مروری به اصلاحات غازی امان الله خان

مروری به اصلاحات غازی امان الله خان

دردمند

سعدیا مــرد نیکــو نام نمیـرد هرگــز

مرده آنست که نامش به نیکویی نبرند

ما تاریخ گذشته خویش را برای این مطالعه مینمایم که اوضاع امروز خود را صحیح تر درک نماییم تا مبارزین جوان افغانستان در حرکت به پیش خط درست آگاهانه اختیار نمایند زیرا این تاریخ است که سیر تکامل یک جامعه را در روشنایی قرار میدهد.

غازی امان الله خان بعد از آنکه در میدان نبرد جنگ افغان و انگلیس موفقیت های بزرگ را نصیب مردم افغانستان ساخت نظر به شهادت تاریخ و نوشته قلم بدستان با افتخار کشور بخاطر رشد، ترقی، اقتصاد کشور و بلند بردن سطح زنده گی و آگاهی مردم ریفورم های را در بخش های اقتصادی، مالی، اجتماعی، فرهنگی روی دست گرفت که در سالهای اول گامهای اساسی و امیدوار کننده را برداشت، مرحوم غبار که خود شاهد عينى ريفورمهاى امانى بود و آن دوره را نقادانه بررسى و ارزيابى کرده مينويسد:

امیرامان الله خان در مرحله نخستین به تطبیق اصلاحات خود موفق و کامیاب بود و آن اینکه او در برابر اکثریت ملت (دهقان، مالدار و پیشه ور) تحصیلات ثقیل سابق را سبک ساخت، مالیات جنسی، حواله غله، خریداری، آذوقه رسانی اجباری در رباطهای کثیر کشور، اجاره داری، جمع آوری مالیات دولتی، واسطه بودن فیودال و ملک بین مالیه گیرنده و مالیه دهنده، تشکیل قریه داری، اخذ مالیات مواشی شمار ناشده، کار اجباری و بیگار، تکس های متعدد بازار از پیشه وران و امثال آن ، همه را لغو نمود، مالیات اراضی نقدی معیین شد و تمام افراد مالیه دهنده مستقیماً و بدون ملاحظه خان و ملک با دفاتر مالی دولت مربوط گردید، دولت تمام مایحتاج خود را به پول نقد و خوش به رضا می خرید حیوانات مالدارهرساله شمارشده و از روی موجودیت آن مالیه گرفته میشد و برای این کار قانونی به نام (محصول مواشی) وضع گردید.

برای تنظیم ادارات مالیه، درکابل مکتب ( اصول دفتری) به مدیریت میرزا مجتبی خان دایرگردید و فارغان آن به ماموریت های مالیه کشورگماشته شد و این امورحسابی کهنه دولت را به سیستم عصری (شهری) در آورد، برای مامورین زراعت و تحصیل مالیات در سال ۱۹۲۳ قانون هایی وضع و منتشر گردید برای تهیه حکام مطلع، مکتب حکام در مرکز تاسیس و فارغان آن به حکومات محلی منصوب شد و قانون (وظایف حکام مامورین) اداره را تنظیم نموده در سال ۱۹۲۲ ترسایی در حالیکه یک سال بیشتر قانون (تشویق صنایع) پاس شده و از راه ریفورم مالیات، رشد صنایع را تشویق میکرد، همچنین برای تقویه تولید قانون (تقاوی) وضع گردید، گر چه قانون فروش املاک دولتی، در سال ۱۹۲۳ باعث از دست رفتن زمین و ضرر دهقان و تحکیم ملکیت خصوصی گردید در حالیکه اراضی موقوفه قبلاً از بین رفته بود.

تجارت نیز ساحه وسیعتری یافت گمرکات متعدد داخلی لغو شد و در نتیجه این ریفورمها انکشاف سرمایه داری تسریع گردیده محاکم شرعی معاملات تجارتی به وجود آمد و شرکت های تجارتی، تنویرات، موتر، ادویه، رفقای افغان، اتحادیه افغان، قمر، ضیا و جرمنی، با تجارت خانه شوروی در کابل تاسیس گردید.

با دولت انگلیس قرارداد تجارتی امضاء شد، نماینده گان تجارتی افغانستان (قونسل ها و کالای تجار) هم درهمسایگی های افغانستان به تسهیل امور تجارتی موظف گردید.

دولت موسسات تجارتی ملی به نام شرکت امانیه و شرکت ثمر بساخت، چون در افغانستان سرمایه اروپا نفوذ نکرده بود و بر عکس تجارت اروپا نافذ شده میرفت، این نفوذ ثانوی مانع انکشاف بیشتر صنایع داخلی میگردید، زیرا اقتصاد کشور به حالت بدوی مانده بود، مملکت فاقد فابریکه های عمده و خط آهن و کتله های کارگر بود لهذا حکومت امانیه در صدد تورید فابریکه ها و تمدید خط آهن در افغانستان برآمد و در لویه جرگه سال ۱۳۰۷ توضیح نمود که دولت برای تهیه یک فابریکه ترمیم طیارات داخلی اقدام است و به علاوه فابریکه موجوده یک فابریکه دیگری برای ساختن باروت سفید دایر میکند، اولین سازنده باروت سفید در افغانستان (رضا بیک) متخصص ترکی در جنگ جهانی اول بود، که خودش در بهار سال ۱۹۲۱ ترسایی در کابل وفات نمود و شخص شاه در تشیع جنازه اش شرکت نمود شاگرد رشید او فیض محمد خان باروت ساز بود، دولت با دو شرکت جرمنی و فرانسوی قراردادی ببست که طبق آن درده سال خط آهن از جنوب افغانستان به شمال آن تمدید میگردید.

چهار نفر فرانسوی برای سروی این کار به کابل آمد و به کندهار رفت، تمدید لین تلگراف و تیلفون بین مرکز و ولایات کشور زیر دست گرفته شد، استیشن های برقی در پغمان و جلال آباد، کندهار زیر کار گرفته شد، به فابریکه های چرم گری و باروت سازی و سمنت و گوگرد برق داده شد.

کار خانه های ترمیم موتر و پرزه سازی، صابون و عطریات، نختابی و پارچه بافی، نجاری و یخ سازی، پنبه و روغن کشی در کندهار و مزار، هرات تاسیس و اعمار فابریکه های ذیل در نظر گرفته شد:

قند سازی، نساجی نخی و جیم، دکمه سازی، حفظ میوه، مسکه و پنیر سازی، آبکشی و تیل خاک کشی، پوسته هوایی بین کابل و مزار و شوروی، ایران، ترکیه مد نظر قرار گرفت، بند آب غازی و بند سراج غزنی تکمیل شد و بستن بند آب چمکنی و تکمیل نهر رزاق روی دست گرفته شد، دولت در معاملات تجارتی حق کاملته الوداد از دولت جرمنی و حق ترانزیت آزاد از حکومت پولند حاصل کرد و برای عقد قرار داد های تجارتی با مسکو و برلین داخل مذاکره شد، برای انعقاد قرار داد های دیگر راجع به معادن لاجورد بدخشان، نفت هرات و تاسیس یک فابریکه ذوب آهن و انکشاف معادن آهن، ذغال، گوگرد، سرب سنگ ریشه، ابرک، تباشیر، مرمر، گل سفید و رنگ های مختلف پروگرامی روی دست گرفت و برای تنظیم و اداره جنگلات با پکتیا و اسمار و غیره، تزیید نسل اسپ، تعمیم نسل قره قل و ترقی پیله وری پلانی طرح کرد در کابل نمایشگاه صنایع ملی دایر گردید و لباس از پارچه وطنی برای مامورین اجباری گردید، در نتیجه این ریفورمها عایدات دولت نسبت به سابق بیشتر از دو چند گردید.

از اینکه دولت وقت بریتانیا توانسته بود مردم افغانستان را ۱۳۰ سال در انزوا قراردهد و هیچ نوع روابط با جهان خارج نداشتند دستاورد ها و افتخارات غازی امان الله خان برایش تحمل ناپذیر بود با استفاده از افراد عقب گرد، ضد ترقی و وابسته خویش توطیه های را بر ضد آنان آغاز تا امان الله خان را وادار ساختند که کشور را ترک نمایند حکومت های بعد از امان الله خان با استفاده از جلب سرمایه گزاری های کشور های منطقه و جهان گامهای بزرگ را بخاطر رشد صنعت، تجارت، زراعت، مالداری، باغداری، دامپروری، اسفالت هزاران کیلومتر شاهراه ها، اعمار بند های آبیاری، میدان های هوایی، شهر ها، شفاخانه ها، پوهنتون ها، فارمهای بزرگ زراعتی، باغداری و غیره برداشتند.

از مدرک صنایع دستی قبل از سال ۱۳۷۱ چهل فیصد عاید ناخالص ملی بدست میامد با تاسف همه دستاورد های پنج هزار ساله از جمله صد سال گذشته به نسبت طوفان برخاسته از آنطرف اوقیانوس ها بخاک یکسان یکسان شد.

یعنی قدرت های توسعه طلب و منفعت جو با تکرار بازی های که بر ضد غازی امان الله صورت گرفته بود سرزمین جنت نشان ما را برای باشنده گان آن به یک جهنم و پایگاه بزرگ مافیای بین المللی مواد مخدر، میدان نبرد، آزمایش انواع ایدولوژی ها، سلاح های پیشرفته زمینی، هوایی، تهیه کننده مواد خام، بازار معرفی کشور های منطقه و جهان مبدل ساخته اند.

بیش از سه میلیون تن مردم به مواد مخدر، هفتاد فیصد به امراض های فزیکی، روانی مبتلا، نهاد ها کشور ما را در ردیف چهار کشور فاسد و تهیه کننده نود فیصد مواد مخدر در جهان معرفی کرده اند.

به نسبت افزایش نا امنی ها، فقر، بیکاری شش میلیون تن به خارج از کشور مهاجرت نموده یک میلیون تن بیجا شده گان داخلی بوده صدها هزارکودک به سوتغذیه مواجه بوده، چهل فیصد در زیر خط فقر زیست مینمایند، کسر بیلانس تجارت در سال گذشته نود و چهار یعنی واردات نود و چهار، صادرات شش فیصد را نشان میدهد.

با وجود سرازیر شدن قریب به یک صد میلیارد دالر امریکایی زیر نام کمک به مردم افغانستان زنده گی میلیون ها خانواده نسبت به سابق خرابتر شده مردم از ناحیه عدم تطبیق یکسان قانون، عدالت اجتماعی و گسترش فرهنگ معافیت به ستوه آمده اند.

در نهایت امر بباور آگاهان امور و تجربه گذشته، بزرگترین عوامل دشواریهای فوق مداخله صریح و انجام بازی های خصمانه کشورهای توسعه طلب و منفعت جو در امور داخلی کشور ما بوده و میباشد که هنوز هم ادامه دارد تا زمانیکه از اصلاحات گذشته بخصوص دوره زمان امان الله خان بخاطر احیا و بازسازی در همه عرصه ها از جمله اقتصادی درس عبرت گرفته نشود نمیتوان با ادامه وضع موجود کشور را از بحران های خونین نجات داد و از مزایای استقلال واقعی بهره مند شد.

بامداد ـ سیاسی ـ ۳/ ۱۹ـ ۲۰۰۸

یادداشت : دیدگاه های ارایه شده اندیشه و نظر نویسنده را بازتاب می دهـد. دیدگاه های حزب آبادی افغانستان دراسناد و اعلامیه های رسمی آن انعکاس یافته است.