له ژباړن ماشينه تر وينده ربوته

له ساينسي تر شعري ژبې

پوهاند داکترمجاور احمد زیار

د ژباړې ماشين چې دادی، څه له پاسه نيمه روسته له کمپيوتر او ربوتر سره يوه هېښنده ستر بشپړتيايي پړاو ته راگډېږي. په دې کې اړنگ بړنگ نشته چې د ژباړې ماشين په څېردغه دوې پرمختللې الکترونيکي وسيلې هم د بشپړې انساني ژبې ځای په هېڅ  راز را خپلولای نه شي، په نورو ټکو، د انساني مغزو او وژو(عصبو) هومره ، په خپلسري او خپلکاري ډول هغه تر سره کولای نه شي، بلکې هرو مرو به وار له مخه پکې، د اړوندې علمي- تخنيکي څانگې- څانگوړې اړتياوړه بنسټيزه وييپانگه له يولړ پښوييزو- رغاو نيزو(گرامری- ساختاری) دويونو (قا عدو) سره ځای پرځای کړشوې اوسي. يوه بېلگه يې جاپاني((ويند ربوت)) دی چې د يوې توغول شوې سپوږمکۍ د الوت وکار بهير  په اړه يې ځنې کومه پوښتنه کوله، له يوڅه لارغې (مکث) سره يې ورغبرگوله.  ځکه ربوت د ژبپوهانو په مرسته خوندي کړې ژبنۍ زېرمه سره شاربله راشاربله.

 داهم څرگنده ده چې موږ انسانانو هم، هريوه خپله مورنۍ (ړومبنۍ) ژبه همداسې( په  وړ کينه (۵-۶) کلنۍ کې) د کورني چاپېريال له غټانو څخه د پېښو له لارې مغزو ته سپارلې او راروسته مووده وش ورکړی او کره کړې ده، اوکله چې غواړو، يو څه پر ژبه را وړو او بل ته يې واوروو يا وليکو، له هماغې زېرمې او دويو څخه کاراخلو.

خو له دې سره سره  له ژباړې ماشين سره د ((ويند ربوت)) يو گډ پرابلم شعري ادبي انځو رونه ور زېرمه کول او ځنې بېرته راخېستل دي.  نو په دې لړ کې ((ژبني))انځورونه گړنې-څرگندنې(آيډيمونه-اېکسپرېشنونه) هم لږو ډېرې ربړې ستونزې رامنځته کولای  شي. ساده څرگندنې په هره توگه، خوگړنې  له يو څه زياتو بدلوياانځوروزمه ماناوو سره، ورته ستونزې راولاړولای شي. له دې لامله د ژباړې په تړاو دکمپيوتر، او د ويندۍ په تړاو د ربو تر  دبريالې ويندۍ لپاره په کارده،دواړه ډوله  اد بي او ژبني توکي پردودو(عادي)ژبنيو سېمبو لونو راواړول شي. د ساري له مخې (لاس تر زنې) پرځای هېښ(حيران) ورزېرمه کړو، په نو رو ټکو، هما غسې يوه ژبه ور وښيو چې په جوتپوهنو(مثبته علومو) کې کارول کېږي.

په دې توگه، دابه پېړۍ نيمه بله واخلي چې په لومړي گام کې د ژبپوهانو په مر سته گړ نې- څرگندنې د ويند ربوت د سهنې (هضم) جوگه شي او په دويم گام کې  د ادبپوهانو په همکارۍ ناپېيلې(نثري) اوبيا لوړه پېيلې (شعري) ژبه!

 بامداد ـ فرهنگی ـ۱/ ۱۴ـ ۱۰۰۴

 

مردم افغانستان تاریخ سیاسی شان را رقم میزنند

 

 

یکشنبه ۶ مارچ ۲۰۱۴ برابر با ۱۷ حمل ۱۳۹۳ هـ. ش.

 

دیروز مادر وطن ما، افغانستان عزیزانتخابات ریاست جمهوری و شورا های ولایتی را با حضور گسترده مردم توآم با  شور وهیجان برگذار نمودند . دیده شد که علی الرغم  موجودیت تهدید های جدی امنیتی و چالش های عریان و مکتوم ، مردم آزاده ما در شهر ها و دهات به پای صندوق های راٌی شتابان و نمایان  رفتند تا با رنگ انگشتان شان تاریخ سیاسی شان را رقم بزنند و به دشمنان تاریخی افغانستان و پلان های شوم پاکستان ، شرارت پیشگان طالب ، القاعده و شرکای شان جواب رد بدهند.

 رویداد تاریخی دیروز نمایانگر ارادهٔ آزاد و خلل ناپذیر آنان بخاطر رفتن  به شاهراه ترقی ، دموکراسی، عدالت و آینده با سعادت شان بود .

 جهان آگاه شد که در این انتخابات زنان شجاع ٬ جوانان جسور و سالمندان مجرب و با رسالت بخاطر امروز خود ها و آینده تابناک فرزندان شان از دورافتاده ترین قریه ها تا  شهرها  به محلات ابراز رآی رفتند و این حقیقت و ضرورت زمان را درک و متبارز ساختند که رنگین ساختن انگشت های ایشان بخاطر یک انتخاب آزاد ،تبارز اراده شهروندی طوراختیاری و سری با استفاده از حقوق انسانی و جهش به سمت حق ، حقیقت و عدالت در برابر گذاشتن انگشت بر ماشه چرکین تفنگ است که دشمنان قسم خورده آنها به ناحق و به امر و نهی دیگران سر ها و قلب های هموطنان ما را به نشانه گرفته  خون ها ی ایشان به زمین می ریزند و بدنها نقش زمین میشوند.

مردم آزاده ما برابری و عدالت میخواهند و زنان شجاع به حقوق کمتراز برابری قناعت ندارند و جوانان جسور میخواهند در قرن بیست و یک با جهانیان و با کاروان تمدن همراه باشند.

مردم افغانستان به جهانیان نشان دادند که هر تصمیم سر نوشت ساز حق ، استحقاق و صلاحیت آنها است  که تا کشور شان در شاهرای ترقی و تمدن قرارداشته و در صلح، آرامی و دموکراسی زنده گی نمایند.

انجمن حقوقدانان افغان در اروپا درحالیکه از این رویداد بزرگ ملی استقبال مینماید از مردم آزاده وطن عزیز ما اظهار سپاس و به حضور هر یک ایشان  ادای احترام می کند و از منسوبان قوای مسلح کشور در راستای دفاع از حقوق مردم ستایش میدارد

غالب واقعی در انتخابات دیروز مردم افغانستان و مغلوب حقیقی دشمنان داخلی و خارجی افغانستان میباشند.  

توانا باد اراده واحـد، مستحکم و خلل ناپذیرملت افغانستان.

 

با احترام

 

شورای رهبری

انجمن حقوقدانان افغان در اروپا

 

بامداد ـ فرهنگی ـ۱/ ۱۴ـ ۰۹۰۴

مادرمرده کرزی

زلمی رزمی

 

نمیدام که همین کرزی چه چوب تری را بالای تان فروخته که دایما مثل توپ های پرکرده بطرفش فیرمیکنید و میگویید که :

کرزی چوتار است ، کرزی دروغگو است ، کرزی خدا شرمانده است، کرزی خورد، کرزی برد، کرزی خدمت نکرد ، کرزی این کرد، کرزی آن کرد…و هزار و یک تهمت و کتره و کنایه دیگر.

یک با انصاف پیدا نمیشه چشمانش را با بصیرت بازکند و از یازده سال جان کنی و دویدن و تپیدن و لومباندن و رقص و بازی و بازنگری و شادی بازی و خرسک بازی و کاروایی های بی مثل و مانند  او چیزی بگوید.

آخر مادرمرده کرزی و همکارانش چی که نکردند؟

اقلا ازهمان نعمت های مفت و مجانی که مورد استفاده ملت ما قرار داده ، بشرمیم و برویم بدرگاه الهی توبه کنیم و از جناب کرزی و همکاران دزد و دغل اش عذرخواهی کنیم .

ببینید بیچاره ها اگرجیب های خود را پر کردند، بملت هم فایده رساندند مثلا همین خدمتی که در دریای کابل کردند در دنیا جوره ندارد.

شما مردم ناسپاس از دریای کابل که سابق مشک تازه بالا می شد در طول یازده سال حکومت کرزی هم بحیث بیت الخلا عمومی استفاده میکنید، هم استنجا و طهارت میکنید، هم کالاشویی و گلیم وگلمچه و قالین های کهنه و هم میوه جات و سبزیجات تانرا مفت و مجانی درآنجا میشوئید و هم چرس و بنگ و پودر تان درهمان دریا میزنید

چطور ازخودسوال نمیکنید که اگردولت پولی جهت استفاده دریا ازشما میگرفت چه برسرتان می آمد؟

نعمت دوم : شما درهمین یازده سال چقدرمفت و مجانی از آب باران استفاده کرده اید، چقدرآکسیژن استنشاق کرده اید، روزها تا شام از نورخورشید استفاده کرده اید،چقدربکوه ها پناه برده اید

کوه پیمایی کرده و یا مثل امیرصاحب گلبدین و برادرهای طالب با خیال راحت درآنجا خانه و زندگی کرده اید بدون اینکه یک پول سیاهی بدولت مهربان ما پرداخته باشید.

پس بی انصاف ها قدرکرزی و خدمت ها و نعمت هایش را بدانید و امروز که انتخابات ریاست جمهوری است بصندوق های رای نروید و نگذاریدکدام ظالم چوچه خوری بقدرت برسد که درآینده یاد کفن کش قدیم کنیم و بگوئیم کرزی کجایی که یادت بخیر!

و من الله توفیق

 بامداد ـ فرهنگی ـ۱ / ۱۴ـ ۰۶۰۴ 

 

  

  رنگ ونیرنگ

«این جهان کوه هست وفعل ماندا       سوی  ما آید  ندا ها را صدا»     

چون جدال  شیشه ها  با سنگ ها     وز   تضاد   رنگها  با    رنگها

رنگ صبح  نور بخش و  روشنی     ضد  رنگ  شام  تار و   تیرگی

رنگ یکرنگی  و صدق و باهمی     ضد   نیرنگ  و فریب و دشمنی

رنگ   قربانی  و  رزم   و افتخار     ضد رنگ شوم وشیطانی و عار

رنگ  گیرد  رنگها   از   رنگها      الحذر  از  چالش  و   نیر نگها

وصف احساسست وصف رنگها       فرق ادراک است  فرق  رنگها 

آنکه نتوانکردفرق سنگ ورنگ       سالها کوبد سر خود را  بسنگ

وای بر آنکه   اسیر   رنگ  شد      درفریبش با اصل در جنگ  شد

همچو روباهی که در کار  فساد       نا   گهان  اندر خم رنگ اوفتاد

اندرآن خم پوست روبه  رنگشد       ظاهرا  مقبول  و پیشآهنگ  شد

تاکه اوبرگشت ودرجنگل رسید       جمله  یارانش به  تعظیمش دوید

پس  مبار  کباد   گفتند ش همه       در  بیا بان  شد  سراسر  همهمه

حرمتش کردند وتشریفات بیش       عزتش کردند وچون آقای خویش

هرشیء بهترکه با خود داشتند        چون  تحایف  بهر  او بگذا شتند

چند ماه ی بود در عیش  مدام        کا مرانی ها  و هم   دنیا   بکام

غافل از روزیکه تا اندر کنام         تشت  رسواییء  او  افتد   زبام

 تا که سرمای زمستانی گذشت      شد بهار و گرمی و یخها شکست

تند باران شد در دشت و فلات      شستشو  گردید  حیوان   و  نبات

آنقدر   بارید   باران     بهار       که بشست آ ن رنگ روباه  مکار

تا همه ازدیدنش حیران شدند        سوی او دیدند و رو گردان شد ند

چون  بدیدند چهره اصلیء آن       در    تاسف  او فتا دند  آنز مان

کزجهالت یک عمردرپشت رنگ     رفته بودندهمچو قربانیء جنگ

گر نداند  هر که  مکر   روبهان      بی  گمان  افتد به رنج بیکران

پس چه باید کرد کز بهر مناص      تاشوی ازمکر روباهان خلاص

جنبشی  باید  که  تا  توفان شود     هرطرف خورشید نورافشانشود

نوبهار  روشن  و تا بان    شود      بر مراد سبزه ها   با ران شود

از تن  روبه   بشو ید     رنگها       رسته گردد مردم از نیر نگها

(عبدالو کیل کوچی )

 

 بامداد ـ فرهنگی ـ۲ / ۱۴ـ ۰۶۰۴ 

 

 

 

 

نگاهی مختصرازفعالیت هنری نظام ( دنیا ) درمونتریال

 

 از راست به چپ  وحید سرور، صباح  ونظام دنیا

 

 

ابن سینا بلخی دانشمند معروف میگوید : موسیقی جزی از بدن انسان است که مانند خون در بدن آدمی جریان دارد.از این رو وی و بسیاری ازاندیشمندان مریضان خود را با نوای موسیقی وآهنگهای موزون معالجه می کردند.

 

نویسنده:استاد صباح

موسیقی واژه یونانی است که با واژه «غنا» در عربی برابر است ، در رسایل «اخوان الصفا» چنین آمده است :

موسیقی همان غنا و موسیقار خواننده است و موسیقات ابزار غنا و غنا آواهای ترکیب یافته و آوا نغمه‌های پی در پی و نغمه همان صداهای آهنگین می‌باشد.
معین در حاشیه «برهان قاطع» می‌نویسد : موسیقی (به ضم میم) مأخوذ از Moosika یونانی یا Musica   لاتینی است و ریشهmosa یا misse  می‌باشد که نام یکی از نه رب النوع اساطیری یونانی و حامی هنرهای زیبا است.

موسیقی در میان هر قوم و ملت و سرزمینی ویژه گی خویش را داشته و بیانگر فلسفه اخلاقی و اجتماعی و رزمی و بزمی و کار و کوشش و شیون وشادی آنان می باشد، و به زبان دیگر موسیقی آیینه تمام نمای هر قوم و ملتی است که تمام ویژگیهای آنان در آن متجلی است و سیر تعالی و یا قهقرایی در مسایل فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی آنان از آن آشکارتر می گردد.

موسیقی، به هر نوا و صدایی گفته می‌شود که شنیدنی و خوش‌آیند باشد و انسان یا موجودات زنده را دچار تحولی کند. موسیقی (با تعریف کلاسیک) یعنی هنر بیان احساسات توسط صداها.صدا در صورتی موسیقی نامیده می‌شود که بتواند ارتباط میان اذهان ایجاد کند ومرزی از جنس انتزاع آن را محدود نکند.

موسیقی ما نیز بسان موسیقی تمام كشور های شرقی، در رویا رویی با مدرنیته تجربه های متفاوتی را ازسر گذرانده است ، از آن جمله كوششی است در راستای ارایه آنبه شكلپلی فونیك .این اصل موسیقیدانان و پژوهشگران موسیقی شرقرا واداشت تا راهكارهای متفاوتی را پیشنهاد و تجربه نمایند ، عده ای بر این عقیده اند كه با ساز های اركسترسمفونیك می توان حس و حال موسیقی شرقی را بیان نمود .

در این راستا پژوهشگرانی نیزهستند كه بر این عقیده اند كه روح موسیقی شرقی را كمتر می توان با دیگر سازها، جز سازهای ملی و سازهایی كه در جغرافیای فرهنگی كهن خود ریشه دارند بیان نمود ، برای بیان امروزی ارزش های اركستری كردن آنها قبل از هرچیز می بایست اصلاحاتی در ساختار و شكل سازهای ملی و فلکلور انجام می شد تا قابلیت نواخته شدن در اركستر را پیدا می كرد.

ما در کشورخود بیشتربا سه نوع موسیقی سروکارداریم: سنتی، كلاسیك و پاپ. البته ما از موسیقی پاپ دو نوع تعریف داریم: یكی موسیقی است كه مخاطب زیادی دارد و به آن پاپ یا پاپیولار می گویند (كه از بتهوون تا جاستین بیبر در آن جای می گیرند) و دیگری سبكی ازموسیقی است كه اغلب هنرمندان مابه آن سروکاردارند. 

شعری که در موسیقی استفاده میشود هم میتواند حوزه تاثیر وسیعی داشته باشد . اشعار خوب و محکم به مرور زمان می توانند بر نوع گویش و حتی نوع رابطه اجتماعی مردم تاثیر بگذارند. این تاثیرگاه تا لایه های سیاسی و فرهنگی جامعه نیز رسوخ میکند و اینها همه از قدرتی است که از ترکیب شعر و موسیقی فراهم می آید.

« شکسپیر  : مردی که در درون خویش موسیقی ندارد و نوای خوش و دلنشین ، او را دگرگون نسازد ، برای خیانت ، توطئه و غارتگری مناسب می باشد و هیچ کس نباید به او اعتماد کند .»

 

وقتی میخواهیم ازنظام دنیا صحبت نمایم اكثرآ از ترانه های زیبا و دلنشین این آوازخوان جوان  یاد کنیم.

نظام دنیا با صدای دلنشین و گیرای خود ، شادی آفرین دلهای دوستداران هنرش گردید، دنیا  مخاطبین و علاقه مندان خاص خود را داشته و به دور از اغراق جوانی است پرتلاش ، صمیمی وگرم مانند این آهنگش.

 

دلم  را آهنی کردم  مبادا عاشقت  گردد

ندانستم  توای دلبر دل آهن  ربا  داری

دلم رابا دلت بستم به دلداری به همیاری

خیال کردم  توهم دلبردل  بی مدعا داری

گرفتم چون ره مجنون زرسوای نترسیدم

گمان بردم تویی لیلا صفای بی ریا داری

 

این آوازخوان در کابل متولد وبزرگ شده وبعدآ دراثرجنگها وکشمکشها راه هجرت راپیش میگیرد ودراسلام آباد پاکستان غربت نشین میشود. شروع کارهای هنری نظام دنیا ازاینجا آغازمیشود وی باوجود مشکلات غربت ودوری مصروف فراگیری هنرموسیقی میشود وجسته وگریخته اندوخته های را از اینجا ره توشه آینده خود میگیرد ودرپهلوی تدریس زبان انگلیسی دست به کارهای هنری میزند واما شرایط ناگوار و رقت بارپاکستان بزرگترین موانع برایش پیش می آورد وناگزیرمیشود که ازتهیه البوم هنری صرف نظرنماید وبصورت خصوصی پارچه های رابرای خود ودوستانش تهیه وکمپوزمینماید وبه زبان دیگر، این دوره آغازغیررسمی کارهنریش پنداشته میشود.

نظام دنیا درهمین دوره آرمینه وکیبورد رافرامیگیردودرغنامندی هنری اش می افزاید.

نظام آهنگی زیبای دارد بنام مادر:

مادر تو بهترینی

خوب روی زمینی

سرتابه پالطافت

شیرین ودلنشینی 

مادرتوصبح پاکی

بهترزآب وخاکی

درسرزمین دوستی

خورشیدی تابناکی

تومایه ی غروری

سرچشمه سروری

درآسمان هستی

خورشید پرزنوری.

 

نظام دنیا ازپاکستان رهسپارکانادا شده ودرشهرمونتریال مسکن گزین گردید.

درین مدت وی دوالبوم هنری بنامهای «شورعشق» و« نوا» راتهیه وبدسترسی علاقمندان آوازش گذاشته  ونامبرده تا اکنون ده ها پارچه آهنگهای ویدیوی ثپت وعرضه نموده ویک تعداد آن دریوتوپ به نشررسیده است . با نظام دنیا درقسمت تهیه موسیقی وحید سرور وساحل الیار ودربخش شعرنویسنده ( صباح ) همکاری دارد.

نظام دنیا میگوید:  هر وقت که غمگینم ، هر وقت که شادم ، هر وقت که هیجان دارمبه موسیقی گوش می کنم.

موسیقی گرد و خاک زنده گی روزانه را از روح و روان می زداید.اندیشمندی میگفت :علت اینکه ما از موسیقی خوشمان می آید این است که در دنیای رؤیاها و احلام خود فرو می رویم ،طبایع عالی موسیقی را دوست می دارند لیکن بهتر می دانند که از آن به عنوان وسیله برای دخول در رؤیاهای خویش استفاده کنند .

یکی ازاستادان موسیقی معتقد بود: یکی از منابع ذیـقـیمت موسیقی هـر کشور آهـنگ هـا و نغـمات و ترانه هایی است که در نقاط مختـلف آن ، بخصوص در دهـات وقریه ها دور از شهـر به وسیله مردم خوانده می شود و چون این نوع موسیقی کـمتـر تحـت تاثـیر افـکار مردم شهـر نـشـین واقع شده، طبـیعی تر و به موسیقی حقیقی و اصیل و قدیمی آن کشور نزدیکـتر است؛ جمع آوری آنهـا عـلاوه بر اینکـه باعـث حـفـظ و نگـهـداری آنهـا است، کمکی هـم به تحـقـیق درباره مخـتصات آن کشور می کـند و چـگـونگی و کـیفـیت آن معـلوم می شود.   

آهنگ زیبای هزاره گی نظام دنیا:

 

دپیتوشیشته یی کیل کیل موکونی

مه دل سوخته ره دل بی دل موکونی

همودستمال خامکدوزی ره یار

دگردونی سفید امیل موکونی

امیل گردنیت لولو موکونه

چطورلولومنی پیتوموکونه

گهی قارموکونی گاه نازی نازی

دل سبیل منده ره اوموکونی

هواطوفان شده گردوغباره

گمانم بادمیه بارون مباره

دعاکنم دعابه پیش خدا

تره خوب ترکده پیشم بیاره.

 

 بامداد ـ فرهنگی ـ۴ / ۱۴ـ ۰۴۰۴