نقش جنرال پاکستانی در طرح نظامی منطقه ای عربستان سعودی
ناصر جانجوا، مشاور امنیت ملی پاکستان می گوید :
انتصاب لوی درستیز پیشین ارتش به فرماندهی ارتش اسلامی فرصتی گران بها برای کشور پدید می آورد تا برای « امت مسلمان » فعالیت کند.
جنرال رحیل شریف، لوی درستیز پیشین ارتش پاکستان، برای یافتن شغل بعدی مجبور نشد وقت زیادی بگذارد. دولت عربستان سعودی او را به فرماندهی به اصطلاح « ارتش اسلامی»ای که از مدتی پیش در حال شکل گیری بوده است، برگزید. این ارتش اسلامی پیشنهادی، در ظاهر گویا اتحادی ضد تروریزم با شرکت ۳۹ کشور سنی مذهب است که بودجه اصلی آن را پادشاهی عربستان سعودی و کشورهای ثروتمند حاشیه خلیج تامین می کنند. مرکز فرماندهی این اتحاد نظامی درشهر ریاض، پایتخت عربستان سعودی، خواهد بود.
عربستان سعودی طرح تشکیل این ارتش را در دسامبر سال ۲۰۱۵ ترسایی دو سال پیش و پس از آغاز جنگ فرسایشی بر ضد کشور هم جوارش، یمن، اعلام کرد. هدف تعیین شده در تشکیل این ارتش اسلامی که رسانه های منطقه آن را « ناتوی مسلمانان » نامیده‌اند؛ گویا جنگ بر ضد افراط گرایی و تروریزم در منطقه خاورمیانه و شاخ افریقا است. درحال حاضر، ایتلافی از این ارتش ( با ارتش های دیگر)، به رهبری عربستان، سرگرم جنگ فرقه ای در یمن است.
بین کشورهایی که در این اتحاد عضویت دارند، از مصر، ترکیه و پاکستان ، که همه گی نیروی‌های نظامی‌ای قدرتمند دارند، می‌توان نام برد. حتا کشور نیجریه که نظام سیاسی آن جمهوری‌ای سکولار یا دولت غیردینی با جمعیتی مسلمان و مسیحی همسنگ دارد، حمایت اش را از این اتحاد اعلام کرده است. محمدو بوهاری، رییس‌جمهور این کشور، دو سال پیش در دیداری رسمی از عربستان سعودی حمایت از این اتحاد را اعلام کرد. این تصمیم بدون رایزنی با نهادهای قانون گذاری کشور یا حتا همکاران رییس جمهور در هیات دولت گرفته شد و مردم را غافل گیر کرد. او در توجیه این تصمیم گفت: « ما بخشی از این اتحاد هستیم، زیرا در نیجریه تروریست‌هایی داریم که ادعا می کنند اسلامی هستند. از این جهت، اگر برای جنگ با تروریزم ایتلافی اسلامی وجود دارد نیجریه بخشی از آن خواهد بود زیرا ما خود قربانی تروریزم اسلامی هستیم.» از آن موقع تا اکنون، دولت نیجریه به سبب درگیری با گروه تروریستی « بوکو حرام » و پا گرفتن جنبش جدایی طلبان در جنوب کشور که خواهان تشکیل کشوری مسیحی اند، در رابطه با این تصمیم درواقع اقدامی عملی درپیش نگرفته است.
در حقیقت برخی از دولت‌ها، هنگامی که عربستان نام کشورشان را در فهرست نخستین این مشارکت نظامی آشکار کرد، شگفت زده شدند. پاکستان، باوجود اینکه عربستان اعلام کرده بود که این کشور بخشی از ایتلاف به رهبری عربستان در جنگ علیه یک کشور مسلمان همدست است، از گسیل نیرو به یمن سرپیچی کرد. چنین می نماید که دولت نوازشریف در آن زمان تصمیم خردمندانه ای گرفت. با نگاهی به گذشته و باتوجه به این واقعیت که هنوز نشانه ایی از پایان جنگ در یمن دیده نمی شود، و این درگیری نابرابر به بزرگ ترین بحران انسانی حتا بزرگ تر از بحرانی که دامن گیر سوریه شده انجامیده است، چنین تصمیمی حرکتی تردستانه و دلاورانه شمرده می شود. با این حال، پاکستان در حدود یک هزار سرباز پیاده نظام برای آموزش سربازان سعودی به منطقه ایی در عربستان نزدیک به مرز یمن، فرستاده است. ارتش پاکستان از مدت ها پیش در حفظ کارایی امنیت داخلی و ورزیده گی نیروهای نظامی عربستان و بحرین در مقام وردست آن‌ها بوده است.
پارلمان پاکستان در سال ۲۰۱۵ ترسایی به اتفاق آرا تصمیم گرفت تا به کارزار نظامی به رهبری عربستان در یمن نپیوندد. انور قارقاش، وزیر امور خارجه امارت متحده عربی، به طور آشکار از این تصمیم پاکستان در آن زمان انتقاد کرد و گفت، با وجود کمک های اقتصادی کشورهای خلیج در زمینه های گوناگون به پاکستان، پاکستان از عمل متقابل در برابر درخواست کمک نظامی به این کشورها کوتاهی کرده است. پی‌آیند اظهارنظر وزیر امور خارجه امارات * کدورتی گذرا میان ابوظبی و اسلام‌آباد بود . از کشورهایی که از برخورد سیاسی بین دو کشور فرصت طلبانه بهره برداری کرد هند بود. امارات متحده عربی مناسبات خود با هند را بهسازی و تعهد کرده است که میلیاردها دلار در طرح های مالی و زیربنایی در این کشور سرمایه گذاری کند. شیخ محمد ابن زاید آل نهیان، امیر و حاکم امارات متحده عربی، مهمان اصلی امسال در جشن روز جمهوری در دهلی نو بود. عربستان سعودی نیز پس از پاسخ منفی پاکستان به تقاضای آن برای گسیل پیاده نظام به یمن، مناسبات خود با هند را تقویت کرده است.
از بیانیه دولت پاکستان درباره پذیرفتن مقام فرماندهی ارتش اسلامی از سوی رحیل شریف پس از بازنشسته گی از ارتش، چنین برمی آید که رحیل شریف این تصمیم را بدون در میان گذاشتن با دولت گرفته است. اما حالا دولت پاکستان می گوید اجازه پذیرش این مقام را پس از اینکه پادشاه عربستان به طور شخصی این تقاضا را کرد به رحیل شریف داده است. طبق قانون در پاکستان، فرماندهان ارشد ارتش پاکستان تا دو سال پس از بازنشسته گی از پذیرفتن ماموریتی خارج از کشور منع شده‌اند، ولی دولت پاکستان در مورد این فرمانده بازنشسته ارشد ارتش استثنا قایل شده است.
رهبران غیرنظامی پاکستان با وجود پیوندهای نزدیک با خاندان سعودی از این امر به خوبی آگاه بودند که درگیرشدن غیرضروری در کشمکش های جدایی طلبانه در یمن در درازمدت می تواند زیان بخش باشد. امروز در خود پاکستان این تقسیم بندی‌های جدایی طلبانه روز به روز گسترده تر می شوند. وانگهی پاکستان مرزی طولانی با ایران دارد که اکثریت جمعیت اش شیعه اند. اکنون حاکمیت عربستان و متحدان محافظه کارش، جمهوری اسلامی ایران را به چشم دشمن می بینند. این می تواند دلیلی باشد که چرا کشورعمان تنها کشوری در خلیج است که همراه دو کشور دیگر( عراق و سوریه ) هنوز به این ارتش اسلامی پیشنهاد شده از سوی عربستان، نپیوسته است. در گردهمایی سران « اتحادیه عرب » در اردن که به تازه گی برگزار شد، قطعنامه ایی در آن تصویب شد که دخالت خارجی در کشورهای منطقه را محکوم می کند. البته اشاره آن ها نه به ایالات متحده یا قدرت‌های اروپایی؛ بلکه به جمهوری اسلامی ایران است بی اینکه نامی از آن برده شود. بهرام قاسمی، سخن گوی وزارت خارجه ایران، در واکنش به این قطعنامه اتحادیه عرب، گفت: « با وجود تجربه های گذشته، گروه بندی مذکور به رهبری عربستان سعودی به جای توجه به گره‌های اصلی در منطقه و دنیای اسلام به تشخیص نادرست میان دوستان و دشمنان منجر می‌گردد.»
چراغ سبز نشان دادن دولت پاکستان به رحیل شریف برای گرفتن رتبه تازه‌اش( پس از اعلام رسمی آن در مجلس در هفته گذشته ) به دامن زدن انتقادهایی گسترده در سراسر کشور انجامید. سودهای سیاسی و اقتصادی حاصل برای هند در پی برقراری مناسبات نزدیک تر با عربستان و امارات متحده عربی، می توانند مهم ترین عامل در تصمیم دولت پاکستان در رابطه با رتبه تازه رحیل شریف باشند. تصمیم دولت پاکستان با وجود رای یکپارچه پارلمان برای نفرستادن نیرو به یمن انجام گرفت. پارلمان این کشور همچنین قطعنامه دیگری تصویب کرد که در آن از دولت می خواهد تا پاکستان در کشمکش‌های یمن « باید بی طرفی خود را حفظ کند.»
خواجه عاصف، وزیر دفاع پاکستان، گفت که تصمیم اجرایی شدن این مقام رحیل شریف یک « تصمیم اداری» بود و مدعی شد که هیچ پیوندی با درگیری در یمن ندارد. دگروال بازنشسته ناصر جانجوا، مشاور امنیت ملی پاکستان، که با دم ودستگاه‌های نظامی رابطه ایی تنگاتنگ دارد، تصمیم دولت را موجه نشان داد. او گفت انتصاب لوی درستیز پیشین ارتش به فرماندهی ارتش اسلامی فرصتی گران بها برای کشور پدید می آورد که برای « امت مسلمان » فعالیت کند. او این ادعا را مردود دانست که، چنین تصمیمی ایران را برآشفته خواهد ساخت. ایتلاف نیروهای اسلامی با مسئولیت رحیل شریف، چشم‌پوشیِ اسلام‌آباد از تقاضای گسیل نیروی نظامی پاکستان به جنگ های به راه انداخته شده از سوی عربستان در کشورهای همتای مسلمان را ممکن است دشوارکند.
مخالفان گفته اند که هیچ تصمیمی نمی تواند بدون رضایت پارلمان گرفته شود. « حزب جنبش برای عدالت »، به رهبری عمران خان، همراه با حزب عمده اپوزیسیون یعنی « حزب مردم پاکستان »، مخالفت پرسروصدای‌شان را با چنین حرکتی نشان داده اند.
ایران که این پیش قدمی عربستان سعودی را به طور مسلم به زیان خود می بیند، به شدت و بی پرده آن را موردانتقاد قرار داده است. تصمیم گماشتن رحیل شریف به رهبری گروه بندی نظامی ای به سرکرده گی عربستان پیش از به آگاهی رساندن رسمی آن، از سوی دولت پاکستان به اطلاع ایران رسانده شده بود. نوازشریف، نخست وزیر پاکستان،سرتاج عزیز، مشاور خود در امور خارجی، را در ماه فبروری ، راهی تهران کرد تا دولت روحانی را از تصمیم دولت اش مطلع کند. در همین حال، رحیل شریف ادعا می کند که او تنها فردی خواهد بود که در مقام فرمانده کل این ایتلاف نظامی تصمیم گیری‌های نهایی را انجام خواهد داد. او گفته است کوشش خواهد کرد جمهوری اسلامی ایران را نیز به پیوستن به این گروه وادارد. او اصرار دارد هدف این پیمان نظامی را نبرد با تروریزم نشان دهد. علاالدین بروجردی، رییس کمیسیون سیاست خارجی و امنیت ملی پارلمان ایران، که در ماه جنوری ۲۰۱۷ برای دیداری به پاکستان رفته بود به رسانه های پاکستانی گفته بود هدفِ پیمان نظامی به سرکرده گی عربستان سعودی « تنها برای کشتن مردم بی گناه » در یمن است و « بنابراین کسی مایل نیست بخشی از این ایتلاف باشد.» مهدی هنردوست، سفیر ایران در پاکستان، هشدار داد که چنین رویدادهایی برای مناسبات دوجانبه ایران و پاکستان مشکل ساز خواهد شد. رهبران جامعه شیعیان پاکستان هم این تصمیم را مورد انتقاد قرار داده‌اند.
فواد چاودری، سخن گوی « حزب جنبش برای عدالت » (تی پی آی)، گفت نماینده گان این حزب مساله انتصاب نهانی رحیل شریف را در پارلمان پیش خواهند کشید. این سخن گو در ادامه گفت، اتحاد نظامی به سرکرده گی عربستان سعودی برای مقابله با ایران است و جدایی های موجود بین جامعه های سنی و شیعه در پاکستان را بیش تر خواهد کرد. او خطاب به دولت یادآوری کرد که، پاکستان تعهد کرده است در درگیری‌های غرب آسیا ( که نه تنها پای ملت های مسلمان منطقه بلکه قدرت‌هایی بزرگ مانند ایالات متحده امریکا و روسیه را نیز به میان کشیده است) بی طرف باقی بماند. فرهاتوالله بابار، دبیرکل حزب مردم پاکستان، گفت دولت پیش از تصمیم باید مجلس را آگاه می ساخت. به هرحال، دولت نوازشریف هنوز ادعا می کند که تغییری در سیاست جاری دولت انجام نگرفته است و نیروهای نظامی پاکستان در هیچ شرایطی به کشورهای مسلمان دیگر گسیل نخواهند شد. /« پیپل دموکراسی »
* امارات متحده عربی، اتحادی از هفت شیخ نشین کوچک به نام های ابوظبی، دُبی، شارجه، عَجمان، فُجِیره، رأس‌الخِیمه، اُم‌القوین است. درعین‌حال ابوظبی ، یکی از این شیخ نشین‌ها، پایتخت امارات نیز است.
بامداد ـ دیدگاه ـ ۳/ ۱۷ـ ۰۳۰۷