غزنی مرکز فرهنگی جهان اسلام
غزنه کانون بزرگی ست به فرهنگ وادب
ما چه کردیم به غزنی که به آن فخر کنیم
نوشته :عبدالوکیل کوچی
غزنی، غزنه یا غزنین ، مهدعلوم و دانش و آیینه تمام نمای مدنیت باستانی آریانای بزرگ، نماد تاریخی فرهنگ خراسان کبیر وتمدن پنجهزار ساله سرزمین افغانستان میباشد .
آثار تاریخی اسلامی در شهر غزنی ، یاد آور عظمت فرهنگ با شکوه اسلامی بوده و انتخاب این شهر به حیث مرکز فرهنگی اسلامی جهان اسلام، گستره تمدن پویای اسلامی وعظمت تاریخی آن را تحقق میبخشد.
افغانستان قبل از اسلام، فرهنگ بخصوص خود را داشت. با توجه به تحقیقات علما ودانشمندان ، غزنی در عهد باستان وتا سده هفتم میلادی یکی از مراکز بودا یی مرکز زابلستان بوده ودر اواخر همین قرن، مردم آن به دین اسلام درآمدند. هرچند دانش یونانی در شمال ومغرب افغانستان نفوذ مختصری داشت که بعد ها در فرهنگ اسلامی اثر نمود .
بعد از ظهور اسلام وانکشاف فرهنگ اسلامی ، فرهنگ افغانستان شکل دیگری بخود گرفت ومثل سایر کشور های اسلامی رکنی از فرهنگ اسلامی گردید.اصلاً فرهنگ اسلامی فرهنگ خالص کشور نی بلکه یک فرهنگ عمومی مقتبس از فرهنگ های متنوع شرق وغرب بود .
علوم دینی این دوره بواسطه ترجمه از علوم ملل متمدن مستفید شدند مانند سوریانی ،حرانی ،خراسانی ،ایرانی ، هندی ، اطلاعات عمده از ریاضیات ،نجوم ،طب، طبیعیات، منطق ، فلسفه ، تاریخ وقصص انشا وترسل بزبان عربی تقدیم کرده اند .
غزنی در سال ۳۴۱ هجری به عنوان پایتخت سلسله غزنویان ویکی از مهمترین مراکز فرهنگی ادبی پارسی درمنطقه بود .واز جمله بزرگترین شهر های متمدن خراسان بشمار میرفت واز زیبا ترین و آباد ترین شهر های آسیا بود .این شهر هزار باب مدرسه داشت ومرکز تجمع دانشمندان ،چون ابو ریحان البیرونی ، فردوسی ، حکیم سنایی ، ابو الفضل بیهقی ،عبدالحی گردیزی ،مسعود سعد سلمان ،عنصری ، فرخی سیستانی ، عسجدی مروزی ، اسکانی غزنوی ، سید حسن ،عزیز حکیم ، عثمان غزنوی ، نور اله الرشید غزنوی ، اسدی الفرج وغیره که هر کدام خورشید علم ومعرفت بودند از غزنی برخاسته اند . همچنان این شهر درعرفان مردانی همچون امام صعلوکی ، آل تباییان ، قاضی ساعد ، ودر تصوف ابو سعید ابوالخیر ، ابوالحسن حرقانی ، یحی سنجری ، ابو طارق ، عبدالله انصاری ، ابو سلیمان خطابی ، ابو منصور ثعالبی ، عبدالرحمن سلیمی ، ابو صالح طبایی ، وعلمای فن ، مانند عبدالملک طوسی ، ابو سلمان خطایی ، نوح ابن ندیم ، امیر زاده ، سعید، قاضی ساعد نیشاپوری ،ابو هاشم بصری ، را در آغوش خود پروریده است.ودر غزنی علاوه بر آثار تاریخی، مقبره علما ودانشمندان چون سنایی ، بیرونی ، غزنوی ، شمس العارفین ، خواجه بلغار ولی ، شیخ اجل سهروردی ،سید حسن علوی ، بهلول دانا ، علی لا لا ، سلطان عبدالرزاق ،محمود ومسعود موقعیت دارد.
در دوره غزنوی ها بعد از قصر ها ی سلطنتی ،مساجد طرف توجه عمیق قرار داشت .ودر کمال جلال وجمال اعمار میگردید .از آن جمله مسجد جامع غزنی که در آن سنگ های مربع وملون، مسدس ومنقش ومذهب بکار رفته بود .پیزاره فرش مسجد ساخته شده از سنگ رخام و در داخل مسجد گنجایش سه هزار نفر نماز گزاران را داشت ومسجد دارای کتابخانه های عظیم بود. رویه های منقش ومصور وسقف فلز کاری آن مزین با تصاویرآلات موسیقی ونقاشی های زیبا بود .نصاب تعلیمی عبارت بود از زبان وادب دری ، عربی ومنطق حکمت والاهی ، فلسفه طب ، ریاضی ونجوم ، درین شهر 12 هزار گرمابه،دکان ، سرای وکاروان سرا ها وجود داشت .غزنی منحیث گذرگاه شمال وجنوب ، بخشی از شاهرای ابریشم در آن موقعیت داشت.
با آنکه این شهر بزرگ تاریخی در اثر حملات غوری ها ، مغول ها وپس از آن جنگ های داخلی وخارجی به نیمه ویرانه مبدل گردید ولی قامت افراشته مینار ها ومساجد این شهر تا هنوز پابرجا بوده ، گذشته های درخشان وآثاربزرگ تاریخی بجا مانده آن همواره تو جه جهانیان را بخود جلب نموده است که انتخاب این شهر بحیث مرکز فرهنگی جهان اسلام در واقع گویای حقیقت یک تمدن بزرگ واساسات عالی فرهنگ باستانی درین سرزمین میباشد. شهرغزنی که در ۱۴۵ کیلومتری جنوب کابل موقعیت دارد، برغم توجه جهانیان وبخصوص جهان اسلام به این کانون فرهنگی اسلامی ، تا جایی که دیده میشود، کاروان پیشرفت وسازنده گی متاسفانه دراین شاهراه مدنیت عقب مانده است.
باید گفت برغم دستاورد های معین وسازنده گی هایی که صورت گرفته، در کشوری دارای نیروی پر توان کاری ومردم مستعد به سازندگی که میلیاردها میلیارد دالر از کمک های خارجی در ان سرازیر میشود تا هنوز نتوانسته اند این شهر زیبا ، معظم و آثار گرانبهای تاریخی آن را که نماد شکوه ، جلال وعظمت فرهنگی اجداد متمدن ما میباشد دوباره سازی کنند و در احیای مجدد شهر مجد مجدود نقش دلسوزانه یی داشته باشند. برغم شرایط دشوار ناشی از جنگ تحمیلی در کشور، تا هنوز نتوانسته اند که افتخارات تاریخی و گنجینه های پرباراسلامی این سرزمین را به جهانیان وبخصوص جهان اسلام معرفی نمایند. چه رسد به ایجاد گری های بزرگ در راستای فرهنگ وتمدن بین المللی اسلامی، در حالیکه از طرح وتصویب انتخاب شهر غزنی بحیث کانون فرهنگی جهان اسلام حدود پنج سال میگذرد ودر آینده نزدیک شاهد افتتاح آن خواهیم بود ، ولی از کمبود آماده گی های لازم درین راستا آیا جای تاسف نیست ؟ آیا مهمانان بین المللی اسلامی، بازدید آثار تاریخی غزنی ومشاهدات شان بروی سنگ پارچه های مملو از گرد وخاک و آثار گیر مانده در زیر آوار ها و قامت های شکسته مینار ها وگنبد های پارچه پارچه مساجد واماکن مقدسه ومتبرکه را چگونه ارزیابی خواهند نمود وبرداشت آنها از مشاهدات شان چه خواهد بود ؟ ، آیا ناتوانی امروز ، توانایی دیروز را زیر سوال نخواهد برد ؟
بایک نگاه کوتاه وارزیابی ساده از قصر ها وشهرک های موجود ، درین جا وآنجا ی کشور در مقایسه با اماکن مقدسه و آثارگرانبهای تاریخی شهرهای افغانستان وبخصوص شهرغزنی ، ببین که فرق در آن از کجاست تا به کجا ، وبنا به گفته مشهور ، فرق این از ریسمان تا آسمان، بنا بر آن در کشوری جنگ زده ، مواجه با مشکلات وچالش ها کمبود کاری درمدیریت و کم توجهی به قانون و مشارکت عمومی کارآگاهان و دلسوزان امور به مسایل ملی وبین المللی از یکسو واز طرفی هم مداخله مستقیم ونفوذ همسایگان، چه امیدی میتواند به دستا ورد ها ی کلان وموفقیت های بزرگ داشت .
البته به با ور این قلم برای آبادی وسازندگی کشور ودو باره سازی شهر غزنی و آمادگی لازم برای انجام موفقانه این اهداف واین کانون بزرگ فرهنگی جهان اسلام، ریزرف ها ،راه حل ها وامکانات زیادی موجود است.مهم آنست تا همه امکانات وپوتنسیل های کاری وایجاد گری هایی که در کف توانایی واستعداد سرشار هموطنان با اندیشه و با خرد، با دانش ودلسوز،منور وچیز فهم وکار آگاه کشور است ،بکار گرفته شود، خود گذری ها ، فروتنی ها ،همکاری ومشارکت همگانی بخاطر منافع علیای کشور، بر خود محوری ها غلبه کند ، صف های اتحاد وهمکاری در بین هموطنان ما فشرده ترگردد.اتحاد فکر واندیشه ، وحدت عمل ونظر،ملاک قضاوت وتوانایی هموطنان عزیز ما در قبال سازنده گی وطن ما خواهد بود .
انتخاب شهر غزنی بحیث مرکز فرهنگی جهان اسلام وافتتاح این کانون بزرگ اسلامی در واقع تجلی فرهنگ عظیم کشور ما میباشد وجای گاه افغانستان در صدر افتخارات کانون بزرگ فرهنگی جهان اسلام تحکیم می یابد. لازم است تا ازین موفقیت وموقعیت افتخار آمیز برای گسترش فعالیتهای فرهنگی ، هنری ، کلتوری وسازنده گی ودوباره سازی اماکن مقدسه وتاریخی وآثار معتبراسلامی در کشورما سعی لازم بعمل آید تا شکوه وجلال عالی اسلامی ، ترقی وپیشرفت بر سکوی خوشبختی بهروزی وموفقیت های چشمگیر مردم این سرزمین قرار گیرد وازین طریق تو جه عالمیان وبخصوص جهان اسلام ، به امر صلح ودوستی ،گذشت وآشتی ،همدلی وبرادری وزیست با همی در کشور ما معطوف گردد.تا باشد که شهر غزنین به مرکز صلح جهانی مبدل گردد. امید میرود که این اقدام بزرگ وتارخی منجر به قطع مداخلات همسایگان وبیگانگان در امور داخلی کشور مان گردد ونفوذ عناصر خرابکار وبیگانه از شهر ها ومناطق مختلف کشور قطع گردد. زیرا خرابکاری و دشمنی با افغانستان در حقیقت دشمنی با جهان اسلام بوده ، دوستی با افغانستان وارج گذاشتن به شهر غزنی ومقدسات آن در واقع خدمت به جهان اسلام تلقی میگردد. امید است بجای مداخلات وحملات برخی از همسایه گان ما، روابط دوستانه ،همکاری های ثمر بخش واحترام متقابل برقرار گردد . امید واریم با افتتاح مرکز فرهنگی جهان اسلام در کشورما صلح وثبات دایمی برقرار گردد. با افتتاح مرکز فرهنگی جهان اسلام در شهر غزنی ، روابط دوستانه وهمکاری های متقابلا مفید در میان مردمان وملت های آزادهء جهان کشورهای اسلامی ومردم آزاده افغانستان تحکیم وگسترش یابد وبا تبادلات نظر ها وتجارب علمی روابط دوستی وهمکاری با همدیگر تحکیم یابد وبرمبنای آن اساسات ومشترکات علمی وتحقیقاتی بسط وگسترش یافته ومنجربه شگوفایی استعداد ها وتوانایی های علمی وفرهنگی گردد .
ودر پرتو آن جهانبینی علمی و واقعی اسلامی بروشنی از میراث های علمی وفرهنگی بجا مانده ازعلما، فلاسفه ، دانشمندان ونیا کان ما به جهان معرفی گردد ودر رشد وشگوفایی علم وفرهنگ استعداد ها وابتکارات خلاقانه جوانان گام های هدفمندانه برداشته شود ودر گستره شگوفایی فرهنگی، پروسه روشنگری وتحقیقات علوم برای اعتلا ونو سازی کشور بسط وگسترش یابد.
این در صورتی امکان پذیر است که مردم مستضعف افغانستان ودر پیشاپیش آن علمای واقعی وروحانیون پاکنهاد وطنپرست کشور در یک صف مقدس با نیرو های صلحدوست وطنپرست ، دموکراتیک وترقی خواه عدالت پسند وداد خواه ، متحد ویکپارچه شوند و در راه اتحاد وهمبسته گی ملی تلاش های خستگی ناپذیر صورت گیرد ،به یقین که درروشنی علم واندیشه سالم ، وحدت ملی تحکیم خواهد شد ، راه ترقی وتعالی کشورهموار و در مسیرروشنگرانه آن کاروان صلح وترقی، آبادی ورفاه همگانی به سرمنزل مقصود خواهند رسید. چونکه حل تمام مشکلات واجرای امور تنها قدرت وثروت نبوده بلکه ابتکار وخلاقیت ،دانش ودوستی، برادری وهمکاری، حلال مشکلات همگانی بوده وانسان را بسوی خوشبختی میرساند .
مسلما غزنی افتخار تاریخی ومیراث گرانبهای بجامانده از پدران ما میباشد. هرگونه تعلل به کار سازنده گی در ین کانون بزرگ فرهنگی نقش سازنده گی ومسوولیت پذیری ما را کم رنگ ساخته و زیر سوال می برد .