جشن ۴۳۵۰ ساله نوروز را گرامی می داریم
داکتر حمید الله مفید
نوروز باستانی ترین جشن تمدن بشریست ، به قول کریستن سن در کتاب نخستین انسان ونخستین شهریار ،(رویه ۴۷۰) جشن نوروز باستانی ۲۳۴۰ سال پیش از میلاد در در بابل وسپس از آنجا در آریانای باستان بر پا می گردید .
به گفتاورد این دانشمند ، بابلیان روز نخست سال را در میانگین تغییر آب وهوا در ۲۱ ماه مارچ جشن می گرفتند، این زمان آغازین بهار وگشایش فصل جدید بود.
به روایت پژوهشگران پیشینگی نوروز به زمانه های پیشدادیان، مادها ، هخامنشیان ، اشکانیان و ساسانیان بر می گردد.
در باره پیدایش نوروز ومناسبت تاریخی آن دیدگاه های گوناگونی وجود دارد، برخی ها می پندارند ، که داستان پیدایش نوروز در زمان جمشید پادشاه پیشدادی که ۲۸۰۰ سال پیش از میلاد می زیسته پدیدار شده است ،چنانی که فردوسی هزار سال پیش از امروز در داستان به پادشاهی رسیدن جمشید ، یا یمشید پادشاه بزرگ پیشدادی گفته است :
همه کردنی ها چو آندید پدید
به گیتی بجز از خویشتن ندید
چو آن کار های وی آمد به جای
زجای میهن برتر آورد پای
به فر کیانی یکی تخت ساخت
چه مایه بدو گوهر اندر نشنناخت
که چون خواستی دیو برداشتی
زهامون به گردون بر افراشتی ( هامون ، هامون هیرمند ـ نگارنده)
چو خورشید تابان میان هوا
نشسته برو شاه فرمان روا
جهان انجمن شد بر تخت او
فرو مانده از فره ای بخت او
بر جمشید بر گوهر انداختند
من ان روز را روز نو خواندند
سر سال نو هرمزو فرور دین
بر آسوده از رنج تن دل زکین
بزرگان به شادی بیاراستند
می وجام و رامشگران خواستند
چنین روز فرخ از آن روزگار
بمانده از آن خسروان یادگار
ابو ریحان البیرونی در کتاب آثار الباقیه در مورد پیدایش نوروز خجسته می نویسد:
که چون جمشید به پادشاهی رسید دین خود را تجدید کرد وچون این کار خیلی بزرگ بود وآن روز روز تازه ای بود جمشید جشن گرفت وآن روز را نوروز نامید.
نوروز در زمان مادها : زمانی آریای ها سرزمین شان را به دوقسمت بخش گرما وسرما تقسیم کردند ، ودو فصل سرما وگرما داشتند ،فصل سرماه شامل ده ماه وفصل گرما شامل دو ماه بود . چنانچه در اوستا آمده است ، سپس در این ماه ها تغییری پدید آمد وبه موجب وندیداد تابستان دارای ۷ ماه وزمستان دارای ۵ ماه سال گردید.در آغازین هر دو فصل جشنی برپا می شد، که در آغاز هردو شروع سال نو شمرده می شدند، پسان ها تنها سال نو روز نو خوانده می شد.
نوروز در زمان هخامنشیان :
آرتورگریستن سن ایرانشناس نامدار دنمارکی نوشته است ، در اواخر فرمانروایی داریوش بزرگ جشن نوروز در تخت جمشید بر پا می شده است.
نوروز در زمان اشکانیان: منظومه ای ویس و رامین اثر فخرالدین اسعد گرگانی که متن آن مربوط عهد آشکانیان است بر می آید که نوروز در زمان آشکانی ها نیز برگذار می شده است
چو گردش های ایشان را بدیدند
ز آذر ماه روزی برگرداندن
کجا آنکه زگشت روزگار
در آذر ماه بودی نوبهار
منم آزاد وتو نوروز خرم
هر آیینه بود این هردو باهم
سر سال خجسته ونوروز
جهان پیروز گشت از بخت پیروز
نوروز در زمان ساسانیان: به گفتاورد الجاحظ ، جشن نوروز در دوران ساسانیان جشن ملی سراسری پنداشته می شده است ، گرجیان مسیحی ، مسلمانان نو بپا خاسته ، ارمنیان ودیگر ملل قفقاز این مراسم را برپا می داشتند.
نوروز در زمان پیروزی اعراب : در کیانشناسی نوشته ای ذکریا قزوینی روایتی در مورد پیامبر اسلام آمده است ، به بنیاد گفتاورد عبدالصمد بن علی که از قول پدر بزرگش عبدالله بن عباس روایت می کند و ابوریحان البیرونی در اثار الباقیه خود آن را نیز آورده است . سلمان فارس طبق سیمین پُر از شیرنی های گوناگون به پیامبر اسلام هدیه آورد پیامبر پرسید: « این چیست ؟» پاسخ داد : اینها شیرنی نوروز استند ، پرسدند: نوروز چیست؟ پاسخ دادند: عید بزرگ برای ایرانیان است ، … سپس مقداری از آن شیرنی خورد ومانده آن را میان اصحاب خود تقسیم کرد.
این را به خاطری آوردم ، که بادریغ برخی آریایی ستیزان سیه دل وتازی پرستان خمیده سر در این روز ها با نشر نقل قول های از این ویا آن منبع های مشکوک وگمراه کننده ، تلاش می دارند ، تا جشن نوروز را گویا جشن مجوس ها وحرام بپندارند، از این رو به روایت عبد الله ابن عباس ، که از مفسران بزرگ قران به شمار می رود، بسنده گی شد،تا این سیه دلان شرم بدارند وپشت نوروز جمشیدی را رها کنند ودر پیروی از دسیسه های پاکستانی های فارسی ستیز دنبال این آوازه ها ودروغ پراگنی ها نروند.
نوروز در میان گرم وسرد روز گار راهش را ازمیان سده ها از میان آرزو ها واز میان امید ها وشادی های مردم سرزمین ما یافته وتا اینجا رسیده است ،نوروز در دوره های دولت های پس از آمدن دین اسلامی در کشور ما با پایداری وپر بار یبر پا گریده است ، به گفتاورد تاریخ ابولفضل بیهقی ، سلطان محمود غزنوی جشن نوروز را با شور وشعف بر پا می داشته است ، پسرش سلطان مسعود به خاطر بر پایی جشن نوروز به خراسان بازگشت ولباس های جدیدش را پوشید.
جشن نوروز بر بنیاد تاریخ وتقویم جلالی همه سال در روز ۲۱ مارچ برابر اول حمل هر سال در کشور ما با شور وشعف بر پا می گردد، ودر شهر مزار شریف با میله گل سرخ مردم به شادمانی وپایکوبی می پردازند، وجهنده حضرت علی رادر شهر مزار شریف بر می افراشند. در شهر کابل با میله دهقان جشن نوروز آغاز می یابد ومردم به شادی وپایکوبی در زیارت سخی وجمال مینه وشاه شهید می پردازند.
این جشن یک میراث بزرگ نیاکان ماست ، باید از آن پاسداری کرد.
بامداد ـ اجتماعی ـ ۳ / ۱۴ـ ۱۹۰۳