جهان پیمایی چین در جاده ابریشم
طرح جاده ابریشم را «شی جین پینگ »، رییس جمهور چین با الهام گیری از راه ابریشم باستانی درسال ۲۰۱۳ ترسایی ارایه کرد. در چین باستان این گذرگاه، شبکه راه های به هم پیوسته ای با هدف بازرگانی در آسیا بود که خاور و باختر و جنوب آسیا را به شمال افریقا و خاور اروپا پیوند می داد. مسیری که تا سده پانزدهم ترسایی به مدت ۱۷۰۰ سال ، بزرگ ترین شبکه بازرگانی دنیا بود. تاریخ وجود این مسیر حتا به سال های قبل از میلاد مسیح می رسد. این راه از چین به ترکستان شرقی امروزی و از درون آسیای مرکزی می گذشته و به سمرقند و بخارا می رسید. در بخارا قسمت اصلی آن از راه مرو، سرخس، نیشابور، گرگان، بام و صفی آباد به ری امتداد داشت و از ری به قزوین و زنجان و شمال همدان از سمت کبوترآهنگ به نزدیکی کوه قولی یابا و اردبیل و تبریز و ایروان می رسید و از ایروان به ترابزن یا به یکی از بندرهای شام ختم می شد. قسمت فرعی این راه از سمرقند به خوارزم و از خوارزم به سرای و هشترخان و از آن جا به کنار رودخانه « دن» و به بندرهای دریای آزف (بخش شمالی دریای سیاه) ختم می شد.*
طرح جاده ابریشم جدید در ۱۶ م ۲۰۱۷ طی مراسمی با حضور رهبران نزدیک به ۳۰ کشور جهان در چین، آغاز شد. جاده ابریشم جدید امکانی تازه در اختیار کشورهایی قرار می دهد که در مسیر آن قرار گرفته اند تا تجارت خود را در آسیا، اروپا و افریقا بیش از گذشته توسعه دهند.
این پروژه شامل دو مسیر اصلی « کمربند اقتصادی راه ابریشم » و « راه ابریشم دریایی » است. «کمربند اقتصادی راه ابریشم» مسیر باستانی راه ابریشم چین را از طریق آسیای مرکزی، روسیه و خاورمیانه به اروپا متصل می کند.
«راه ابریشم دریایی»، چین را از طریق دریا به جنوب شرق آسیا و افریقا مرتبط می کند. با اجرای این طرح شرکت‌های چینی شرکت‌های جهانی می شوند. بدین ترتیب، این شرکت‌ها در همه کشورها و حتا قطب شمال، تحت برند « یک کمربند و یک جاده »، به فعالیت در توسعه زیرساخت ها می پردازند. چین ۶۵ کشور را به عنوان هدف سرمایه گذاری زیرساختی تعیین کرده است. یکی از بخش های اصلی پروژه، دالان اقتصادی پاکستان ـ چین از سین کیانگ تا گوادر به ارزش ۵۴ میلیارد دلار است. بدین وسیله پاکستان به مسیر ارتباطی چین به دریای هند تبدیل می شود. یک راه آهن سریع السیر ۳ هزار کیلومتری نیز جنوب چین را به سنگاپور متصل می کند و افغانستان نیز به بخشی از شبکه جاده‌ای منطقه دسترسی پیدا می کند. برای امریکا، از کف دادن بندر گوادر در پاکستان که اقیاس هند را به دریای عمان وصل می کند یک ضربه هولناک است. از جمله دلایل توطیه برای برکنار عمران خان از نخست وزیر پاکستان همین احساس خطری است که امریکا از رسیدن چین به بندر کوادر دارد. بندری که امریکا تا اکنون آن را دراختیار داشته اما عمران خان از تجدید قرا داد برای ادامه حضور امریکا در این بندر مخالفت کرد.
بنا بر آمار رسمی دولت چین، سرمایه گذاری روی پروژه جاده ابریشم برابر رقمی حدود یک تریلیون دلار یا هزار میلیارد دلار می باشد. بخش اعظم این سرمایه توسط چین تامین و صرف ساخت خطوط راه آهن، بندر، اسکله، جاده، نیروگاه، مسیر فیبر نوری و مناطق ویژه اقتصادی، هم در خود چین و هم در جنوب شرق آسیا، جنوب آسیا، آسیای مرکزی، روسیه، خاورمیانه، افریقا، جنوب اروپا و اروپای شرقی است. با تکمیل این پروژه، بیش از شصت کشور با سهمی عظیم از اقتصاد و جمعیت کل جهان، در مدار اقتصادی عظیمی درهم تنیده و یکپارچه خواهند شد. به طور مثال از سال ۲۰۱۶ ترسایی کوسکو، غول کشتیرانی چین، با خرید بخش قابل توجهی از سهام شرکت اداره کننده بندر «پیره» در جنوب یونان، تلاش های خود را برای مدرن سازی و گسترش ظرفیت این بندر شروع کرد. چین در این بندر ۶۰۰ میلیون دلار سرمایه گذاری کرده و آن را تبدیل به یکی از ۵۰ بندر با ظرفیت بالای جهان کرده است که مرکز ترانزیت کالاهای صدها شرکت چینی شده است. بدین ترتیب جنوب اروپا تبدیل به پایگاهی برای چین خواهد شد که از آنجا محصولات ساخت خود را نه تنها به داخل قاره اروپا، بلکه به بازارهای نوظهوری مانند شرق مدیترانه و خاورمیانه نیز صادر کند. چین همچنین به طور مرتب در حال خرید بخشی از صنایع سنگین تعدادی از کشورها در اروپا است. این موضوع در المان حتا باعث نگرانی محافل سیاسی این کشور شده است. چین بخش عظیمی از « شرکت زیمنس ـ بوش» را خریداری کرده است.
ایران نیز در پروژه چین کماکان جایگاه مهمی دارد. در گزارشی به قلم توماس اردبرینک، خبرنگار نیویورک تایمز در تهران، نقش محوری ایران در پروژه «راه ابریشم جدید» علیرغم کارشکنی های بخش مهمی از حاکمیت بررسی شده است. پروژه دو میلیارد دلاری راه آهن تهران- مشهد که تأمین مالی آن توسط پکن صورت خواهد گرفت، ترکستان چین را از قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان، و ترکمنستان به ایران و در امتداد آن به اروپا متصل خواهد کرد، مسیری که کمک خواهد کرد صادرات کالای حتا ایرانی به روسیه، پولند و شمال اروپا با سرعت بیشتری انجام شود. جغرافیدان بریتانیایی، هالفورد مکیندر، در آغاز سده بیستم گفته بود: قدرتی که بتواند مسیرهای تجارت و حمل و نقل اروپا، آسیا و افریقا را بصورت یک «جزیره جهانی» درآورد، آماده است که به یک قدرت مسلط جهانی تبدیل شود.
پروژه «راه ابریشم جدید» چین را تبدیل به قدرت اصلی اورآسیا، و جهان خواهد کرد. این پروژه از دستآوردهای حزب کمونیست حاکم در چین است تا الگوی حکومتداری توسعه محور، نیمه دولتی، در مقابل سیاست نیو لیبرالیستی اتحادیه اروپا و امریکا قرار گیرد.
پروژه «راه ابریشم جدید»، مهم ترین ابزار پکن برای تبدیل شدن به رهبری فاز دوم جهانی شدن است. کشوری با اقتصادی، نیمه دولتی ـ نیمه سرمایه داری، با رهبری حزبی کمونیست، پدیده ای نوظهور را که جهان قرن بیست و یکم تجربه می کند. سیاستی که تا اکنون هرگز تجربه نشده است. آیا این پدیده نوعی جدید از «سوسیال دموکراسی» است؟ آینده به این سوال پاسخ خواهد داد./ راه توده
* البته در مورد مسیر«راه ابریشم تاریخی» برداشتهای متفاوتی وجود دارد.از جمله اینکه این مسیر چگونه ازافغانستان امروزی می گذشت.ـ بامداد
بامـداد ـ دیدگاه ـ ۲/ ۲۲ـ ۲۴۰۶
Copyright ©bamdaad 2022