پیشینه جنبش سـوم عقـرب

پیشینه جنبش سـوم عقـرب

سوم عقرب ، روز شهیدان

صدیق کاوون

در ماه مارچ سال ۱۹۶۳ محمد داوودکه مدت ده سال به حیث صدراعظم کشور ایفای وظیفه کرده بود، از صدارت استعفا داد. محمد ظاهرپادشاه افغانستان ، محمد یوسف تحصیلکرده المان و وزیر معادن و صنایع درحکومت محمد داوود را به تشکیل کابینه جدید موظف ساخت . صدراعظم موظف به تاریخ ۱۶مارچ۱۹۶۳خط مشی حکومت خود را اعلام کرد که در پهلوی سایر مسایل مهم ، نوید دهنده تجدیدنظر بر قانون اساسی کشور بود که بر مبنای آن حکومت از سلطنت جدا میشد و تفکیک قوای سه گانه دولت: حکومت،پارلمان و قضا به عمل می آمد.
پس از پایان یافتن دوره انتقالی حکومت محمد یوسف ، پادشاه بار دیگر وی را به تشکیل حکومت موظف ساخت که مطابق احکام قانون اساسی جدید از پارلمان رای اعتماد بگیرد.
پارلمان نو که به تاریخ ۲۲ میزان ۱۳۴۴ با سخنرانی پادشاه گشایش یافته بود، قراربود که به روز ۲۴ اکتوبر( دوم عقرب) بر خط مشی صدراعظم موظف بحث کند و درمورد رای اعتمادبه حکومت وی ، تصمیم اتخاذ نماید.
مردم، بخصوص محصلین پوهنتون و شاگردان مکاتب و سایر دانش آموخته گان کشور که پس از استبداد حکومت های خودکامه ،دموکراسی وعده شده را تجربه میکردند، خواستار نشست های علنی پارلمان بودند و میخواستند از جریان بحث روی خط مشی حکومت به صورت مستقیم آگاهی یابند. بدین منظور از صبح وقت دوم عقرب گروه گروه به سوی پارلمان روی آوردند.عده یی در داخل تالار ولسی جرگه جابجا شدند و بقیه در برون، در صحن تعمیر پارلمان گرد هم آمدند. آنان انتظار داشتند که جریانات داخل شورا به وسیله بلندگو ها پخش شود.
هنگامیکه اعضای کابینه وارد پارلمان شدند و خود را در میان انبوهی از جوانان دیدند، سراپای شان را ترس و وحشت فراگرفت و پارلمان را به عنوان اعتراض ترک کردند. در ولسی جرگه فیصله بعمل آمد که بحث روی خط مشی حکومت به تاریخ سوم عقرب در نشست سری صورت گیرد.
به تاریخ سوم عقرب (۲۵ اکتوبر) بار دیگر تشنه گان آزادی و دموکراسی به شورا روی آوردند.در حالیکه پولیس مانع ورود آنان به داخل پارلمان میگردید، ناگزیر شدند در برون تعمیر شورا به صورت مسالمت آمیز گردهم آیند و صدای اعتراض خویش را بلند نمایند.
در حالیکه برون از تعمیر شورا تظاهرات اعتراضی جریان داشت، در درون تالار ولسی جرگه بحث روی خط مشی حکومت موظف به پایان رسید و اکثریت وکیلان خط مشی حکومت محمد یوسف را تایید نموده و به آن رای اعتماد دادند.
روز آهسته آهسته به پایان خود نزدیک میشد.عده یی از تظاهر کننده گان به صورت پراکنده به سوی شهر حرکت کردند و شمار دیگر به شکل گروهی راه منزل صدراعظم را که در شیرشاه مینه ، در نزدیکی تعمیر شورا موقعیت داشت در پیش گرفتند.
در نزدیکی خانه محمد یوسف صدراعظم ،از سوی سربازان اردو بر تظاهر کننده گان آتش گشوده شد که در نتیجه آن به روایتی سه نفر و به روایت دیگر دو نفر: حسن خیاط مشهور به دل آغا یا دلجان و دیگری شکر الله متعلم لیسه زراعت ، به شهادت رسیدند و شماری دیگر زخم برداشتند. گفته میشود که این عمل ماجراجویانه و ضد انسانی به امر جنرال عبدالولی، داماد و پسرکاکای پادشاه صورت گرفته است.بدین ترتیب نخستین برگ های تاریخ « دموکراسی» نوبنیاد افغانستان ،به خون بی گناهان نوشته شد.
رویداد خونین سوم عقرب باعث سقوط حکومت گردید. محمد یوسف صدراعظم استعفا کرد و به جایش محمد هاشم میوندوال ،از سوی پادشاه،به تشکیل کابینه موظف شد.
پس از آن،تا ۲۶ سرطان (کودتای محمد داوود)، همه ساله از سوی احزاب و جریانات سیاسی کشور، طی تظاهرات و گردهم آیی ها از این روز تجلیل به عمل می آمد تا آنکه در زمان حاکمیت حزب دموکراتیک خلق افغانستان روز سوم عقرب به نام روز همبسته گی جوانان افغانستان نامگذاری شد و هر سال در این روز، از سوی سازمان دموکراتیک جوانان افغانستان محافل بزرگداشت برگزار میگردید.

ماخذ:
ـ افغانستان در پنج قرن اخیر.تالیف میر محمد صدیق فرهنگ.
-افغانستان در قرن بیستم .تالیف امین الله دریځ .
ـ تحلیل واقعات سیاسی افغانستان(۱۹۱۹ـ۱۹۹۶م. عبدالحمید مبارز.
ـ د نیمې پېړۍ خاطرې . د صالح محمد زیری لیکنه .

بامداد ـ فرهنگی و اجتماعی ـ ۳/ ۱۸ـ ۲۴۱۰

یادداشت : دیدگاه های ارایه شده اندیشه و نظر نویسنده را بازتاب می دهـد. دیدگاه های حزب ملی ترقی مردم افغانستان در اسناد واعلامیه های رسمی آن انعکاس یافته است .

استفاده ازمطالب بامداد با ذکر ماخذ آزاد است.