دستـان سُرآفرین

  بشیر دژم رییس اتحادیه هنرمندان موسیقی افغانستان

ـ مرحوم استاد قاسم افغان استاد اعظم خان را نزد شاه برد و...آن امیر ...گفت ...
{ این مسلک در افغانستان تولد گردید}.
ـ  استاد محمد حسین سرآهنگ،بابا و کوه موسیقی گفته بودند، (...من به همان آرمونیه ای تمرین و آوازخوانی میکنم که استاد ایوب برای من سُر کرده است)...
ـ  دونسل دریک مسلک، درتنگدستی وفقر جهان را وداع گفتند ...
ـ و...اکنون فرزند ونواسه هم راه پدر و پدر کلان را درپیش گرفته اند ...نباید اینهافراموش گردند ...
ـ داستانی که از زمان امیر حبیب الله خان تا امروز دران تغیری نیامده وهنوز ادامه دارد ...

درکشورما معمولا و تنها آوازخوانان بنام هنرمند شناخته شده و فقط به آنها توجه بیشتری صورت گرفته وهنوز هم چنان است که درآغاز بود ....من درحالیکه متوجه این نقیضه بوده ام وبار ها درین باب پیام ها وحتا در زمان تالیف کتا ب موسیقی، ستاره های آریانا (مجموعه تصویری و زنده گی نامه هنری هنرمندان موسیقی افغانستان ) که دردوجلد و دارای ۱۳۱۷ صفحه است، برین موضع بحث عمیق وعطف توجه نموده ام...ولی ازآنجایی که آن کتاب تا هنوز هم بیشتر از صد جلد آن به دسترس همه پژوهشگران وعلاقمندان قرار نه گرفته است؛  نمی توانم برآن استناد کنم ولی ، اینک پس از سال های زیادی موفق شدم با معرفی حداقل یکی  از آن « دستان سُر آفرین » را که وظیفه اش فقط وفقط سُر نمودن وترمیم آلات موسیقیی یگانه رادیو تلویزیون دولتی وقت وفعلا تلویزیون ملی کشورم بوده بیشتر به معرفی بگیرم . زیرا دراواخر سال گذشته این هنرمند توانا را به عضویت اتحادیه هنرمندان موسیقی افغانستان دعوت نمودم وبا استفاده از همین تماس ها ، رابطه ای ما بین المان و کابل با وی استحکام یافت و اینک شما را دعوت می کنم به خوانش حرف هایی که میان ما برتاریخچه  ساختمان الات موسیقی وترمیم کننده گان آن که ازکابل با این هنرمند فرهیخته صورت گرفته است .

این مرد مستعد و خوش برخورد و هنرآفرین، احمد شاه ایوب پسرمرحوم استاد محمد ایوب خا ن اعظم ترمیم کننده آلات موسیقی رایوتلویزیون واستاد سُردر افغانستان است.که از تاسیس رادیو افغانستان سالیان متمادی مصدر خدما ت ارزنده ای د رقسمت ترمیم آلات موسیقی شرقی وغربی گردیده اند چنانچه ، اسناد داخلی و خارجی موجوده نمایانگرو شاهد خدمات شان می باشد.
درابتدا از محترم احمد شاه ایوب خواستم آنچه خود شان آرزو دارند درباره خود مختصرا بگویند.

احمد شاه ایوب :  من بعد از فراغت از لیسه عالی غازی در سال ۱۳۵۶ منحیث مامور رسمی دریکی از شعبات وزارت معدن وصنایع اشغال وظیفه نمودم . که در سال ۱۳۵۷ بنا بر تراکم کارهای ترمیما تی در بخش آلات موسیقی رادیو، بالاثر پیشنهاد ریاست عمومی رادیو تلویزیون از وزارت معدن به آنجا تبدیل گردیدم تا ، ضمن وظایف رسمی با پدرم نیز در قسمت ترمیمات آلات موسیقی همکاری نمایم.
روی این ملحوظ به حیث عضو مسلکی مدیریت تطبیق پروگرام های موسیقی رادیو مقررگردیدم که بعداً  باالترتیب عضو مسلکی مدیریت تولید موسیقی دری، معاون افغان موزیک وفعلاً به حیث مدیر تولید موسیقی دری ایفای وظیفه می نمایم . من یگانه پسراستاد محمد ایوب خان که درعرصه ساختن آرمونیه، ترمیم پیانو وغیره آلات موسیقی که این علم را به صورت کامل آموخته ام ایفای وظیفه مینمایم.
چنانچه ضمن وظایف رسمی خود گاه گاهی آلات موسیقی داغمه را نیز طورافتخاری ترمیم نموده ودوباره مثل یک آله موسیقی جدید تحت استفاده هنرمندان قرار داده ام که از کارهایم طور کتبی نیز تحسین به عمل آمده و منحیث اسناد افتخاری درکارم، نزد م موجود میبا شد.
بشیر دژم :  محترم ایوب گرامی، شنیده بودم که یگانه پیانوی قدیمی استدیوی ۴۸ رادیو افغانستان را که بیشتر ازهزاران اهنگ توسط ان نواخته و ثبت شده بود ازاستفاده برآمده وهمه می گفتند که دیگر قابل استفاده نیست مطلع شدیم که بالاثر تلاش های شما دوباره فعال می باشد داستان این بازسازی تان چگونه بود؟
احمد شاه ایوب :  بلی ، هما ن پیانوی استدیوی (۴۸) که از اثراستفاده نهایت زیاد به تعداد پانزده عدد سیم های پیچدار یا بیس(باس) آن ازکار افتاده بود و سبب سکتگی در ثبت های موسیقی گردیده می شد ، وباید تارهای آن از خارج وارد می گردید .اما من به فکر آن شدم تا دستگاهی بسازم که سیم های مذکور را درداخل کشور ساخته بتوانیم با الاخره ماشینی را طی چند ماه موفقانه تکمیل وسیم های بیس پیا نو را مثل اصل کمپنی آن تولید ونصب نمودم. که با کیفیت عالی مورد استفاده قرارگرفت  و تا امروز سیم های مذکور در پیانو استدیوی ( ۴۸ ) موجود بوده که اسناد کارکرد بر آن پیانو نیزنزدم موجود میباشد.

بشیر دژم :   تا جایی که خودم اطلاع دارم و درجریان کار بودم، خدمات شما وپدربزرگوار تان واقعا زیاد است که به تمام استادان محترم موسیقی، هنرمندان و مسوولین موسیقی کشور ما واضح است. بی جا نخواهد بود اگر در مورد تاریخچه مسلک خویش بیشتربگویید .

  احمد شاه ایوب : پدرکلانم استاد محمد اعظم خان ا بتدأ پیشه آهنگری دا شتند بعداً به تجارت سیمساری پرداخت ودر ضمن رفت و آمد به هندوستان ( شاید همان استعداد فطری وی بود )که در آنجا  دید وآموخت ودر کشورش علا قمند شد اولین آرمونیه کامل را در زمان امیرحبیب الله خان بدون عیب ونقص بسازد که مورد تایید خا ص ( استاد محمد قاسم افغان ) گردید که ایشان موضوع را به شاه رسانیده پدرکلانم را با آرمونیه ساخت دستش نزد شاه بردند (شاه مذکور) او را مورد تقدیر وتشویق قرار داده و در ضمن گفته بود که  فکر میکنم که « این مسلک در افغانستان تولد گردید». چنانچه به اثر نوازش وتشویق های شاه ، رشته تجارت شان به یک مسلک جدید تبد یل گردید . بناً استاد محمد اعظم نخستین افغانی است که ساختن آرمونیه درافغانستان را آغاز می نماید  . این خلاقیت حدود صد سال قبل از امروز رخ داده است . به همین ترتیب وی توانست برای بار اول، پیانو و آرگن (ارگ های قدیمی ) را در ارگ شاهی ترمیم و سُرنماید . موفقیت های پی در پی شان سبب رُشد و تشویق اش شده با ابتکارات جدید نیز دست یا فت . مگر با تاسف که دراثر تحولات سیاسی درکشور،آهسته، آهسته تو جه که لازم بود صورت نگرفت و توجه دولت کمتر شد تا که ، آخرین لحظات عمر را با فقر، تنگد ستی و مریضی، زنده گی را وداع گفتند.
بشیر دژم :  پس دراین صورت بزرگان خانواده ای شما نخستین هنرمندان و تخنیک کاران ترمیم و ساختمان الات موسیقی درافغانستان بودند؟ لطفا از استاد مرحوم ایوب پدر گرامی تان نیز بگویید که ایشان چگونه این مسلک جالب را ادامه دادند؟
  احمد شاه ایوب : بعداً پدرم استاد محمد ایوب خان بنابر استعداد فطری که داشت با وجود یکه رشته اصلی پدری یعنی سیمساری را آغاز کرده بود آهسته، آهسته این رشته را دنبال نمودند که بالاخره لقب یک شخص منحصر به فرد و بی رقیب را درعرصه سا ختن آرمونیه های متنوع وترمیمات آلات موسیقی شرقی وغربی بدست آوردند . که از دید و ذهن هیچ یک از هنرمندان موسیقی پوشیده نیست . پدرم نیز تمام عمر را صرف خدمات با صدا قت به وطن عزیز نموده و افتخارات چشمگیری را بد ست آورد ند .
ایشان همواره افتخار سُرکردن آرمونیه های استادان بزرگ ونامدار مثل استاد سلامت علی خان ، ونزاکت علی خان ، استاد امیر خان،مهدی حسن خان،غلام علی خان... وسایر هنرمندان که به افغانستان دعوت می شدند را داشتند آنها به پدرم مراجعه می کردند و تا زمانیکه استاد محمد ایوب آرمونیه های شا نرا سُر نمی کرد غرض اجرای کنسرت های شان روی ستیژ حاضرنمی شدند .
چناچه استاد محمد حسین سرآهنگ در جمع هنرمندان مسلکی و اماتورگفته بودند ، « گرچه، استاد من عا شق علی خان ا ست مگر درحصه ( سُر ) استا د من استاد ایوب میباشد زیرا من به همان آرمونیه ای تمرین و آوازخوانی میکنم که استاد ایوب برای من سُر کرده است». آن استاد بزرگوار تمام هنرمندان مسلکی واماتور را مخاطب قرار داده گفته بودند « ... استاد محمد ایوب استاد سُر همه هنرمندان مسلکی و اماتور بوده این را نباید فراموش کرد. اگر بیش از شصت هزار آهنگ ثبت نوارآرشیف های رادیو تلویزیون گردیده تماماً  از برکت زحما ت استاد ایوب می با شد اگر روزی خدای نخواسته استاد نباشد دیگر ما نمی توانیم به همین کیفیت موسیقی ثبت نماییم » .

بشیر دژم :  وقتی چنین بوده ...پس تا سال های ۱۹۹۲ به حافظه دارم که ایشان صاحب حقوق مسلکی خویش و مصروف وظیفه ومسلک خود در همان رادیوی افغانستان خدمتگار بوده اند اما پس از آن سالها، با چی سرنوشتی سردچارومواجه شدند ؟
احمد شاه ایوب: با تاسف که همه خدمات استاد به فراموشی سپرده شده حتا یک روزی هم ازاستاد و فامیل اش یادی نشد. درحالیکه استاد تا آخرین دقایق زنده گی و .. شش سال در بستر مریضی ، دیار هجرت ، فقر ، تنگدستی وبیچاره گی ها را سپری نموده و درهمان حا لت مهاجرت در پاکستان جا ن به حق سپردند.
بشیر دژم :  خداوند استاد ایوب بزرگوار،هنرمند خدمت نشان داده ای کشور را مغفرت کند . با تاسف که چنین شنیده بودیم .لطف نموده بگویید که پس ازوفات پدر کلان و پدر مرحوم تان استاد ایوب ،چه میراثی مسلکی به شما و فرزندان تان باقی مانده است ؟

  احمد شاه ایوب : من و پسرم  احمد مسعود جان  نیز از شاگردان استاد می با شیم آرمونیه های را که من و پسرم می سازیم تا کنون حتا درهندوستا ن هم مثل آ ن دیده نشده است. موفقیت های مسلکی و شهرت کارهایم در دیار هجرت با عث آن شد که با رقابت های منفی و ناسالم بعضی ها مواجه شده و مرا مسموم ساختند. مدت سه ماه در بستر مریضی با مرگ و زنده گی دست و پنجه نرم می کردم. واضح است که فامیلم در چنین وضیعتی درحال مهاجرت با چه مشکلات زنده گی را سپری کرده باشند. با وجود خدمات با صدا قت و اسناد کاری رسمی داخلی و خارجی ما در شرایط فعلی با زنده گی مشقت باری که دامنگیرماست،روزگار را می گذرانیم . تا اکنون هیچ مرجعی که ما را حمایت کند ویا آوازما را به جایی برساند وجود ندارد.با تاسف ما نیز د رحا لت فراموشی و نوازش قانون و دولت، زند ه گی را سپری می نماییم .
بشیر دژم :  محترم احمد شاه ایوب لطفا بفرمایید وبگویید که درحال حاضر برعلاوه آن ارمونیه ای زیبا، به رنگ سفید، که عکس های آنرا به من فرستاده اید، چه تعداد الات موسیقی ساخت دست خود تان در مغازه ای شخصی تان واقع شهرنو کابل دردسترس دارید تا هنرمندان موسیقی وعلاقمندان این هنر اگر خواسته باشند باشما درتماس شده آنها را خریداری ومورد استفاده خویش قراربدهند ؟

  احمد شاه ایوب : من و پسرم که تاهنوز مصروف ترمیم و ساختمان الات مختلف موسیقی استیم و پس از اوقات رسمی درمغازه خود درخدمت مردم می باشیم؛ درهرماه حد اقل یک تا چندین ارمونیه نهایت عالی را ساخته و موجود داریم . چنانچه آرزومندیم جهت حمایت وتشویق محصولات وطن خود ما، از همین ارمونیه های ساخت ما که هم درکیفیت صدا وهم از لحاظ کیفیت سر و رنگ وصورت ظاهری آنها ، کمتر ازمحصولات خارجی نیستند و به مراتب بیشتر وبهتر ساخته می شوند ازآنها استفاده کنند نهایت خرسند می شویم که نزد ما مراجعه نموده خود شان درباره کار ومحصولات ما ازنزدیک آشنا شوند ومعلومات حاصل نمایند ، چنانچه ما حاضریم محصولات هنری ساخت دست خود را با تضمین (گرانتی) به آوازخوانان ونوازنده گانی که الات را از نزد ما می خرند تهیه کنیم حتا رنگ وشکل ظاهری آنها را مطابق فرمایش ودلخواه خود شان تهیه وتقدیم شان بداریم.
بشیر دژم :  محترم احمد شاه ایوب ضمن تشکری وابراز موفقیت های مزید تان درعرصه پیشبرد این مسلک نهایت مهم و جالب هنری و ارثی تان ، می خواهم دراخیر بپرسم که نظر شما درمورد ایجاد  اتحادیه هنرمندان موسیقی افغانستان چیست ؟  و همچنان علاقمندان وضرورتمندان الات موسیقی وآنهاییکه می خواهند الات موسیقی خویش را نزد شما سُر کاری نمایند از چی طریقی میتواند آدرس شمارا دریابند و از شما طالب الات موسیقی جدید وساخت خود تان ویا کمک و راهنمایی های تان درین زمینه شوند؟
  احمد شاه ایوب : برای موسس،شورای مشورتی ، رهبری وهیات اجراییه و سایر دست اندرکاران واعضای این اتحادیه موفقیت های مزیدی را از بارگاه خداوند بزرگ استدعا می نمایم. آرزومندیم تا اهداف و خدماتی را که این اتحادیه درنظردارند به اجرا وعملی شدن آنها موفق شوند تا جایی که ما درکابل شنیده ایم این اتحادیه جهت آینده سازی و حمایت بزرگی از هنرمندان موسیقی افغانستان در خارج ازکشور بنیانگذاری و فعال شده است آرزومندیم زمانی بتوانند برای رفع مشکلات مسلکی هنرمندان داخل کشور نیز اقداماتی مفیدی را روی دست داشته باشند که ما اهل فن واین مسلک بتوانیم درتحت حمایت همچو اتحادیه بزرگ ومسلکی به خاطر آرام تری به کار وفعالیت های زنده گی خود ادامه بدهیم و مصدرخدمات بیشتری به کشورخود بگردیم . ضروراست تا همه هنرمندان موسیقی افغانستان دست به دست هم داده در این راه به خاطر احقاق حقوق مسلم هنری شان به دور اتحادیه هنرمندان موسیقی افغانستان جمع شده با اتحاد واتفاق این کاروان را تحت ریاست شما، به سرمنزل مقصود رسانده مصدرخدمات بزرگ فرهنگی شوند. من نیزباید بگویم که متوجه ساختن و تبلیغات این اتحادیه درمورد فروش الات موجوده موسیقی ما، دربین هنرمندان وضروتمندان وعلاقمندان موسیقی برای کار ما، نهایت مفید واقع خواهد شد که ازاین بابت وتوجه تان از شما تشکر میکنیم.
با ابراز تشکرات قـلبی ومخلصا نه .

بشیر دژم :  محترم احمد شاه ایوب فرزند مرحوم استاد ایوب، نواسه ای مرحوم استاد محمد اعظم خان، نخستین ارمونیه ساز افغانستان ، موفقیت های بیشترتان را درین مسلک شریف ونهایت جالب تان ارزو دارم با تشکراز ارایه جواب های توضیحی و جالب تان که درهنگام تهیه این مصاحبه بامن همکاری نمودید.

 بامداد ـ اجتماعی ـ ۵ /۱۶ ـ ۱۵۰۲