بی کفایتی هم اندازه دارد!
دو طنز تازه از داکتر حمیدالله مفید
صدراعظم وزیر مالیه را خواست وبدون لحاظ وپاس برایش گفت:
« این چه پیشنهاد های مزخرف را می خواهی تا در مجلس وزیران بررسی شوند؟»
مه از خواندن آن ها شرمیدم. آخر شرم وحیآ خوب چیز است. پیش بیا ببین ، این ها چی اند؟
وزیر درحالی که رنگش مانند دال پاکستانی زرد ولب هایش مانند مگسی که در عسل بند مانده باشد ، می لرزید، مثل موشی که در تلک تنتل قروت دیده باشد مگر از ترس جان پیش نرود ، آهسته ، آهسته یک الحمد وسه قول والله را خوانده نیفه های تنبانش را بر زد پیزار هایش را کشید پیش رفت وبه پیشنهاد ها نگریست.
دید که همه برایش جدید اند واو هیچگاهی آنها را پیش از این ندیده بود. زبان مارمانندش را بیرون کشید و با آن لب های گرده مانندش را تر کرد وگفت:
« صاحب این پیشنهادها را من نه دیده ام ، شاید معین صاحب ، که پسر خاله تان است ، این ها را برای شما تقدیم کرده باشند.»
وزیر پیشنهاد ها راگرفت واز دفتر صدراعظم برآمد.
معیین را خواست وبا آوازی که از هر تارآن زردک می بارید. صدا کرد:
«معین صاحب این چی پیشنهاد ها است که جهت بررسی به مجلس وزیران ارایه کردی بینی مرا با آنها بریدی! بگی این تارتوق هایت را » برای وزیر بهانه ای شد ، که دلش را بالای معین اش خالی کند.
معین لنگی شش متره اش از سرش خطا خورد ، رنگش مانند سنجد هفت میوه سرخ شد ، پیش رفت وپیشنهاد ها را گرفت ، آنها را دید ، گفت:« وزیر صاحب این پیشنهاد ها را من ندیده ام ونه در پای آن امضآ کرده ام ». این را گفت وپیشنهاد ها را گرفت واز دفتر وزیر برآمد.
در دفترش رییس عمومی را که زیاد خوشش نمی آمد خواست وبا قهر وغضب میمون مانند برایش گفت: « رییس صاحب عمومی این چی مزخرفات است ، که آن را به شورای وزیران ارایه کردی؟ بگیر واز شرم خجالت بکش!»
رییس عمومی که پتکی کشمه کشالش از سر شانیش افتاد ، به یک خیز خود را به نزد معیین رسانید ، پیشنهاد ها را دید ، همه برایش جدید بودند، با آنهم آنها را گرفت و برآمد.
رییس مدیر عمومی قسم را صدا کرد ودل پرش را که مانند تغاره کالاشویی پر از لوش آب بود در روی مدیر عمومی که از خویشان معیین بود خالی کرد وبرایش گفت : « که این پیشنهاد های مزخرفت را بگیر واز دیدن آنها خجالت بکش !»
مدیرعمومی که پیشنهاد ها را دید همه برایش جدید بودند. حیران ماند ، که این ها از کجا شده اند. کلوش هایش را کشید ، داخل پنجه های پایش را با انگشت هایش پاک کرد وسپس دستش را بوی کرد و با خشم وغضب مامور بخش ۴ را که آدم عاجز ، بی واسطه کار کن ، زحمتکش و پرمعلومات بود خواست وبرایش گفت: « مامورک بشرم ، این پیشنهاد های مزخرف را که تهیه کردی وبه شورای وزیران ارایه کردی بخوان واز دیدن آنها شرم کن ، همین اکنون جل وپوستکت را جمع کن وبرو رنگت را گم کن .»
مامور بخش ۴ که آدم پطلون پوش بود، پیشنهاد را خواند. خنده کرد دوباره نزد مدیر عمومی رفت وگفت:
مدیر صاحب ، شما این پیشنهاد را خواندین ؟
مدیر گفت : بلی خواندیم!
گفت : چی در آن ها یافتین؟
مدیر گفت یک سلسله پیشنهاد ها اند چرا؟
مامور گفت: مدیر صاحب اینها ضروریات دختر رییس صاحب جمهور اند ، که به ریاست عمومی اداری ریاست جمهوری ارایه کرده است . در پایان آن نام دختر رییس صاحب جمهور ذکر شده است ، تنها نام آن بانو شریفه است و نام وزیر صاحب مالیه شریف خان از اینرو آنها را صدراعظم صاحب به وزیر صاحب مالیه دادند.
بی کفایتی هم اندازه دارد.
جلسه کابینه!
ارزش پول افغانی مانند گدی پران آزاد شده پایین می آمد.
شورای وزیران تشکیل جلسه داد تا علت سقوط سرسام آور پول افغانی را بررسی کنند.
جلسه دایر شد، وزیران یکی سوی دیگر می دیدند. مشاور رییس جمهور در امور اقتصادی مایک سرمیزش را روشن کرد و به رییس جمهور گفت:
جناب رییس جمهور ! مه فکر می کنم که علت پایین آمدن سرسام آور پول افغانی گناه خزانه دار بانک ملی است . شاید فکر کنین که چطور؟ بسیار ساده است مثال برای تان می تم : شال سر شانه اش را بالای میز جلسه گذاشت پیراهنش را بالا کرد وآن را زیر دندانش قایم گرفت بند ایزارش را بازکرد وبا یک کش آن را از نیفه هایش کشید و آن را مانند مارسپید دوسره بالای میز انداخت . ایزارش پایین افتاد . خطاب به رییس جمهور گفت : اینه همینطور خزانه دار بانک بند خزانه را باز گذاشته وموجب شده تا پول افغانی مانند ایزار بی بند پایین بیفتد. رییس جمهور وکابینه به این کشف جالب مشاور اقتصادی انگشت حیرت به بینی گذاشتند. رییس جمهور خزانه دار را برطرف کرد. فردا به جای او برادر مشاور اقتصادی به حیث خزانه دار مقرر شد.
بامداد ـ فرهنگی ـ ۳ /۱۶ ـ ۲۴۰۱
تقبیح جنایت جنگی طالبان
انجمن حقوقدانان افغان در اروپا در حالیکه روح شهدای حادثه تروریستی امروز در شهر کابل را شاد میخواهد عمیق ترین مراتب تاثر و تسلیت را به خانواده های شهدا جامعه مدنی ژورنالیستان و منسوبان تلویزیون طلوع و مدافعان آزادی بیان و دموکراسی تقدیم داشته وبرای مجروحان شفای عاجل و کامل استدعا میدارد.
انجمن با شدت و به شدید ترین الفاظ این حمله هدفمند پلان شده و عمدی را بر موتر کارمندان ملکی موبی گروپ را تقبیح و نفرین بی پایان را به عاملان وحشی و شرارت پیشه طالب که مسوولیت این جنایت نا بخشودنی را عهده دار گردیده اند ابراز می دارد.
این دهشت و وحشت و تروریسم پلان شده و وارد شده از پاکستان که به تعقیب سر و صدایی عقب گرایان اخلاف ملای لنگ در روزهای اخیر انجام یافته است و دموکراسی نو پا و جلوگیری از رفتن افغانستان افغانستان به شاهراه ترقی پنداشته می شود تا جامعه را به تاریکی دل خواه شب پرستان و جهالت و ظلمت سوق داده و صدایی مردم به پا خاسته را خفه نمایند.
این جنایت هولناک مطابق احکام و قواعد حقوق بین المللی و میثاق های جهانی از لاهه و تا کنوانسیون های چهار گانه ژینو و اساسنامه دیوان بین المللی جزای ودر ردیف جنایت جنگی جنایت علیه بشریت و جنایات ضد بشری طرازبندی میگردد
بدین رو باید وزارت خارجه افغانستان طی یک اقدام عاجل موضوع را به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارجاع و خواهان بررسی آن گردد.
همچنان با تاکید از سازمان ملل متحد و وزارت خارجه امریکا خواسته شود تا عاملین این جنایت را در فهرست سیاه شان شامل سازند.
از آنجایی که طالبان مسوولیت این جنایت را عهده دار گردیده و آقای سخنگوی شان موضوع را از پاکستان به مطبوعات خبر داده است دیگر جای شک وجود ندارد که حادثه تروریستی امروز در راستای تداوم جنگ اعلام نا شده پاکستان وبه خاطر ایجاد ترس و وحشت و استفاده ابزاری از ترور برای مقاصد سیاسی توسط سازمان آی اس آی صورت گرفته است.
بدین رو دولت افغانستان موضوع را غرض بررسی عاجل به کمیسیون چهارگانه ارجاع و تا اتخاذ تصمیم در زمیه مذاکرات به اصطلاح صلح را تعلیق نماید.
انجمن حقوقدانان افغان در اروپا در رابطه به این حادثه غم انگیز و حوادث مشابه از تمام افغانان در داخل و خارج صمیمانه می خواهد تا بدون بهانه تراشی ها با چنگ زدن به وحدت و وفاق ملی صدایی اعتراض شانرا رساتر و مشترک سازند و بگوش جهانیان برسانند
افغانان آزاده و غیور که چهار دهه جنگ اعلام ناشده را متحمل گردیده اند کماکان همانند کوه های افغانستان پا برجا بوده و از حق کشور شان به خاطر گذار به شاهراه ترقی حراست می نمایند.
با احترام
هیات اجراییه
بامداد ـ اجتماعی ـ ۱ /۱۶ ـ ۲۳۰۱
در راستای غنامندی زبان و ادبیات کشور
عبدالوکیل کوچی
انسان مظهر آفرینش ها ، ایجاد گر زبان ، ادبیات و ارتباطات است . زبان با پیدایش انسان به وجود آمده است که پیوند ، انتقال وارتباط محصول کارایی آن است. ارتباط در واقع واژه عمومی برای اعمال متفاوتی است که انسان با زبان انجام می دهد .همه انسان ها گرچه تقریباً زبان را به کار میبرند وزبانشناسان مسایل زیادی را در باره آن حل کرده اند .هنوز هم پدیده های زبانی زیادی مورد اختلاف است که با مسایل جهانبینی راه حل وسیر تکامل خود را پیدا میکند .
انسان برای فهماندن هدف خود به دیگران تلاش کرده راهی پیدا کند. در تلاش پیگیر این راه ، با اختراع کلمات ، صورت علایم واشارات موفق گردید و در گسترش جوامع بشری، اشکال اصوات و کلمات تغیر کرد. با گذشت زمان و ایجاد گرامر های مختلف اختلافات وسیع تر گردید وزبان های مختلف به وجود آمد واما در ماهیت دارای ریشه یگانه بوده و هر فامیل زبان ها دارای مشخصات مشترک می باشند که از روی تشابه کلمات ونزدیکی صرف ونحو گرامرهای دارای ساخت مشترک میباشد .
با استناد ومطالعه اسناد واساسات زبان یا زبان مادر اکثر زبانشناسان به این با ور اند که کلمات اولی زبان هند اروپایی قبل از آغاز مهاجرت ها در یک مرز مشترک یعنی مناطق اکسوس واندوس ومنطقه واحد زنده گی داشته بعداً در اثر وقوع حوادث طبیعی ورویداد های نا هنجار اجتماعی به نقاط دیگرگسترش یافت. یکی از شاخه های آن زبان فارسی دری که در سر زمین ما گزینش استفاده زبان پارسی بر اساس ادبیات نوشتاری وتوانایی پاسخ گوی آن به نیازهای دیوان علمی ادبی ومعاشرتی در درازنای قرن ها به عنوان زبان مشترک وعمومی در سطح کشور وهمزمان چند گویش قوی در مناطق مختلف طور طبیعی جا افتاده وپذیرفته شده است .
در کشور تا جیکستان نیز شاخه های زبان پارسی تاجیکی دری قدامت بسیار زیاد تاریخی دارد.آریانای کهن به عنوان میهن تاریخی تاجیکان از قدیم ترین تمدن آسیای میانه وبه اغلب گمان که واژه تاجیک ابتدا نام یکی از قوم های خراسان بوده وبعداً بنام فارسی زبانان اطلاق شده است .
درهند زبان فارسی دری بعد از دوره سلطان محمود غزنوی جایگاه ویژه ای در ادبیات هند بر می آید که ادبا وفضلای این دوره وپس از آن ظهور کرد . به هر صورت زبان فارسی نخست دربین مردمان دیار همجوار مایه گرفت. در ایران با لهجه شیرین فارسی ، درافغانستان به لهجه مقبول دری ودر تاجیکستان با شیوه خوش آهنگ تا جیکی به رشد خویش ادامه داد .
همچنان در اثر لشکر کشی های اعراب به پارس و پس از آن در سال ۶۵۲ م در آریانا وتسلط اعراب در ۱۵۰ سال بر خراسان زمین ، زبان عربی در منطقه حکمروایی عام وتام پیدا کرد و فرهنگ عربی مسلط گردید که با نشر کتب ، نوشتاری وتصویری علما و روحانیون ، فرهنگ منطقه را زیرگرفته بود ودر دوره انحطاط در گذشته نیز زیر تاثیر زبان عربی قرار گرفت لغات ترکی ومغولی هم دراین زبان راه یافت .
واما این زبان با مرور زمان سیر ترقی وتحولات را نیز می پیمود .هر چند یکی از نکات بارز نزدیکی دوره نو زایش ادبی خراسان با دوره نو زایش اروپا تفاوت زمانی این هردو رنسانس می باشد ولی رویهمرفته جامعه شناسان وادیبان شرق وغرب از عوامل زیرین نام می برند . وجود تجارت ، لشکر کشی ها ، روابط نامه نگاری که نخستین خاصیت این دوره رواج وانتشار شعر وادب است . لسان دری هما نند هر لسان دیگر همراه با چگونه گی تکامل اقتصادی ، اجتماعی وتحولات سیاسی در جامعه رشد می کند .
در رابطه به ادبیات کشور ما زبان پشتو نیز از مهمترین زبان ها با داشتن پیشینهه تاریخی قدیم ونقش پررنگی در ادبیات کشور ما دارد که با توجه به گستره ها و تحولات زبانی در عصر حاضر باید گفت که ساختن کلمات جدید پشتو باید به اجزای لغات پیشوند وپسوند به اشکال ترکیب کلمات در اصل زبان جست و جو گردد . یکی از دانشمندان سابق زبان پشتو مجموعه بزرگی از لغات و اصطلا حات پشتو را درست کرده بود که دست نویس آن در مجموعه اسناد ادبی کشور موجود می باشد . پشتو زبان ها در دراز نای سیر فرهنگی و زنده نگهداشتن روحیات ملی افغان ها خدمات بزرگی انجام دادند و کلمات مدغم شده یکسان رشد می کنند . به همین ترتیب دیگر زبان های مروج در کشور ما هم چون زبان ازبیکی ، ترکمنی ، پشه یی نورستانی وغیره ، کلمات واصطلاحات مشترک دارند .
واما زبان دری ، زبانشناسی معاصر حوزه های مطالعاتی بیانگر گسترده ای را شامل می شود که توجه دانش پژوهان ودانشمندان گونا گون را با ذایقه های علمی متنوع به خود جلب نموده است و نشانه های ارتباطی گوناگون از مجموعه های رشته زبانشناسی تلقی می شود که در رابطه به فلسفه پیدایش زبان، تفصیل وتفسیر آن ، مکتب های زبان شناسی پاسخ گوی آن میباشد .
بعضی دانشمندان ، زبان را وسیله بیان تفکر وانتقال آن را به وسیله گفتن نوشتن اشاره ، مسایل تصویری و لمس که عمل انتقال را تشکیل بدهد می دانند . اکتشافات واختراعات علمی تخنیکی در همان لسانی که کشف و اختراع شده است نام گذاری می شود طبعاً منحیث یک پدیده جدیدالورود تاثیر رهیاب ناپذیر دارد .چنانچه در اثر بازشدن روابط با کشورهای غربی کلمات واصطلا حات انگلیسی و فرانسوی وارد این زبان شد. به گونه مثال از صدها چند تا لغات مروج خارجی « طیاره » ،«موتر »،« موتر سایکل » ، «بایسکل» ،« تلویزیون »، «رادیو»، «موزیک» ،«پاساژ» ،«کامره »، «پیلوت » ، « فابریک » ، «بانک» ،«تانک» وغیره در صورتی که افاده عام فهم دری وجود داشته باشد جانشین ساختن اصطلاحات زبان دری را ناگزیر وحتمی می سازد .
پس ازآنکه فردوسی اصالت زبان خویش را از گرد وخاک فرهنگ هجومی اعراب پاکسازی نموده و در کاخ نظم سچهُ پارسی عجم زنده کرد، اندرین باب محققان و زبانشناسان اخلاف آن در کشور همسایه ایران با ادامه پژوهش های ادبی از زبان خویش پاسداری کرده و به خاطر رهایی کامل زبان فارسی از فرهنگ غیر از فارسی ، کانون های علمی واکادمیک ایران تکمیلات ونوآوری را در صدر وظایف خود قرار داده اند . چنانچه آن ها واژه گان علمی از زبان پارسی را با اصطلاحات تازه افزایش می دهند وشمار چشمگیری از واژه نامه وپژوهش نیز در باره گویش ها منتشر شده است که از صدها وهزاران دستاورد زبانی و ادبی فقط به گونه مثال از چندی لغات واصطلاحات یاد آوری می گردد. واین نوآوری در زبان فارسی به جای کلمات معلم ، استاد وآموزگار ـ ب] جای متعلم ، دانش آموز ــ ب, جای فاکولته ، دانشگاه وبزرگتر آن ،دانشکده ــ ب] جای همچون ، بعنوان ــ جای کلمه پسوند، گک ، کوچک ــ به جای خوردنی ، غذا ــ جای طیاره ، بالکرد ــ به جای هلیکوپتر ، چرخبال ــ به عوض بایسکل ، دو چرخه ــ به جای جیب ، کیسه ــ به جای بکس ،کیف ــ جای تابلیت قرص ــ به جای علاج ، درمان ــ جای طبیب ، پزشک ــ به جای عمارت، کاخ ــ به جای توریستی ،گردشگری وبسیاری کوشش ها ی ادبی در راستای غنامندی زبان پارسی بسیار دستاورد های مهم وگسترده ای دارند .
زبان ها تاجیکی ازبیکی، ترکمنی ، قرغیزی وقزاقی که شامل حوزه جغرافیای زبان فارسی دری می باشد تا هنوز از نفوذ وتاثیرزبان روسی رهایی کامل نیافته است ودر صورت خلاصی نیز تا مدت های زیادی مشترکات زبانی بین زبان های آسیای میانه وزبان روسی باقی خواهد ماند.
در کشورما اگرچه با توجه به مطالعه سیر تحولات زبانی می توان گفت که از یکصد سال گذشته به طور منظم روی مسایل زبان وغنامندی زبان ، کارهایی صورت گرفته است که سرآغاز آن به دوره های نهضت مشروطیت و روشنگرایی روشنفکران اهل فرهنگ به رهبری محمود طرزی در ایجاد فعالیت های مطبوعاتی و نشراتی جولانگاه فکری وآفرینش های علمی آن دوره پیش زمینه خوبی برای تکامل زبان و ادبیات کشور ما بود که نهضت ترقی خواهی دوره امانی رونق بخش مهم آن محسوب می شد .
ولی دیری نگذشت که با تسلط دوره استبداد اخیر، چراغ علم و فرهنگ کم نورشده رفت تا اینکه پس از یک دوره رکود ، بار دیگر در اثر تحولات اجتماعی وسیاسی در کشور زمینه های ترقی و رشد عادلانه و دموکراتیک زبان دری وهمه زبان ها ی مروج در کشور ما مساعد گردید . درین دوره بود که زبان در گستره ادبیات وفرهنگ زمینه جولان فکری یافت وغنامندی زبان های کشور به صورت آزاد انه ومتحدانه راه خود را به پیش گشود که از طریق رادیو ، تلویزیون ،جراید ، مطبوعات ونشر ات تا جریان درسی مکاتب به لسان مادری شاگردان ، سیمای ادبی کشور را رنگ و روان تازه بخشید. ولی اخیراً متاسفانه در اثر درگیری جنگ ها و دریک تحول سیاسی منفی بار دیگر چراغ زبان و ادبیات کشور دستخوش حوادث ناگوار گردید وپروگرام علما ً تنظیم شده زبان مادری در کشور را درهم پیچید . ولی هیچ توفان مدهشی نتوانست چراغ فرهنگ ترقی وادبیات کشور را خاموش و زبان گویای مردم را ساکت وچشم پویای ملت را بسته ویا جریان تحولات ادبی را در سطح کشور متوقف سازد .
در حال حاضر افغانستان با داشتن اکادمی علوم ، دانشگاه ها ودانشکده ها ، پوهنحی ها وپوهنتون های مجهز ، نهادهای علمی ، شورای مرکزی وکانون های فرهنگی وشورا های تحقیقاتی ، برغم دستاوردهای معینی عمدتاً در سطح برون مرزی کشور، تا هنوز نتواانسته ایم کار های با ثمروهدفمندانه را در عرصه زبان وادبیات نوین وپیشرفته انجام دهیم . به خصوص در باره نوسازی ونو آوری کلمات تازه و اصطلاحات بکر برای جایگزینی کلمات نفوذی خارجی در پهنای زبان و ادبیات کشور کمبودی های جدی تا هنوز موجود است. در کشورعقب نگهداشته ما در بسا موارد این زبان در چار چوب قرار دادها و لهجه هایی گیر مانده است که موجودیت بعضی کلمات واصطلاحات برونی گویا از آدم تا ایندم زمان گیر بوده وبدیل خود را تا هنوزنیافته است . همچنان در حال حاضر البته این دلیل عقب مانده گی کشور ماست که کلمات نفوذی و اصطلاحات عربی وغربی در ادبیات کشور ما بی بدیل و زمانگیرمی شود زیرا عدم مراجع مسوولیت پذیر ونبود فعالیت های پیگیر نهاد های مسوول و با صلاحیت که بتواند نظریات نوآوری وفناوری های علمی را با تحلیل وپژوهش های اکادمیک جمع بندی نموده و با استخراج ارزش های نوین علمی زبان را غنامند سازند.
طوریکه معلوم است برغم جایگاه رفیع زبان وادبیات دری در میان زبان های مروج جهان ، زبان دری به خانه تکانی ، باز سازی وبازنگری بیشتری نیاز دارد زیرا هنوز از چنگال مشترکات نا هنجار زبان های غیر زبان دری خلاصی نیافته است .در چنین عصر ترقی و پیشرفت های علمی و فناوری لازم است تا بسیاری ازواژه های ادبی و فرهنگی کشور ما تحت تحقیق وبازنگری ادیبات شناسانه قرار گرفته روی اصالت زبان ونو آوری های آن کار هدفمند صورت گیرد .
همین اکنون در زبان وادبیات ما کلمات تاریخی قبول شده واصطلاحات باسابقه و بی سابقه پذیرفته شده که اگر اصلی باشد یا تقلیدی ، نفوذی باشد یا بومی ، تحمیلی باشد یا طبیعی به نظر می رسد که بدلیل نامقبولی قابل تغیر می باشد که می باید بدیل وجایگزین آن جستجو گردد . به نظر بنده نگارنده که زبان شناس هم نیستم ولی از صدها وهزار ها کلمات چند کلمه بگونه مثال « گفتگو » «الگو » «بازگو » « سخنگو» «سخنگوی » «گولایی » « گوساله » « گویش » « گویا » « شلغم » « بلند گوی » یا هزاران واژه وکلمات عربی بسا واژه ها وکلماتی است که کلمه دری عام فهم و مشابه به آن هم موجود است قابل بازنگری می باشد . به گونه مثال از هزاران لغت چند تا از بخش عربی ، دارالمعلمین ، دارالمساکین ، دارالایتام ، دارالمجانین ، ام البلاد ، کلمات فی البدیهه ، فی المجلس ، عظیم الشان ، طریقه ، طریقت ، الجبال ، قتل ، قیام ،سیاره ،شمس ، قمر ، برق، کوکبه ،کواکب ، ارض، ارضی ، واما در رابطه به بازنگری واژه های عربی فارسی بحث رابا صرف ونحوآن میگذاریم به نهاد های زبانشناسی واکادمیک زیرا اگر قرار باشد که زبان فارسی دری از لغات واصطلاحات عربی جدا سازی یا نوسازی شود کاریست زمانگیر وقابل دقت چنانچه بیان مشترکات حروف و لهجه ها ی جاگرفته تاریخی وکلمات مروج دیرینه کار را دشوار میسازد. امید وارم مراجع زبانشناسی علمی واکادمیک ، سروران قلم و ادبیات کشور ما بتوانند در کاربازنگری و غنابخشیدن زبان وادبیات مترقی وپیشرفته کشور ما سهم تاریخی خویش را موفقانه ادا نمایند تا در پرتو آن مردم شریف کشور ما با تفکر عالی وبا خرد جمعی وهمبسته گی آگاهانه سرنوشت خود و زبان خویش را در دست گرفته روحیه همدلی را در بین مردم خویش تقویت بخشند .
ندارد عرب از عجم بر تری
نه پیش است یا پس ، زبان دری
همه در اصل زاد یک مادر اند
همه نور یک جوهری خا وراند
بکار مداوم ، نه سه سال و سی
نیاز است تا با ا فقها رسی
بنا یی که فردوسی آنجا نهاد
گز ند ش نباشد زباران و باد
بسازیم ما هم درین خاک و آب
کلامی که روشنتر از آفتاب
که از پرتوش فکر روشن شود
از آن همدلی خاره گلشن شود
پس آنگاه توهم جاودان زنده یی
که تخم سخن را پرا گنده یی
زیر نویسها : منابع زبانشناسی وسرگذشت زبان و یگانگی زبان فارسی در دهکده جهانی
و برداشت های پراگنده نگارنده جمع نظم کوتاه .
بامداد ـ فرهنگی ـ ۱ /۱۶ ـ ۱۶۰۱
پیام تسلیت دارالانشای حزب ملی ترقی مردم افغانستان به مناسبت حمله تروریستی به جان کارمندان کابورا پرودکشن
حزب ملی ترقی مردم افغانستان عمل تروریستی علیه کارمندان کابورا پرودکشن که منجر به شهادت هفت تن از جوانان روشنفکرما و زخمی شدن ۲۲ نفر دیگر گردید را شدیدأ تقبیح نموده واز درگاه خداوند ( ج ) بهشت برین به شهدا وصبر جمیل به بازمانده گان شان تمنا دارد. هم چنان به زخمی های این سانحه شفای عاجل آرزو نموده و به رهبری وکارمندان تلویزیون طلوع لمر وطلوع نیوز تسلیت عرض می کند.
دارالانشای حزب ملی ترقی مردم افغانستان
دری افغانی یا فارسی هندوستانی
داکتر حمیدالله مفید
زبان فارسی در کشور پهناور هندوستان به مثایه زبان فرهنگی ، سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی ان کشور جایگاه درخشانی داشت و دارد.
نخستین ویژه گی یی که زبان فارسی را در هندوستان گسترش داد ، همخونی وهم خانواده گی بودن زبان های هندی وفارسی است . که در این جستار کوچک نمی گنجد.
مگر دومین ویژه گی که زبان فارسی را در هندوستان کاربرد وگسترش داد ، استفاده از این زبان در نظام سیاسی و دولتی وساختار همبودگاهی هندوستان بود.
به گفتاورد تاریخ پژوهان هنگام تازش های سلطان محمود غزنوی در هند و ایجاد دولت غزنوی در آن کشور زبان فارسی ، که زبان رسمی دولت محمود غزنوی خراسانی بود ،( نه ترک ) در هندوستان نیز گسترش داده شد.
دولت های پسین در هندوستان چون : سوریان ، لودینیان ، ایبک ها وحتا گورگانیان نیز زبان فارسی را به مثابه زبان رسمی کشور پذیرفتند .
همین مساله موجب شد، تا زبان فارسی در کشور پهناور هندوستان برای نزدیک به هفتصد سال زبان رسمی باشد. در سال ۱۸۳۶ ترسایی تا هنگامی که م.چارلز تری ویلیان زبان انگلیسی را، به جای زبان فارسی ، رسمیت داد این زبان در آن کشور زبان رسمی بود. لوح سنگ آرامگاه نورجهان وجهانگیر در تاج محل این شعر نورجهان حک شده است :
بر مزار ما غریبان نی چراغی نی گلی
نی پر پــروانه سوزد نی سرایــــد بلبلی
فرایند این رسمی بودن زبان موجب شد، تا کتاب های زیادی به زبان فارسی در هندوستان به چاپ برسد. تمام کتیبه ها ، آثار ونوشته ها در هندوستان طی همان هفتصد سال به نام زبان فارسی ثبت شده است ، نه زبان دری و نه زبان « جعلی دری افغانی» از کتاب های که به زبان فارسی در هندوستان به چاپ رسیده اند ، اگر در اینجا فهرست کنیم ، مثنوی یک منی خواهد شد.
از ای نرو تنها با نگارش کتاب های که عنوان آنها زبان فارسی است بسنده می گردد.
با دریغ برخی چرند پردازان تلاش می ورزند، تا هویت تاریخی وسیاسی زبان فارسی را با جعل سازی «زبان دری افغانی» از میان بردارند.
نمی توان با ندانم کاری ها وبا جعل سازی ها هویت ونام تاریخی یک زبان را خود سرانه برچید وبه آن هویت جعلی داد.
رویکرد فرمایید« زبان دری افغانی » نخست باید نوشت ، که زبان افغانی به گفتاورد ادبیات پژوهان نام همان زبان پشتو است ، که پس ازسده ای بیست از سوی انجمن ادبی کابل یا همان پشتو تولنه بر زبان افغانی که در تمام آثار وبه ویژه توسط محمود طرزی به نام زبان افغانی یاد می شده است، اطلاق شده است . آیا می شود ، تا تمام افتخاراتی را که در جهان شرق شناسان ، در ترکیه فارسی نویسان ، در هندوستان فارسی نویسان و در ایران بدست آمده یک باره به دیگران داد وخود در غندی خیر ناسیونالیزم ضد فارسی نشست وتماشا کرد؟
اگر فرخی ، یا انوری ، یا خاقانی ، یا مسعود سعد سلمان ویا اقبال ناسونالیست لاهوری دری نوشته اند ، تمام امتیازهای فارسی را به این دری محلی مبدل ساخت ؟
آخرین پرسش : اگر زبان ما فارسی دری است ؛ آیا فارسی غیر دری هم وجود دارد؟ اگر دارد ، در کجا به کار می رود؟
اکنون زبان « دری افغانی؟» یعنی زبان« دری پشتو »چه بار معنا به جز چرند پردازی را بدوش می کشد؟
زبان فارسی در شبه قاره ای هندوستان ، در تمام آثار نویسنده گان اروپایی ، در تمام آثار نویسنده گان تازی یا عربی ، در تمام آثار نویسنده گان ترک و ازبک به نام زبان فارسی یاد شده است، به خاطر اثبات این دیدگاه تنها به نگارش نام نبیک ها یا کتاب های که به نام زبان فارسی در هندوستان یاد شده اند ، بسنده می شود:
در سرزمین پهناور هندوستان آثار گران بهای زیرین تنها در بخش دستور زبان فارسی به چاپ رسیده اند:
میزان فارسی یا بعضی قانوات فارسی تآلیف جمال الدین حسین بن سید نور الله مرعشی شوشتری که در سال ۱۱۶۵ هجری در عظیم آباد تآلیف شده است. (۱)
جامع القواعد زبان فارسی ، تالیف محمد قلی خان متخلص به محب ، از پارسی دانان هند در سال ۱۱۷۴ هجری در شش مقاله فرام شده است.(۲)
رساله ای در دستور زبان فارسی در هفده باب نویسنده شیخ عبدالباسط .(۳)
رساله ای در دستور زبان فارسی نظام الدین احمد که در سال ۱۱۸۸ هجری تالیف شده است.(۴)
مجموع القوانین زبان فارسی که در نه قانون تدوین شده است اثر امیر اسدالله تآلیف سال ۱۱۶۹ هجری .(۵)
قاعده های فارسی مسما به هفت گُل ، منظومه ای است در حدود ۳۳ رویه یا برگه اثر کامتا پرشاد که در سال ۱۳۰۴ هجری مهتابی یا ۱۷۸۹ ترسایی در لکنهو به چاپ رسیده است .(۶)
قاعده های فارسی اثر روشن علی انصاری جونپوری که در سال ۱۲۱۵ هجری مهتابی برابر به سال ۱۸۰۰ ترسایی در لکنهو به چاپ رسیده است.(۷)
قاعده های المبتدیان برای آموزش زبان فارسی مولف ناشناخته که در سال ۱۲۴۳ یا ۱۸۲۵ ترسایی در کلکته چاپ شده است.(۸)
گرامر فارسی به صورت پرسش وپاسخ در ۷۰ رویه که به وسیله عطا الله در سال ۱۲۴۴ هجری در کلکته به چاپ رسیده است.
رساله علم النحو زبان فارسی ( مجموعه ی پنج دستور زبان فارسی در یک جلد) از مولف ناشناخته که به سال ۱۲۵۱ برابر ۱۸۳۶ در کلکته چاپ شده است.(۹)
حروف تهیجی زبان فارسی از مولف ناشناخته که در سال ۱۲۵۳ برابر به ۱۸۳۷ ترسایی در کلکته به چاپ رسیده است.(۱۰)
جامع القوانین زبان فارسی از مولف ناشناس که در سال ۱۳۵۵ در کلکته به چاپ رسیده است.(۱۱)
شجره الامانی در زبان فارسی در ۳۰ رویه از مولف ناشناخته در سال ۱۲۵۷ هجری قمری یا مهتابی برابر به ۱۸۴۱ ترسایی در لکنهو به چاپ رسیده است.(۱۲)
مخزن الفواید یا خزانه الاصول زبان فارسی در ۱۸۲ رویه یا صفحه به وسیله ی محمد فایق بن غلام حسین تآلیف شده است. ودر سال ۱۲۶۰ مهتابی یا ۱۸۴۴ ترسایی در لکنهو به چاپ رسیده است.(۱۳)
بدیع الصرف زبان فارسی از کاووس خان که در مدراس در سال ۱۸۴۸ ترسایی به چاپ رسیده است.(۱۴)
صفوه المصادر در زبان فارسی از محمد مصطفی خان بن محمد روشن خان در کانپور به سال ۱۲۸۲ مهتابی برابر به ۱۸۶۴ ترسایی چاپ شده است .(۱۵)
دستور پارسی آموز در پنج جزو تآلیف شده است شامل : علم حروف ، قاعده های املایی ، اجرای جمله واسلوب ترکیب ، علم سخن فارسی ، عروض وقوافی و علم بلاغت . مؤلف این اثر عبیدالله بن امین الدین احمد سهروردی است که در سال ۱۲۹۴ هجری مهتابی در لکنهو به چاپ رسیده است.(۱۶)
نهج الادب فارسی اثر حکیم عبدالغنی خان رامپوری که در سال ۱۳۳۸ مهتابی برابر به ۱۹۱۹ ترسایی در لکنهو به چاپ رسیده است، این کتاب کامل ترین ومفصل ترین کتاب است که در زمینه دستور زبان فارسی در هندوستان به چاپ رسیده است ودستور نویسان بعدی از آن پیروی کرده اند.(۱۷)
قند پارسی در مقدمات فارسی ، مشتمل بر هفت کتاب است ، کتاب الحروف در ۵۸ رویه یا صفحه ، کتاب الاسمآ در ۴۵ رویه کتاب الافعال در ۸۱ رویه ، کتاب المشترکات در ۵۳ رویه ، کتاب حروف عامله در ۹۱ رویه ، کتاب المصطلحات در ۳۳ رویه و کتاب الکلمه والکلام در ۶۲ رویه این اثر کامل ترین دستور زبان فارسی است ، که بادریغ تا اکنون مانند آن نه در ایران ونه در افغانستان به چاپ رسیده است وبا دریغ هیچ نویسنده دستور ویا گرامر زبان فارسی همسان آن ننوشته اند. ویا کم از کم آن را ندیده اند ، تا کتاب های دستور زبان شان بی نقص می بود. این کتاب در سال ۱۳۶۱ مهتابی یا هجری قمری برابر به سال ۱۹۲۲ ترسایی در بمبی به چاپ رسیده است. (۱۸)
افزون بر اینها تعداد فراوانی رساله ها در زمینه دستور زبان فارسی زیر فرنام یا عنوان های « آمدنامه ، آمده نامه ، شرح آمدن ، در هند تالیف شده ونسخه های از آن در دست است ، مانند : « آمد نامه ی بدیع ، اثر سکهرام داس ، که بیشتر برای آموزش صرف فعل های فارسی در زمان های گوناگون به نوآموزان تالیف شده است .
آنچه در این بخش به گونه کوتاه به آن پرداخته شد، شماری اندکی از انبوه رساله ها ونبیک های چاپ شده دستور زبان فارسی در سرزمین هندوستان است ، که به شناسایی گرفته شد.تا باشد مایه ای درسی شود برای آنهایی که تلاش دارند ، تا نام زبان فارسی را از زبان فارسی که در افغانستان کاربرد دارد ، بردارند وبه نادرست بالای آن زبان دری افغانی نهند. وتمام افتخارات زبانی فارسی را که در هندوستان به چاپ رسیده اند به ایرانی ها دودسته تقدیم بدارند. اینست هویت کشی واینست هویت فروشی.
پارویه ها : ۱
- ایرج افشار کتاب شناسی دستور زبان فارسی رویه ۴۱
۲- ذبیح الله صفا تاریخ ادبیات در ایران ج۵ رویه ۳۹۷
۳- همان اثر
۴- همان اثر
۵- احمد منزوی فهرست نسخه های خطی کتابخانه گنج بخش ، مرکز تحقیقات فارسی ایران وپاکستان اسلام آباد چاپ ۱۳۵۹ خورشیدی ج۲ ش ۱۳۴۶ رویه ۱۱۳۰
۶- ایرج افشار کتاب شناسی دستور زبان فارسی رویه ۳۸
۷- همان کتاب رویه ۳۰
۸- همان کتاب
۹- همان کتاب
۱۰- همان کتاب
۱۱- همان کتاب
۱۲- همان کتاب
۱۳-همان کتاب
۱۴- همان اثر
۱۵- ایرج افشار کتاب شناسی دستور زبان فارسی رویه ۳۰
۱۶- همان اثر
۱۷- همان اثر
۱۸- همان اثر
بامداد ـ فرهنگی ـ ۱ /۱۶ ـ ۱۱۰۱