؛ زنی که به کرامت انسان ، آزادی ، برابری اجتماعی و جنسی باور داشت ؛ زنی از سپاه  دگراندیشان نو آور که نمیخواست  تنها به شناخت واقعیت اکتفا کند بلکه خواهان تغیر آن ها بخاطر  خوشبختی و بهزیستی مردم بود ؛ زنی آشتی نا پذیر با تاریک اندیشی ، پدر سالاری ، تبعیض و خشونت روانی و فزیکی در برابر زنان ؛ زنی فرهیخته ای که پیش ازهمه خواهان بیداری ، روشنگری و بالا بردن سطح اگاهی زنان در کشور بود ؛ زن اگاه و نیک فهمی که برای بر آورده ساختن آرمان ها و آماج های سیاسی کار خلاق و گسترده سازمانی و اجتماعی را از پیش زمینه های ضروری میدانست ؛ زنی هیومانیست و دوستدار صلح که خواهان تفاهم ، همبستگی و دوستی میان همه خلق های جهان بود و سرانجام زنی که برای پیروزی زن افغان سازمان دموکراتیک زنان افغانستان را پایه گذاشت.

این زن زنده یاد داکتراناهیتا راتب زاد است که با افتخار زیست و کارنامه درخشانی را که نمادی از ایمان راسخ ، عزم آهنین و مبارزه پیگیر است بجا گذاشت. در این روزها  توده های مردم ، احزاب و سازمان های دموکرات و ترقیخواه ، شخصیت های اجتماعی ، دوستان و هواداران  نهضت رهایی زن با قلب آگنده از درد  برگه های از این میراث گرانبها را ورق میزنند  و با قدردانی و سپاس از شخصیت عالی وکارکرد های بزرگش درشرایط دشوار سیاسی و اجتماعی سخن میگویند. برای من هم که از چند دهه بدینسو افتخارهمراهی و همرزمی او را داشته ام ؛ زندهگی و مبارزات  او سرمشق بیمانندی بوده است. او که درجوانی و درسال های پیش از تاسیس سازمان دموکراتیک زنان افغانستان با محموله ای از شیرخشک پودری و مواد امدادی  خارجی به کمک زنان فرودست روستایی میشتافت و یا آنها را معالجه میکرد بمن آموخت که برای بیداری و بسیج زنان باید درمیان آنها رفت و از نزدیک با درد و رنج آنها آشنا شد. اناهیتا با این شناخت عمیق خود از زنده گی زنان افغان نهضت رهایی بخش زنان افغانستان را پی ریزی کرد و اکنون هر دستینه ای در این زمینه با نام ماندگارش پیوند دارد. زنان افغانستان هیچگاهی فراموش نخواهند کرد که هرگام  کوچک و یا بزرگ در امر ارتقای نقش اجتماعی و تحق حقوق انسانی آنها تا اندازه زیاد با مبارزات  آغازین زنان پیشتاز به رهبری  داکتراناهیتا راتب زاد و ادامه آنها رابطه میگیرد. اهداف و برنامه  سازمان دموکراتیک زنان افغانستان روی این خواسته ها و مطالبات زنان کشور ما شکل گرفته بود و اناهیتاراتب زاد  درهمه عمر پُربار خود در راه تحقق این خواسته ها رزمید. کارکرد های  پیشوای زنان افغانستان تنها با مساله زنان محدود نمیگردید؛ بلکه عرصه های متنوع سیاست خارجی ، کار و خدمات اجتماعی ، آموزش و تربیت ، صحت عامه ، تحصیلات عالی ، رسانش و فرهنگ ، انجمن های دوستی افغانستان با سایر کشورها  و سازمان صلح ، همبستگی  و دوستی را در برمیگیرد . اناهیتا به نیکویی میدانست که برای تحولات اجتماعی پیش از هراقدام دیگرمساله سواد آموزی و تنویر افکارعامه دارای ارزش فوق العاده مهم است و این کار باید بیشتر درجایی انجام شود که در آنجا  فقر ومناسبات عقب مانده  تسلط همه جانبه دارند. خود درهمراهی با کتله  زنان مبارز و اگاه  سر به کلبه های موقر و فراموش شده  زنان  ده و شهر زد ؛ و با ابتکار خود کارزار سواد آموزی را آغاز نمود و زمانیکه  بعداً مسوولیت وزارت معارف کشور را به عهده داشت  این کارزار را به جنبش سرتاسری کشور مبدل سا خت  که در نتیجه  مساعی  خستگی نا پذیرارگان های دولت بیش از یک میلیون انسان در سرزمین ما  به ویژه زنان از نعمت سواد بهره مند شدند و سازمان فرهنگ ، دانش و تعلیم و تربیه سازمان ملل متحد « یو نسکو »  این دستآورد  را برسمیت شناخت و قدرنمود. نقش زنان در دستگاه  تعلیم و تربیه این زمان چشمگیر بود و این نقش در پهنه های دیگر زنده گی سیاسی و اجتماعی روز تا روز فزونترمیگردید . زنان و دخترا ن جوان افغان با حمایت سازمان دموکراتیک زنان افغانستان و شخص اناهیتا راتب زاد توانستند د فرصت کوتاهی از چانس های  مناسب بهره گیرند و راه خود را به صورت واقعی درپیشرفت اجتماعی بازکنند. شاید این امر بزرگترین آرمان تحقق یافته  اناهیتا درزمان زندگیش بود .

به ایجاز، همه کارنامه های این بانوی افغان دربخش های گسترده از درونمایه غنی بهره مند و یقیناً برای مدت درازی برای همه  هواداران صلح ، ترقی  و داد اجتماعی منبع الهام خواهد بود .

اناهیتا ر اتب زاد بر پایه تجارب گرانبهای خود همواره  راز پیروزی مردم را در اتحاد و یکپارچگی خود شان و سازمان های مد افع منا فع و خواسته های آنان میدانست. او در سال های فروپاشی  جنبش مترقی کشور بارها  بر ضرورت وحدت همه نیرو های اگاه و داد خواه تاکید میورزید و سر انجام  چنانچه دیده میشود با مرگ  خود بمثابه  سمبول  واقعی وحدت نیروهای  چپ دموکراتیک شاخه های متلاشی شده سیاسی را به هم رسانید .

اکنون که ما درسوگ نبود فزیکی او قرارداریم ؛ بهترین سپاس ، قدردانی و ارج گزاری  نسبت به این شخصیت برجسته تاریخ ما این خواهد بود که چون او بیاندیشم ، متحد باشیم ، برزمیم  و به آینده ها ، به پیروزی مردم ، رهایی زن و خوشبختی انسان باور داشته باشیم .

راه ما هنوز درازاست ولی پیروزی از آن ما خواهد بود. دراین نبرد اناهیتا راتب زاد همیشه با ما خواهد بود.

یادش برای همیش گرامی و روحش شاد باد !

یادداشت: این ارج نامه درمراسم یادبود از شخصیت و کارنامه های زنده یاد داکتراناهیتا راتب زاد  به روز ۲۸ سپتمبر ۲۰۱۴  ترسایی درلندن پیشکش شد.

بامداد ـ اجتماعی ـ ۱/ ۱۴ـ ۰۸۱۲

زنده گینامه دکتورس اناهیتا راتبزاد

دریغا که میبرد امواج ایام        عزیزان ما را زما آرام آرام

زلیخا پوپل

رویداد‌های تاریخی گاهی آنچنان با نام افراد تلاقی پیدا می‌کنند؛ که اشاره به یک نام خاص، مخاطب را به یاد یک دوره تاریخی می‌اندازد. درتاریخ معاصر افغانستان نام « اناهیتا راتبزاد» یادآور کارنامه های حزب دمواکراتیک خلق افغانستان و جنبش دموکراتیک زنان به مثابه نیروی گسترده  اجتماعی است، که او یکی از بنیان ‌گذاران آن بود.

بررسی زنده گی و کارنامه سیاسی اناهیتا راتبزاد، فقط  برای زیست ‌نگاری یک شخص نیست، بلکه بررسی و نقد بخشی از تاریخ کشوری با نام افغانستان است. و اگربگویم ‌سوانح  ایام عمر «اناهیتا راتبزاد »، خود فهرستی است از مصایب روزگار ما‌ ،غلط نه گفته ایم.
او درکوهپایه های ولسوالی گل دره  ولایت کابل در یک خانواده اهل نظر و سیاست درسال (۱۹۳۱) زاده شده است.ميگويند، سالها قبل شخصيت فرهنگی ای در كابل زنده گی ميكرد كه اورا، احمد راتب ( باقی ) ميگفتند . اوشخصيتی بوده دارای فرهنگ عالی ، فهم وبينش بالای سياسی وخواهر زاده محمود طرزی میشد زيرا مادر راتب خان ، عمه ملكه ثريا ، خانم اميرامان الله خان بوده است.که گویا به فامیل اعلیحضرت امان الله خان قرابتی داشتند  احمد راتب ( باقی )، اخباری بنام ( نسيم سحر) را نشرميكرد كه دارای افكار وعقايد وطن پرستانه بود. ( نسيم سحر) فقط سيزده شماره منتشر شد وبعدا توقيف گرديد.
استبداد هاشم خانی، با دستان خون آلود ، گلوی احمد راتب پدر داكتر اناهيتا را نيزفشرد وبعدی ربوده شدنش به وسيله پوليس حكومت شاهی ، تا امروز كسی نميداند كه در كجا وچطور نابود گرديده ودفن خاك شد.
 ميگويند محترم راتب قبلاً با دختری ازدواج نموده بود كه ( زليخا ) نام داشت واز پنجشير بود ، ووقتی خانمش باردار ميگردد، اورا به گلدره كابل ميفرستد وچندی بعد صاحب دختری ميشود كه نامش را ( اناهيتا )ميگذارند . مادراناهيتا، بعد از آنكه نوزادش چهل روزه ميشود به كابل برميگردد.
از شادروان ،احمد راتب باقی ، شخصيتی كه بوسيله استبداد آنوقت مفقود الاثر گرديد ، دوفرزند بنامهای اناهيتا راتب زاد واحمد جواد راتب ،باقی مانده است. شخص دكتور اناهيتا راتب زاد كه در هنگام سربه نيست شدن پدر شان ، يكنيم ساله بودند ، چهره پدرشان را بخاطر نداشتند اناهیتا و احمد جواد که هر دو با حمایت مامای بوت دوز پیشه و عیار شان، بزرگ شدند. اناهيتای كوچك رابا مادرش ، بخانه مامايش محمد رسول بوت دوز می برند كه درزيرمخزن آب نو آباد ده افغانان كابل واقع شده بود. خود محمد رسول بوت دوزکه درهمان کوچه دوكان بوت دوزی کوچکی داشت ؛ از طريق بوت دوزی مخارج زنده گی فاميلش را تهيه ميكرد. ميگويند رسول بوت دوز شخص نهايت  رووف ومهربان بود وخصوصيت های مردانگی وگذشت داشت وخواهر وخواهر زاده اش را با مهر ومحبت فراوان قدرميكرد واساسآ اناهيتايی كه بعداً « دكتورس اناهيتا راتب» زاد شد، درخانه مامای بوت دوزش بزرگ شد و رشد يافت.
اناهيتا ، درچنين فضا وشرايطی رشد ميكند ، بزرگ ميشود وتحصيل ميكند وبه سياست رو ميآورد. راتب زاد در سال  ۱۹۵۷فارغ لیسه ملالی بوده در شیکاگو سه سال درس نرسنگ و قابله گی را در همانجا خوانده و در فاکولته قابله گی کابل، سمت استادی را داشتند ، که بعد تر توانست پوهنځی طب کابل را در سال ۱۹۶۳ترسایی به اتمام برساند.او اولین زن داکتر درافغانستان بود  او با داشتن سابقه مبارزه پدر، بعد ناپديد شدن پدر و تماشای محيط ترس و رعب ، خيانت وظلم ، تبعيض وبيداد وعقب مانده گی وتحقير مردم بوسيله ستمگران حكومتی وغيرحكومتی ، راه مبارزه را در پيش ميگيرد و در اين راه مقدس ، نامش را مصداقيت ميبخشد وبه الگوی پايداری واستقامت ، مبارزه وتسليم ناپذيری دربرابر سلطنت ، امپرياليزم وارتجاع سياه مبدل ميگردد؛ وپرچم مبارزه عدالت خواهی برای وطن را با درفش طلب برابری حقوق زنان با مردان دركليه عرصه های زنده گی يكی ميسازد؛ وبدوش ميكشد وبالاثر آن زحمات ومشقات  درجمله زنان مبارز ونامدار جهان جاميگيرد وحرمت ميشود.

او به وزارت های اموراجتماعی ، وزارت صحت عامه ،تحصیلات عالی، اطلاعات و فرهنګ، و سفیر افغانستان در یوگوسلاویا ، ریاست سازمان صلح و همبستگی ، دوستی جمهوری دموکراتیک افغانستان ، سازمان همبستگی با خلقهای آسیا و افریقا  « اپسو » راه یافت  و در بیشتر از صد کنفرانس درخارج از کشور اشتراک نمود . او سالهای زیادی عضویت کمیته مرکزی و پنج سال عضویت دفتر سیاسی حزب را داشت.

اناهیتا راتب زاد همراه با رقیه حبیب « ابوبکر »، معصومه عصمتی و خدیجه احراری ( چهار زن برنده در انتخابات پارلمان ۱۹۶۵ ) توانست به دوره دوازدهم پارلمان راه بیابد.در چهار ضلعی فراکسیون چپ پارلمان، رنگ برجسته ای او در پهلوی ببرک کارمل، نوراحمد نور و فیضان، نمادین ترمینمایید.
اگر با ديد ی بدون تعصب های كور قومی ، زبانی وگروهی به مسايل افغانستان ، مبارزات زنها ونقش زنان مبارز نگاه كنيم ، نقش واثر بزرگی كه دكتورس اناهيتا راتبزاد  درامر بيداری ، تشكل ودفاع از حقوق زنان ، ادا نموده است  را خيلی بزرگ ودرخشان می يابيم .
داكتر اناهيتا، مبارز زن كم نظير وطن ما ست كه تمام زنده گی خود را وقف مبارزه برضد بی عدالتی ها ونابرابريهای قومی ، زبانی و جنسی نموده وبارها مورد تهديد قرار گرفته وحتا در سال ۱۳۴۵ خورشیدی بوسيله نماينده گان سلطنت وارتجاع راست افراطی درداخل پارلمان وقت كه خود ايشان نيزدر آن « نماينده مردم! » بودند ، تا سرحد مرگ مورد لت وكوب وحشيانه قرارگرفت. اما يك لحظه از دفاع مظلومان ومحكومان وطنش وجهان دست بردار نشده با ايمان واخلاص نسبت به انسانهای زحمت كش رزمیده است. اوسیاست مدارهومانیست و وطن دوست، ترقی خواه وباورمند به عدالت اجتماعی بود. زنده ياد دکتور اناهیتا راتب زاد نه تنها به دردها و رنج های مردم وطنش آشنا بود؛ بل خود نیز فرزند درد و رنج ومادر بزرگوارش ازتبار زحمتکشان بود. ازاينرو در تمام حیات سیاسی خويش چون کوه استوار، بی هیچگونه تزلزل وانحراف، برای بهروزی، سعادت و رفاه مردم رنجديده افغانستان مبارزه کرد. با باورها وارزش های برزگ انسانی اش با افتخار وسربلندی زيست. او يک انسان فروتن ، با تهذيب، نیک انديش ونیک کردار ، زن فرزانه و مادر مهربان بود.

راتبزاد با محترم داکتر اکرام الدین کاکر پیوند زنده گی بستند که ثمره زنده گی شان سه فرزند هریک رفیق جمیله ناهید ـ بریالی و دوپسر ارشد شان عبدالله تاش کاکړ و کنشکا کاکړ میباشند.

دوکتورراتب زاد در ۱۹۹۲م  پس از سقوط دولت جمهوری افغانستان مجبور به ترک کشورگرديد و برای ۳ سال در کشور هندوستان به سربرده  و بعد از آن در۱۹۹۶ م در جمهوری المان فدرال پناهنده شد.

با اندوه فراوان زنده ياد دوکتور اناهیتا راتب زاد شام هفتم سپتمبر ۲۰۱۴ م  با زنده گی وداع گفت . بنا برتوصیه شان و با ارج و حرمت بی پایان مردم و جامعه سیاسی و فرهنگی وطن در کابل  احترامانه به خاک سپرده شد.

این مرثیه به نام ( اسطوره مقاومت) برای  دوکتور اناهیتا راتب زاد سروده شده است:

عمری تپید ولحظه  راحت ندید ورفت

بر دوش دل قساوت غربت کشید ورفت

توفان خشم فاجعه هارا مهار کرد

یک شاخه گل زباغ طراوت نچید ورفت

قامت فراخت جنگ سیاهی ودیو شب

برکف چراغ،پرده ظلمت درید ورفت

راه نجات مام وطن جان بکف نهاد

زهر عذاب جام حریفان چشید ورفت

بر زرق وبرق زندگی هرگز نبست دل

از دام عیش وعشرت دنیا رهید ورفت

تا اوج قله های زمان بال وپر گشود

روح جوان به پیکر فردا دمید ورفت

پیغام صبح ورد زبان داشت ای دریغ

چون آفتابی دیدهءمردم رمید ورفت

تا آخرین نفس به ره آرزو نشست

دردا به رخ زخاک نقابی کشید و رفت.

اناهیتای بزرگوار ! تو با اندیشه ها ، خواسته ها  و با نگرش هایت در درون دلها و قلبهای ما هستی!

روانت شاد باد ای زن قهرمان و مادر شجاع میهنم!

روانت شاد و يادت گرامی وجاودان !

بامداد ـ اجتماعی ـ ۳/ ۱۴ـ ۰۴۱۲

 د استاد پوهاند مجاور احمد زیار د ادبي او فرهنګي هاندو و هڅو په ویاړ نمانځ غونډه

 انجنیرعبدالقادرمسعود

 ګرانو خویندو او وروڼو، د ادب او فرهنګ درانه مینه والو دوستانو!

زه خپل درناوی او نیکې هیلې ستاسو درنه حضور ته وړاندې کوم.

زه ویاړم چې ستاسو د قدر وړ دوستانو او د ادب مینه والو سره یو ځای په داسې یوه پرتمینه غونډه کې برخه اخلم، چې دا غونډه د یو نومیالي هیواد پال، ژبپوهاند، ادب پوهاند، نامتو رسنوال، د پښتو ژبې او ادب علمي او اکادیمیک شخصیت، څیړونکي، وتلي، خوږ ژبي او تکړه شاعر،  زړوراو د ټینګ هوډ خاوند، د اندو ژوند او دعلمي او ادبي هاندو و هڅو، بریو او بریاوو په ویاړ جوړه شوی ده.

دا علمي، ادبي او اکادیمیکه سټه، اندیال، فرهنګپال، نومیالی او پیاوړی پوهیال، غوره ویناوال، ګران او څو اړخیزه منلی شخصیت ښاغلی استاد پوهاند مجاور احمد زیار دی.

استاد پوهاند زیار صاحب زموږ د هیواد په علمي، ادبي او فرهنګي ډګر کې د هغو نومیالیو، وتلو، سترو لیکوالو، فرهنګپالو او متفکرینو له ډلې څخه دی چې څو اړخیزه سټه ده، چې په هر اړخ کې یې خپل ټول ویاړلی ژوند په پوره ریښتنولۍ سره د خپلو علمي، ادبي او فرهنګي څیړنو، هستونو او پنځونو ته د افغان اولس او په تیره بیا پتمنو او میړنیو پښتنو ته ځانګړی کړی دی.

استاد پوهاند زیار زموږ د معاصر ادب په تاریخ کې له هغو اکادیمیکو، مخکښو، روښانه او ځلانده ستورو څخه دی چې د خپلو ګټورواثارو او ارزښتناکو لیکنو، څیړنو، پنخونو، ښونو او روزنو په وسیله یې زموږ د پښتو ادب زرغون بڼ، رنګین، تازه او ښیرازه ساتلی دی.

د ده د پوهې، لوړ خیال، ژور فکر، اوچت قلم او په پرله پسې ډول د ده  د نه ستړیکیدونکي او نه هیریدونکي  علمي، ادبي هلوځلو، پوهنیزو څیړنو، علمي او ادبي پنځونو او لیکنو او شعري هستونو په وسیله په دغه بڼ کې پوهنیزې ډیوې تل بلې دي، نوي نوي ګلونه راټوکیږي او غوړیږي. لنډه دا چې زموږ د پښتو ادب په برخه کې د ده علمي او فرهنګي هاندې او هڅې روښانه او ځلانده مشالونه دي.

ګرانو دوستانو په دې غونډه کې یو شمیر د ادب درنو مینه والو هم ګډون کړې دی او خبرې لري، سره له دې چې د استاد پوهاند زیار صاحب د علمي او فرهنګي ژوند او اثارو په اړه څیړنې او لیکنې د هغو لویو لیکوالو او څیړونکو دنده ده چې د ځواکمن قلم خاوندان دي. خو استاد پوهاند زیار صاحب همداسې چې پر ټولو د ادب مینه والو دوستانو حق لري پر ما هم حق لري چې د ده  د ادبي او فرهنګي شخصیت په تړاو یو څه ووایم. دا کار ښایي زما لپاره ډیر ګران وي چې د ده  د علمي، فرهنګي ژوند او اثارو د څرنګوالي په اړه معلومات وړاندې کړم. خو په هر حال ما غوښتل چې د استاد زیار صاحب پر اثارو هم د خپل توان سره سم وغږیږم او معرفي یې کړم، خو د وخت د کموالي له کبله په همدې لیکنې بسنه کوم. تاسو د قدر وړ دوستانو ته یو وړاندیز هم لرم. ما د استاد زیار صاحب سره څو وخته مخکې بشپړې مرکې د ادب او فرهنګ په برخه کې درلودې تاسو کولای شی د ده د اثارو، علمي او ادبي ژوند د پوره پیژندګلوي په اړه دا مرکې په بیلابیلو سایتونو کې ولولئ.

خو سره له دې هم زه غواړم چې د ده د علمي او فرهنګي شخصیت په اړه یو څه ووایم.

د استاد پوهاند زیارعلمي، ادبي او فرهنګي څیړنې، لیکنې او ارزښتناک اثارهغه اغیزمن علمي او فرهنګي پانګې دي چې زموږ د ادب په تاریخ کې د منل شوي موخذو اثارو په توګه باید نني او راتلونکي نسلونه  ترینه بشپړه ګټه پورته کړي. د استاد زیار صاحب د علمي- فرهنګي څیړنیز او تحقیقي آثاروشمیر (۱۳۰) کتابونو او کابو  (۳۱۰۰) لیکنو ته رسیږي. دا لیکنې د نورو څېړنيزو- لیکنو تر څنګ هغه رسنيزې لیکنې او شننې دي چې دهیواد په ورځپاڼو، مجلو، مهالنیو خپرونو، رادیو او  تلویزونونو کې په هیواد کې د ننه او بهر په پښتو ، دري انګریزي اوالماني ژبو خپرې شوي دي . استاد زیار صاحب د خپلو اثارو په درلودلو سره  زموږ په هیواد کې تر ټولو لوړ ملي ریکارډ ټینګ کړې دی. د ده علمي، ادبي او فرهنګي هستونې او ژباړنې په درو برخو کې  را لنډېدای شي.

پوهنیزې څیړنې، ژباړلي اثار او ادبي (پېیلې او نا پېیلې ) ټولګې.

پر دغو ټولو علمي - فرهنګي هلو ځلو سربېره د افغان - پښتني ټولنې دغه هڅاند او  نوښتګر پوهاند او ليكوال نژدې څلوېښت كاله د " يوې - كره ليكنۍ پښتو " او " نوي - ازاد پښتو شعر " غبرګ غورځنګونه هم له سترو بريو او نوښتونو سره پرمخ وړي او له دغه پلوه يې هم د خپلې ژبې او ادب د نړيوالې سيالۍ د جوګه كېدو لپاره يوه بېسارې اغېزمنه ونډه پرځاى كړې  ده.

په رښتیا سره چې د استاد پوهاند زیار ګټور، ارزشتمن او لارښوونکي علمي، ادبي، فرهنګي او هنري غوره اثار زموږ د ادب او فرهنګ په اسمان کې هغه روښانه او ځلیدونکي ستوري دي چې نه ورکیدونکي، نه هیریدونکي او تل پاتې دي، چې زموږ د ادب او فرهنګ مینه وال باید د یو ښکلي لارښوود علمي او فرهنګي اثارو په توګه لکه یو ګلبڼ ورته همیشنې پاملرنه وکړي.

 استاد  پوهاند زیار د خپل ادب او فرهنګ له غوړیدا او سمسورتیا سره ژوره مینه لري، د ژبې، پوهې، علم او فرهنګ په بیلابیلو برخو کې یې ډیر کټوراثار او ارزښتناک کارونه او فعالیتونه تر سره کړې دي. د ده  د غورو اثارو په لاسوند کولای شو په زغرده ووایوو:

 چې دی بې له  شکه یو ریښتینی خورا ډېر کاری، لوی او نوښتکر پوهيال، ادبي او ټولنيز نقاد، محقق، ژبپوه، ادبپوه، توکمپوه، تاريخپوه، څیړونکې، کره کتونکی، سریزه لیکونکی، داستان لیکونکی، ژباړونکی،  مخکښ ادیب او شاعر دی.

استاد پوهاند زیار پر رسمي پوهنتوني کچ د پښتو ژبې او ادب د لومړني اکادېميک استاد په توګه سم نيم ژوند ښوونې او روزنې ته ځانگړی کړی دی. ډیر شاګردان یې روزلي، پا للي او ثمر ته رسولي دي. او له ټولگي را بهر يې هم د پښتو ژبې او د پښتو ادب او فرهنګ لپاره په بیلابیلو برخو کې  او د پښتو ژبې د روزنې، پالنې، ودې او پرمختګ په اړه بې ساري ، ګټور او ارزښتمن کارونه او د ستاینې، درنښت او یادونې وړ خدمتونه ترسره کړي دي، او د پښتو ژبې لمن یې درنه کړې ده.

استاد پوهاند زیار د خپلو علمي، فرهنګي او اکادېمیکو فعالیتونو تر څنګ خپل انساني احساسات او عواطف، لوړ خیال او ژور فکرپه بیلابیلو ادبي برخو کې او د پښتو شعر په زیاترو فورمونو کې په خوږه او پسته ژبه هم څرگند کړي دي. د استاد پوهاند زیار نثري او شعري هستونې ، نه يوازې له څرنگيز، بلکې له څومره ييز پلوه  هم  د رېکارډ تر بريده رسولې دي . د یادونې وړ ګڼم ، چې ده د پښتو شعرونو تر څنګ  پارسي، انگليسي او الماني شعرونه هم لیکلي دي.

استاد پوهاند زیار د معاصر نوښتگرانه پښتو شعر و ادب هغه سرلاری شاعر دی، چې په دې برخه کې یې د نورو شعري فورمونو تر څنګ د آزاد او سپین شعر يو زړور لارښود او مبلغ پاتې شوی او په دې لاره کې یې، ډیرې هلې ځلې او سرسخته مبارزه کړې ده. استاد پوهاند زیار د هغو مخکښو او نوښتګرو شاعرانو لارښود دی چې ځوان شاعران د پښتو شعر نړیوالي او نوي والي ته هڅوي او په دې لاره کې یې نه ستړېکیدوونکې مبارزه  کړیده. ده په خپله یوه لیکنه کې داسې کښلي دي:

(( موږ باید د شعر په نورو پخوانیو جولو (فورمونو ) کې داسې شعرونه ولیکو چې تر مخکنیو غوره وي او قافیه او ردیف زموږ فکر او سوږې ته ضرر پیش نه کړي. خو که چیرې د غزل غوندې د شعر په نورو پخوانیو چوکاټونو کې مو شعر لیکنه زموږ تر مخه شاعرانو ته نه شی رسیدای، نو ښه به دا وي، داسې یوه لاره وسنجوو چې هم تر پخوانیو شاعرانو د مخه شو او هم زموږ لپاره نوی وي او هم پکې خپل فکر او خیال په ښه ډول ځای کړو )).   

استاد پوهاند زیار د يوه ځانگړي شاعرانه سبک و سټايل څښتن دی . دی په خپلو ادبي، فرهنګي او هنري اثارو کې ډیر لوړ علمي مفاهیم، انساني، ټولنیز، ملي او ادبي تصورات، افکار په ډیر خوږه ژبه بیانوي،  او په ډیرو لوړو خیالونو او نوښتگرانه  انځورونواو سېمبولونوکې ژوره ټوليزه انساني او بيا پښتني- افغاني، سپیڅلي مينه، او انساني  احساسات او جذبات او عواطف رانغاړي. دهېواد و د هیوادوالو ستونزمن ژوند ، ژغور و ازادي، سوله اوسوکالي ، ځانواکي او  ولسواکي ، پښتني او افغاني ارزښتونه، ادبي او اخلاقي پیغامونه، د طبیعت د مناظروهنري ښکلا، د پاکې اوسپیڅلې مینې ناز، راز اونیاز، حسن اوجمال په ډیر هنري، رنګین او ظریفانه بڼه انځوروي،  او بيا په ټوله کې د نړيوالې سيالۍ لپاره سوچ کوي. د بیلګې په توګه د ده یو شمیر شعرونه ګورو :

څومره زغمم  ناورينونه ، خو جهان راخبر نه شو

په دا دومره ستورو سترگو روڼ اسمان راخبر نه شو

دا په څه چم دانگې وانگې، کړم د تور وحشت  داړونکو

په ټول ښار کې غوږ تر غوږه ، يو انسان راخبر نه شو

له کلو مې په تکل د وچکالۍ تللی لـه چمه

خزان لوټ کړه  پسرلي مې  او باران راخبر نه شو

...

او بیا وایي :

 ستا د ښايست بهارستان نه خاندي

زما زموللی گلستان نه خاندي

لکه غاټول پسرلي  پرېشوم  پر ډاگ

که گل  پرهر  مې  پر خزان نه خاندي

دي بې سهاره  تروږمۍ  شپې واکمنې

لمر، سپوږمۍ، ستوري  پر اسمان نه خاندي ...

...

او بیا وایي :

څاڅکی څاڅکی لکه ستوري د سپوږمۍ له جامه څاڅم

پرخه پرخه پر گلونو د اسمان له بامه څاڅم

د څو تنو  پرهرژلو  وينه  نه يم  چې  تويېږم

د زخمي زخمي ماحول  له اندام اندامه څاڅم ...

...

او بیا وایي :

د اشنا  له کوڅې  ولاړم،  پر ناشنا باندې دېره  شوم

زه خو تلم  د چا پر لوري،  دا پر چا باندې دېره شوم

له نا دودو  د رقيب لکه، غاټول پر زړه داغلی

لاس پر سر له  خپل گلبڼه،  پر بېديا باندې دېره شوم

زما مينه خو  له آره،  وه له شور و ځوږه  ډکه

څه د غرونو او ځنگلونو،  پر چوپتيا  باندې دېره  شوم

...

او بیا وایي :

اجل مې لاسنيولی،  نن له  ځانه سره  بيايي

د ژوند  نارنجيستان مې،  له خزانه  سره بيايي

هر څو که مې  ورکړي،  مرگ ته ماتې څو څو واره

سرکښ روح  و روان مې،  له عصيانه سره بيايي

اخېستی غر  څپو  د، مرگڅپاڼو څپانونو

توپان  مرغه په شان  مې،  له توپانه  سره  بيايي

...

او بیا وایي :

دا کوڅۍ ستا پر سپین مخ خورې ورې شوې

که زما پر سباوون تيارې خورې شوې

ستا د سترگو د خيال سيوری چې پرې ولوېد

پر ورشو مې د ارمان تورې تيارې شوې

ستا د برندو کتو ټکه نه وه، څه وه

ورسره مې چې اسرې خاورې ايرې شوې ...

...

او بیا وایي :

ستا د ښايست بهارستان نه خاندي

زما زموللی گلستان نه خاندي

...

خندا په روغ زړه شي، په ژوبل نه شي

پر زړه ويشتلي مينان نه خاندي

ما لېونی د مينې مه بولئ  گرم

لېوني چا وېل چې پر ځان نه خاندي

چې په لوی لاس پر ځان جهان خندوم،

پر ما دې  ولې  دا جهان نه خاندي؟!

...

   او بیا وایي :

نور دې  د ښایست ګلونه  نه  ستایم

ستا د سپين مخ  شنه خالونه نه  ستایم

سترګو دې زما هستې لمبه  کړله

دا  نشه  نسکور جامونه  نه  ستایم

ډېر دې کړم راشکېل  په اوږدو  زلفو کې

نور دې دغه تور دامونه  نه  ستا یم

ورک شو درنه  ځان  په ډېر ستاینګ زما

بس ستا  کرشمې  نازونه  نه  ستایم

مینه کې  چل ول  ریا  ځایېږي  نه

ستا دا  د  ریا چمونه  نه ستایم

شوې چې  پېغلې شونډې  یې  سور اور راته

نور د بدخشان لالونه  نه  ستایم

...

او یا د استاد پوهاند زیار صاحب  د ازاد شعر یوه بیلګه ګورو چې  وایي :

ته

ته یې  زما په  زړه  کې

هغه  تلپاتې  مینه،

ته یې زما په  ذهن  کې

هغه زړه خاطره ...

چې نه، نا خوالې  د  ژوند

او نه،  د مړینې  ناورین ...

تا

اخیستای  شي  له ما

یا  هیروای  شي  له  ما

...

او یا د زیار صاحب دا سپین شعر ګورو چې وایي :

- د بیلتانه  زړو  دیوالونو

زما  او  ستا  ګډ  اواز

کلا بند  کړی دی،

نو  راشه 

چې  په  ګده  سره

دا  زاړه  دیوالونه

له  بیخه  را  ونړوو

او  کلا بندي  ماته  کړو.

...

او یا، دا بل  خوندوراو په زړپورې طنزیه سپین شعرګوروچې وایي :

ډېر ګران مېلمه هغه دی

چې کوربه  يې

په راتلو خوشاله شي

او په بيرته  تلو

خواشينی شي .

لږ ګران مېلمه هغه دی

چې کوربه  يې

هم په راتلو خوشاله  شي

او هم  په  بيرته تلو...

او

ګرد سره  نا ګران هغه  نابللی  مېلمه  دی

چې  کوربه  يې

په راتلو خواشينی شي

او په  بيرته  تلو خوشاله !

استاد پوهاند  زیار صاحب ډیردروند، مهربان، مینه ناک، زړه سواندی، رښتينی،  با وقاره، د لوی زغم او سپیڅلي احساس خاوند  او خوا خوږي انسان دی، د ده خبرې سپیڅلې، سپینې،  ریښتینې، خوږې او درنې دي. دی په دوستۍ او اشنایۍ کې د ډیر ټینګ هوډ څښتن دی. د ده په خبرو اترو کې هر وخت د انسان او انساني کرامت درناوی، له خپل ولس ژبې او فرهنگ سره ژوره مینه څپې وهي او په ذهن کې يې د ملي یووالي، ورورۍ او برابرۍ موخه او مرام  له ورایه راڅرگندېږي . دی هغه لارښوود دی چې تل یې خپله پوهه، ژور افکاراو تجربه له تعصب او کرکی پرته د خپلو هیوادوالو، دوستانو او مینه والو په خدمت کې ایښې ده.

په پای کې غواړم ووایم :

زه د استاد پوهاند زیار د اندو ژوند او د علمي، ادبي او فرهنګي هاندو و هڅو او د نوښتونو او کارنامو د درنښت او ستاینې د وړاندې کولو تر څنګ په بلجیم کې د افغانانو د ملي یوالې د ټولنې څخه چې د دغې نومیالي فرهنګپال او ادبپوه په درناوی یې دا علمي – فرهنګي بنډار جوړ کړی دی د زړه له کومې مننه کوم.

استاد پوهاند زیار صاحب ته د لوی خدای څخه خوشاله، نیکمرغه سرلوړی او سوکاله ژوند او اوږد عمر غواړم. د ده د لا نورو بریوو او بریاوو په هیله.

  بامـداد ـ فرهنگی ـ ۲/ ۱۴ /۰۵۱۲

برگزاری کنفرانس بخاطر بزرگداشت ازشخصیت داکتر اناهیتا راتب زاد درکشور شاهی هالند

گزارشگر: سهیلا تاختس

کنفرانس علمی به منظور بزرگداشت و ارجگذاری از شخصیت زنده یاد اناهیتا راتبزاد این اسطوره مبارزه و شجاعت، بانوی اول اندیشه وسیاست به تاریخ ۲۹ نوامبر۲۰۱۴، روز شنبه به ابتکارومیزبانی شورای سراسری زنان افغان درهالند، همکاری مشترک نهادهای افغانی، شخصیت های مستقل، پیشکسوتان جنبش زنان، فعالان سیاسی، دانشمندان و علاقمندان که تعداد شان در حدود صد تن میرسید در شهر آرنهم کشورهالند دایرگردید.

کارکنفرانس با گوینده‌ گی نطاق شناخته‌ شده محترمه جمیله زمان انوری آغازشد، سپس بانو سهیلا زحمت مسوول شورای ز. ا. درهالند، محترم ولی محمد شاهپور رییس اتحادیه انجمن افغان‌ها در هالند، محترمه داکتر فهیمه پوپل، محترم عبدالبصیر دهزاد رییس شورای کشوری هالند حزب مردم افغانستان ، محترمه عزیزه عنایت شاعر و نویسنده توانا، محترم حبیب منگل فعال سیاسی، محترمه لطیفه بهادر، محترمه فاطمه صیامی شاعره و نطاق، محترم ضمیر شوخک از همکاران اسبق سازمان دموکراتیک جوانان افغانستان، محترمه داکتر شفیقه رزمنده معاون همایش اروپایی و یکتن از همکاران سابق زنده‌ یاد داکتر اناهیتا راتبزاد، محترمه فتانه مقتدرشاعر و نطاق، محترمه مرضیه جهش سابق مسوول کمیسیون شهدا و معلولین س.د.ز.ا، محترمه پروین احسامی، محترم داکتر نجیب الله میسر، محترم مزمل مقتدر، محترمه زلیخا پوپل فعال سیاسی واجتماعی، محترم سعیده طلوع معاون شورای ز.ا. درهالند، محترم جنرال صلاح الدین صلاح و محترم رومان بریالی بیانات خود را در مورد شخصیت مبارز نستوه، سخنور جسور، یکی از پیشگامان جنبش دموکراتیک و بخصوص بنیادگذار جنبش زنان درافغانستان زنده‌ یاد داکتراناهیتا راتبزاد و ویژه ‌گی کارنامه‌های شان در عرصه‌های مختلف صحبت نمودند. تعدادی از شرک کننده‌گان از خاطرات کاری خود که با وی داشتند یادآور شدند، تعدادی هم اشعار شانرا که نمایانگر احساسات پاک و گرم شان نسبت به زنده‌ یاد داکتر اناهیتا راتبزاد بود به خوانش گرفتند.

درضمن پیام های از مراجع و کشورهای مختلف بدین مناسبت مواصلت ورزیده است که در ذیل یادآور میشویم:

ـ پیام محترمه کریمه کشتمند عضو شورای رهبری و سکرترمسوول پیشین سازمان دموکراتیک زنان افغانستان

ـ پیام محترمه بلقیس عمرسابق معاون شورای سراسری زنان

ـ پیام محترمه سهیلا حسرت نظیمی ریس همایش اروپایی زنان

ـ پیام محترمه نورضیا مسوول شورای کشوری زنان افغان درسویدن

ـ پیام مجله بانو

ـ پیام شورای کشوری زنان افغان درفنلند

ـ پیام بنیاد فرهنگی اوستا ازکشور اتریش .

درختم کارکنفرانس شرکت کننده‌ گان به ‌صرف عصریه که از طرف شورای سراسری زنان تهیه گردیده بود دعوت شدند.

 برگرفته از تارنمای حقیقت

بامداد ـ اجتماعی ـ ۳/ ۱۴ـ ۰۱۱۲