دو دیـدگاه از دو منبع در باره رخـداد هـای روان در ونزویـلا :
ـ ونزویلا بر لبه تیغ جنگ و صلح
ـ شبح کودتای نظامی بر سر ونزویلا
ونزویلا بر لبه تیغ جنگ و صلح
اردشیر ز. قنواتی
تحولات سیاسی- اجتماعی در ونزویلا در ماه‌های اخیر بین دولت « نیکلاس مادورو » و اپوزیسیون نزدیک به امریکا، با سیر شتابنده‌ای به سوی تنش و احتمال برخوردهای خشونت بار پیش می رود. انقلاب بولیواری و به تعبیر خود ونزویلایی‌ها «چاوزیزم» بعد از مرگ رهبر کاریزماتیک این کشور «هوگو چاوز» و بروز اختلافات در بین حامیان وی در کنار سناریوی راست گرایان داخلی که از حمایت بدون قیدوشرط واشنگتن برای ایجاد تغییرات اساسی در حوزه ژیوپلیتیک امریکای لاتین برخوردار بودند، کاراکاس را در مسیر بحران اقتصادی و سیاسی قرار داد. آنچه هم اکنون در ونزویلا جریان دارد، در ابتدا پیاده سازی الگوی کودتای پارلمانی به شیوه برازیل بود که به بهانه فساد رییس جمهوری قانونی این کشور « دیلما روسف » که گویا مظنون به فساد بود، از کار برکنار كردند و قدرت را به دست « میشل تمر» معاون او که وارد ایتلاف با مخالفان شده بود و یکی از فاسد ترین رهبران سیاسی برازیل با دوسیه های متعدد قضایی است، سپردند. هرچند این پروسه ظاهر قانونی داشت و از طریق استیضاح روسف از سوی مجلس سنای برازیل انجام شد اما تحولات بعد از این برکناری به خوبی نشان داد که این سیستم حقوقی معیوب بازتاب دهنده حقیقت دموکراتیک و فاقد مشروعیت نهاد قدرت است.
در ونزویلا هم پس از انتخابات پارلمانی سال ۲۰۱۶ ترسایی که به دلیل تشدید بحران اقتصادی و برنامه اشتباه دولت مادورو نارضایتی از دولت او تشدید شد و در انتخابات پارلمانی گروه‌های اپوزیسیون راست گرا توانستند اکثریت کرسی‌ها را به خود اختصاص دهند، از همان روز اول شروع به کار پارلمان جدید پروژه برکناری رییس جمهوری و برگزاری انتخابات زودرس ریاست جمهوری در دستور کار قرار گرفت. اما ساختار سیاسی در ونزویلا با برازیل متفاوت بود و در بیش از ۱۸ سال حاکمیت چاوزیست‌ها و تجربه یک بار اقدام شکست خورده کودتای نظامی، چاوز دست به پاکسازی ارتش و ایجاد یک گارد امنیتی ـ نظامی حامی انقلاب زد. در ونزویلا هم اکنون فاز اول بحران در قالب استفاده از مکانیزم حقوقی برای برکناری نیکلاس مادورو با استفاده دولت از یک امکان حقوقی بازدارنده دست به « پاتک » زد و با برگزاری انتخابات مجلس موسسان توانست این حربه قانونی را از مخالفان سلب کند.
طبق قانون اساسی اصلاح شده ونزویلا در شرایط اضطراری که بین مجلس ملی و دولت اختلافات غیرقابل حل بروز می کند، مجلس موسسان جدید می تواند با انحلال مجلس ملی تصمیمات قبلی را بلوکه كند و مافوق آن دست به تصویب قوانین تازه بزند. اتفاقا این حربه قانونی را ابتدا مخالفان و اپوزیسیون دو هفته قبل از همه پرسی پیشنهادی رییس جمهوری برای بازنگری در قانون اساسی و تشکیل مجلس موسسان جدید، به صورت سمبولیک استفاده کردند و در روز یکشنبه ۱۶ جولای با برگزاری یک همه پرسی نمادین و بدون نظارت هیچ نهاد قانونی ملی و بین‌المللی که به گفته آنان حدود هفت میلیون نفر در آن شرکت کردند، رای به برکناری دولت مادورو دادند. مخالفان با این اقدام جهت پیش گیری و تحریم همه پرسی اصلاح قانون اساسی و تشکیل مجلس موسسان در ۳۰ جولای قصد داشتند حمایت افکار عمومی و قدرت‌های خارجی را به سمت خود جلب کنند. تحریم پیشنهادی مخالفان برای عدم شرکت مردم در همه پرسی مادورو نتوانست جواب دلخواه آنان را فراهم كند و در این همه پرسی بیش از هشت میلیون نفر شرکت کردند و به صورت تقریبا مطلق به کاندیدای حزب سوسیالیست حامی رییس جمهوری رای دادند. درحالی که در همه پرسی سمبولیک مخالفان هیچ نظارتی انجام نشد و بنا بر گفته رهبران مخالفان حدود هفت میلیون نفر شرکت کردند، در همه پرسی رسمی پیشنهادی دولت هشت میلیون نفر و ۵,۴۱ درصد برای برگزیدن ۵۴۵ نماینده شرکت کردند. هرچند موسسه بریتانیایی مسوول رای دهی « اسمارتماتیک » که برگزارکننده رسمی این همه پرسی قانونی بود، بعد از اعتراضات اپوزیسیون و کشورهایی مانند امریکا اعلام کرد که این احتمال وجود دارد که به تعداد رای‌دهنده گان واقعی حدود یک میلیون افزوده شده باشد اما در بدبینانه ترین وضعیت می توان میزان حمایت از دولت را در عدد تقریبی هفت میلیون بین دولت و مخالفان مساوی فرض کرد.
بدون هیچ تردیدی دولت مادورو امروز بخش بزرگی از حمایت‌های توده‌ای خود را از دست داده است که دلایل متعددی از جمله بحران اقتصادی، کاهش قیمت نفت، اختصاص بودجه‌های کلان به طرح‌های آموزش و بهداشت رایگان در شرایط کمبود منابع ارزی، تحریم های مستقیم و غیرمستقیم خارجی، پیوند بخش تجاری کشور با مخالفان، حمایت تمام قد نهادهای قدرت در واشنگتن از اپوزیسیون و همچنین اشتباهات دولت کاراکاس درباره شکست مدیریت بحران خواهد داشت. دوقطبی ایجاد شده در این کشور و تشدید منازعه بین دولت و اپوزیسیون که به چیزی غیر از ساقط کردن حاکمیت چاوزیست‌ها رضایت نمی دهند، در کنار دخالت فعال خارجی علیه دولت کاراکاس هم اکنون وضعیتی را ایجاد کرده است که راه برای مصالحه مرضی‌الطرفین تا حدودی بسته شده است. مادورو با برگزاری همه پرسی اصلاح قانون اساسی و تشکیل مجلس موسسان توانست جلوی کودتای پارلمانی را برای ساقط کردن دولت سد کند. این چرخه منازعه بدون شک در روزهای آینده موجب رویارویی‌های بیشتر بین اپوزیسیون و دولت کاراکاس و همچنین دخالت فعال تر واشنگتن در امور ونزویلا خواهد شد. اما آنچه هم اکنون در حال وقوع است و خطر بی ثباتی در این کشور نفت خیز را که گفته می شود بزرگ ترین ذخایر نفت جهان را در خود جای داده است، افزایش می دهد، چرخه خشونت‌هایی است که جرقه آن در رویارویی بین مخالفان و دولت در شورش‌های خیابانی کلید خورد و حدود ۱۱۵ نفر از هر دو طرف قربانی شدند و هم اکنون نیز گروه‌های شبه نظامی و بعضی نظامیان برکنارشده در سیاق حملات مسلحانه به دیوان عالی قضا و فرقه نظامی شهر « والنسیا » حملاتی انجام داده اند.
به نظر می رسد که با شکست پروژه برازیلی هم اینک سناریوی جنگ های داخلی به شیوه بحران سوریه در دستور کار بخشی از مخالفان و حامیان خارجی آنان در حال عملیاتی شدن است. در طرح اصلاح قانون اساسی و تشکیل مجلس موسسان جدید ونزویلا طبق مکانیزم تعبیه شده در قانون اساسی دولت تصمیم گرفت اهرم‌های نهاد قدرت را در بین طبقات اجتماعی و نهادهای توده‌ای تقسیم کند ( ازجمله هشت کرسی برای ماهی گیران و دهقانان، پنج کرسی برای کسبه، پنج کرسی برای معلولان، ۲۴ کرسی برای محصلان، ۲۸ کرسی برای متقاعدین ، ۲۴ کرسی برای شورای کمون ها، ۷۹ کرسی برای کارگران، ۱۷ کرسی برای ادارات دولتی، ۱۴ کرسی برای بخش خدمات، ۱۲ کرسی برای بخش اجتماعی، ۱۱ کرسی برای تجار، ۱۱ کرسی برای خود اشتغالی، شش کرسی برای صنعت، چهار کرسی برای ساخت وسازها، دو کرسی برای صنعت نفت و دو کرسی برای حمل ونقل ) که همین موضوع تغییر دموکراسی حزبی به دموكراسی مشارکتی به شدت موجب خشم اپوزیسیون شد.
ورود گروه‌های نظامی و شبه نظامی به متن بحران سیاسی ونزویلا می تواند منازعات سیاسی کنونی را به سمت رویارویی‌های خشونت نظامی سوق دهد که به تازگی مظاهر آن در حال جرقه زدن است. حمله به پادگان نظامی والنسیا در روز یکشنبه ششم ماه اگست نقطه عطفی در بحران ونزویلاست که از هم اکنون زنگ‌های خطر را به صدا درآورده است. ازآنجاکه بعد از کودتای شکست خورده دوره صدارت هوگو چاوز بخش اصلی ارتش وفاداری خود را به دولت نشان داد و در کنار آن نیز گاردهای محافظ انقلاب بولیواری تشکیل شد، بدون تردید امنیتی شدن و درگیری‌های نظامی از قاعده کودتاهای بدون مقاومت دوران سیاه « خونتاهای نظامی » در امریکای لاتین پیروی نمی کند و بخش عمده نظامیان و شبه نظامیان حامی دولت دست به مقاومت سختی خواهند زد. اپوزیسیون سیاسی ونزویلا چنانچه خیلی زود حساب خود را از این هسته‌های نظامی و تروریستی جدا نکند، با توجه به دست بالای مادورو دراین باره بازنده اصلی بازی خواهد بود. از طرف دیگر در امریکا محافل قدرت و به ویژه دولت « دونالد ترامپ» هم اینکه به نظر می رسد شکیبایی خود را برای تحمل نقش کاراکاس در تأمین انرژی کشورهایی مانند کوبا و نیکاراگویه به عنوان دشمنان امپریالیزم امریکا از دست داده‌اند و از طرف دیگر منابع انرژی بزرگ در ونزویلا در طرح استراتیژیک هژمونی واشنگتن بر حوزه انرژی جهان، این کشور را در مرکز ثقل توجه برای تغییر وضعیت آن قرار داده است.
شکست شبه کودتای حمله به پادگان والنسیا که هم زمان با انتشار ویدیوی تعدادی نظامی و شبه نظامی برای اقدامات مسلحانه بود، ازآنجاکه توان تغییر معادله درباره سرنگونی دولت مادورو را ندارد، می تواند موجب شکاف در بخش اپوزیسیون درهم جوش کنونی ونزویلا هم بشود. همچنین طبق قاعده اجتماعی این تصویر چرخه خشونت و رفتن به سوی منازعات مسلحانه ازآنجا که پایگاه حامیان اپوزیسیون در طبقه متوسط و بخش الیگارشی سرمایه داری این کشور است، کفه ترازو را به نفع دولت چاوزیزم که حامیانش را در طبقات نابرخوردار و کارگری دارد، سنگین می کند. در روزها و هفته‌های آینده در هر دو سوی منازعه باید تصمیمات بزرگی گرفته شود که راه جنگ و صلح در ونزویلا را تعیین می کند.
هژمونی قدرت نظامی تا زمانی که ارتش به دولت وفادار باشد، در مقابل حمایت خارجی از اپوزیسیون و همچنین موازنه نسبی پایگاه توده‌ای رای دولت و مخالفان دو راه « مصالحه ملی » و رفتن به سوی « جنگ‌های مسلحانه » را در مرحله جدید بحران ونزویلا اجتناب ناپذیر کرده است و راه سوم مانند مدل برازیلی رویای تمام شده‌ای است که اپوزیسیون این کشور باید آن را فراموش کند./ شرق
شبح کودتای نظامی بر سر ونزویـلا
منبع : رویترز
به نظر می‌رسد ونزویلا گام به گام به سمت یک مرحله پرتنش تر و خطرناک تر پیش می رود. بسیاری از شهروندان احساس می کنند از همه راه های دموکراتیک برای مخالفت با حکومت استفاده کرده و جوابی نگرفته اند. نیکولاس مادورو با وجود اعتراضات مردمی گسترده و انتقادات بین‌المللی موفق شد یک مجلس موسسان تشکیل دهد که تحت کنترول حزب سوسیالیست طرفدار او بوده و اختیارات بیش تری را به رییس جمهور می دهد. شاید به دلیل همین احساس شکست و فضای بن بست کنونی بود که چند روز پیش تعدادی از سربازان و شهروندان مسلح را بر آن داشت تا به یک پایگاه نظامی در نزدیکی شهر والنسیا حمله کنند. در این حمله دو نفر کشته شدند. مقامات ونزویلایی می گویند به دنبال ١٠ نفر مهاجمی هستند که با مقادیری سلاح فرار کرده‌اند. در یک ویدیو که پیش تر ضبط شده، گروهی نشان داده می شوند که لباس نظامی به تن کرده و می گویند قصد دارند نظام مشروطه سلطنتی را دوباره بر سر کار آورند. آنها از مادورو می خواستند با کناره گیری خود یک دولت انتقالی تشکیل دهد. حمله نظامی یکشنبه گذشته امکان وقوع یک کودتای نظامی یا تشدید خشونت‌ها در کشوری چون ونزویلا با ٣٠ میلیون نفر جمعیت و بحران شدید اقتصادی را بیش تر کرد. پیش از این حمله، مادورو بر قدرت خود افزوده و همین مساله اپوزیسیون این کشور را سرخورده و دچار تفرقه کرده بود. در درگیری‌های چهار ماه گذشته ونزویلا تا اکنون ١٢٠ نفر کشته و هزاران نفر بازداشت شده‌اند.
هم اکنون بسیاری از مخالفان احساس می کنند فریب خورده‌اند. آنها تصور می کنند رهبرانشان به آنها خیانت کرده و اعتراضات را به هفته بعد موکول می کنند. احزاب سیاسی موجود در ایتلاف مخالفان نیز درباره مشارکت در انتخابات آینده دچار اختلاف دیدگاه شدند زیرا بسیاری دولت را از هم اکنون به تقلب گسترده در انتخابات مجلس موسسان متهم می کنند. مساله بی‌اعتمادی به رهبران اپوزیسیون ونزویلا را می توان در اظهارات یکی از جوانانی دید که با صورت پوشیده راه‌ها را در کاراکاس بند آورده و به رویترز می گوید: « ما باید ایمان به ایتلاف مخالفان را کنار بگذاریم. باید فقط به خودمان ایمان داشته باشیم ». او تحصیل در دانشگاه را رها کرده و برای شرکت در اعتراضات به کاراکاس آمده است. این جوان که ٢٠ سال بیشتر ندارد، یک بمب آتش زا با خود حمل می کند.
تشدید منازعات
لوییس ویسنت، تحلیلگر سیاسی، می گوید، سرکوب حکومت می تواند گروه‌های تندرو را به کارهای مخفیانه و تشکیل گروه‌های شبه نظامی، آن هم در کشوری که به وفور در آن سلاح وجود دارد، سوق دهد. او به رویترز می گوید: « با تشدید برخوردهای دولت، مخالفان نیز به اعمال خشن‌تر روی می آورند و همین آینده را خطرناک می‌کند».
برخی دیگر از تحلیل گران درباره احتمال وقوع یک جنگ داخلی در این کشور صحبت می کنند و می گویند، اگر این اوضاع تغییر نکند، ممکن است کشور به سمت یک جنگ داخلی پیش برود؛ برای مثال ٣٠ جولای یک انفجار در همان روز رای گیری برای مجلس موسسان رخ داد که در جریان آن هفت نیروی پولیس موتورسوار هدف قرار گرفته و مجروح شدند. مادورو قبلا گفته بود با یک « شورش مسلحانه » مواجه است که هدفش ازبین‌بردن سوسیالیزم در امریکای‌لاتین است. به گفته او، این حرکت قصد دارد راه را براي نخبه گان طرفدار امریکا باز کند تا بر انبوه ذخایر نفتی این کشور مسلط شوند. ناظران می گویند در سطح ظاهری علامتی که حاکی از وقوع کودتای نظامی علیه رییس جمهور کنونی ونزویلا باشد مشاهده نمی شود. مادورو کسی است که به عنوان جانشین هوگو چاوز بر سرکار آمد و اتحادیه های کارگری پشتیبان او هستند. همین ناظران می گویند هیچ نشانه ای که حاکی از اختلاف بین مادورو و فرماندهان ارتش باشد در ظاهر به چشم نمی خورد. با این حال نبايد فراموش کرد خوان کارلوس کاجواریبانو، افسرسابق گارد ملی که به خارج فرار کرده و گفته می شود فرماندهی تهاجم روز یکشنبه را برعهده داشت، از « دوستان مسلح » خود خواست شورش کنند. همچنین اسکار پرز، خلبان نیروهای پولیس که با هلیکوپتر در کاراکاس به ساختمان های دولتی حمله و فرار کرد، قصد دارد به مبارزه خود ادامه دهد. ماریا رودریگز، یک لبنیات فروش که در محله اعیان‌نشین کاراکاس زنده گی می کند، درحالی که خیابان‌ها را بسته، می گوید: « ما از قیام ارتش حمایت می کنیم. ما شهروندان عادی هستیم و به تنهایی نمی توانیم این مبارزه را به نتیجه برسانیم». با این حال بسیاری از دوستانش که جزمخالفان هستند احساس می کنند بعد از چهارماه درگیری و تظاهرات خسته شده اند. به نظر آنها زنده گی روزمره شان فلج شده و آنها تا اکنون نتوانسته اند مادورو را وادار به قبول مطالباتشان کنند.
بامداد ـ دیدگاه ـ ۱/ ۱۷ـ ۱۴۰۸
یادداشت بامـداد :
ـ مایک پنس ، معاون رییس جمهور یالات متحده امریکا روز گذشته سفر شش روزه خود را به کشورهای امریکای لاتین و مرکزی آغاز کرد. او نخست به کشورکولمبیا، همسایه غربی ونزویلا، سپس به ارجنتاین ، چیلی و پاناما سفر خواهد نمود.
یک مقام مسوول دولت امریکا به خبرنگاران گفت انتظار می رود ، ونزویلا یکی از موضوعات گفت وگوها با مقام های بلند پایه این چند کشور باشد. ترامپ شخصا امکان استفاده ازمداخله نظامی علیه کشور ونزویلا را نفی نکرده است .
ـ بر اساس گفته یکی از مقامات ارشد دولت ونزویلا و افراد مطلع، شرکت دولتی نفت این کشور از اوایل سال جاری مذاکراتی را بر سر واگذاری ٩ پروژه نفتی به شرکت « رزنفت»، یعنی بزرگ ترین شرکت نفت دولتی روسیه ازپیش برده است. بربنیاد اظهارات مقامات شرکت «رزنفت» این شرکت درماه جاری ترسایی بیش از شش میلیارد دلار به شرکت نفت دولتی ونزویلا قرض داده است که با این احتساب، کل اعتبار و قرضه پرداخت شده از سوی روسیه به ونزویلا از سال ٢٠٠٦ ترسایی بدین سو به ١٧ میلیارد دلار می رساند.