تنوین وکاربرد آن در زبان فارسی

درکنگینه زبان :

تنوین وکاربرد آن در زبان فارسی

دکتر حمیدالله مفید

نخست بنگریم که تنوین چیست؟

تنوین ویژه زبان تازی یا عربی است وعبارت است از آواز واک ساکن نون که در پایان برخی واژه ها پدیدار می شود ، مگر نگاشته نمی شود که با دوضمه ،دوفتحه و دو کسره نشان داده می شود. مانند:(کتابُُ) که صورت آوایی آن (Ketabun) است.

در زبان تازی تنوین به سه گونه انجام می شود:

یکم- تنوین رفع که نشانه یا علامه آن دو ضمه است مانند ( رجلاُُ) یعنی یک مرد

دوم- تنوین نصب که نشانه آن در زبان تازی دو فتحه است .مانند( اتفاقآ،یقینآ،مثلآ) وغیره.

سوم- تنوین جر که نشانه آن دو کسره است ،مانند کتابٍٍ وغیره

ایدون تنها می پردازیم به تنوین نصب که بادرد ودریغ در زبان فارسی بکار می رود.

در زبان تازی یا عربی تنوین نصب در حالتی بالای الف نگاشته می شود ، که واک پایانی آن الف باشد .مانند: احتمالآ ، صریحآ ، کتبآ ، موقتآ ، اثباتآ ، ساکتآ ، صامتآ ،احتیاطآ ...وغیره

هرگاه در نام ها یا اسمای که واک یا واژ یا حرف پایانی آن همزه یا تآ زاید باشد بدون الف نگاشته می شود، مانند: جزءً ، دفعةً، فطرةً، حقیقةً و طبیعةً ...وغیره .

ایدون کاربرد تنوین نصب را در زبان فارسی دری می نگریم:

زبان فارسی از خانواده زبانهای هندواروپایی است و در دستور زبان هندواروپایی تنوین وجود ندارد. از اینرو کاربرد تنوین در زبان فارسی نادرست و غلط می باشد. به ویژه:

ازتنوین گذاری بالای واژه های فارسی و وامواژه های اروپایی باید به صورت قطع جلوگیری نمایم مانند: پیشنهاداً عرض می گردد. تیلگرفآ ارسال می شود... وغیره . بهتر است بجای آنها بنویسیم :

پیشنهاد و عرض می دارم ، یا با استفاده از تیلگراف می فرستم ، با گونه ای تیلگرافی می فرستم.

دوم: بهتر است تا بجای واژه های عربی همسوی فارسی آن ها را به کار ببریم مانند: بجای مثلآ : به گونه نمونه یا نمونه واربه طور مثال ، انگار یا انگاری ،درمثل ...وغیره .

و بجای اتفاقآ ، همسوی فارسی آن ، ناگهانی ، دست بر قضا ، غیرمنتظره ، همگانی ، همگی وهمگان بجای صریحآ واژه های آشکارا ،رُک و راست ، صریح ، واضح و رک و پوست کنده (گفتاری) را به کار ببریم. و اگر توان کاربرد همسو یا معادل فارسی آن را نداریم ، بهتر است تا تنوین رفع وجر را بکلی به کار نبریم و اگر توان همسو سازی آن را نداریم ، بهتر است تا تنها از تنوین نصب آنهم بالای الف استفاده کنیم به گونه نمونه: موقتةً ، فطرةً و غیره را به کار نبریم و بجای آن ها موقتآ و فطرتآ بنویسیم. (گر چه در زبان عربی نادرست است)

سوم: آنچه که مایه تشویش زبان شناسان زبان فارسی را بر انگیخته است ، نگارش تنوین با پایانی واک نون است ، به گونه نمونه : بجای مثلآ می نویسند مثلن ، بجای دفعتآ می نویسند ، دفعتن ، بجای موقتآ می نویسند موقتن وغیره چون در زبان نیاکان و پیشینیان ما مثلآ هیچگاهی مثلن نگاشته نشده است ، این یک اشتباه و غلط نگاری جدی است .

از سوی دیگراگر در فراز یا جمله ای بنویسیم : «قبلن من شما را دیده ام » معنی آن چنین می شود : قبول کرده من شما را دیده ام ، یا معنی آن چنین می شود: قبله شما را دیده ام.

از اینرو اگر این غلط نویسی را به گمان اینکه ما در زبان اختراع می کنیم و آن را کار شایسته می دانیم به کار ببریم ، بنیاد دستورزبان و نگارش فارسی - دری را برهم می زنیم. از اینرو کاربرد مثلن ، قبلن ، عرضن در زبان فارسی دری نادرست و غلطی نا بخشودنی پنداشته می شود.

بامداد ـ فرهنگی و اجتماعی ـ ۱/ ۲۱ـ ۱۴۰۱

استفاده ازمطالب بامداد با ذکرماخذ آزاد است.