چشم انداز همکاری پاکستان با ایتلاف نظامی ناتوی اسلامی
فرزاد رمضانی بونش
در آذر ۱۳۹۴ عربستان از شکل گیری یک ایتلاف نظامی اسلامی ضدتروریزم موسوم به « ناتوی اسلامی » با مشارکت ۳۴ کشورعلیه تروریزم خبر داد. بیانیه مشترکی بر طبق مفاد سازمان همکاری های اسلامی و مبارزه با تروریزم، ایتلاف نظامی اسلامی را شکل داد و جدا از کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس، ترکیه، پاکستان، مالزیا و مصر عمان نیز در دسامبر گذشته اعلام کرد که به این ایتلاف پیوسته است. در این میان در واقع از نگاه ریاض تنها سه کشور پاکستان، مصر و ترکیه و تا اندازه ای امارات می توانستند در موفقیت نسبی ایتلاف نقش بازی کند و بنابراین حضور ارتش پاکستان، ( از قدرتمندترین کشورهای عضو این ایتلاف است و تنها قدرت هسته ای ایتلاف) می تواند بسیار مهم باشد. درهمین راستا قبلا در سال ۲۰۱۴ ترسایی پس از آنکه عربستان اعلام کرد که اسلام آباد جزیی از ایتلاف نظامی بازگرداندن دولت منصورهادی است، پارلمان پاکستان قطعنامه ای را تصویب کرد و از دولت خواست در جنگ یمن موضع بی طرفی اتخاذ کند. در این بین عربستان با رایزنی ها و گفت و گوهای مختلف از پاکستان درخواست کرد تا نقش جدی از سوی پاکستان در این ایتلاف را مشاهده کنند. اما باید گفت چالش های پاکستان در همکاری گسترده با ایتلاف نظامی ناتوی اسلامی بسیار است.
دامنه مخالفت های داخلی :
در گذشته احزاب در پارلمان پاکستان با صدور قطعنامه ای، دولت را موظف به اتخاذ مواضع بی طرفانه در مورد بحران ها در خاورمیانه کرده بودند، اما پس از اعلام وزیر دفاع پاکستان و مجوز لازم برای پیوستن جنرال راحیل شریف فرمانده پیشین ارتش این کشور به ایتلاف نظامی به رهبری عربستان به عنوان فرمانده این ایتلاف موجی از مخالفت ها آغاز شد. از یک سو شخصیت ها و مقاماتی چون عمران خان رهبر حزب تحریک انصاف ، فواد چودری سخنگوی حزب تحریک انصاف، رئیس پیشین سنای پاکستان، جریان‌های اصلی و احزاب سیاسی شیعه در پاکستان چون حزب وحدت مسلمین پاکستان، برخی از سران حزب مردم پاکستان، اعضای کمیته روابط خارجه مجلس و.. به رویکرد همکاری با ایتلاف نظامی ناتوی اسلامی انتقاد داشتند. در این حال هر چند پاکستان کشور نیازمند سرمایه ، نفت و انرژی بوده و بخش مهمی از نیروی کار پاکستان (یا بیش از سه میلیون نفر) در کشورهای عرب خلیج کار می کنند و این کشور جدا از کمک های مالی بسیار بیش از ۱۱ میلیارد دلار مناسبات تجاری با این کشورها دارد ، اما مخالفان معتقدند در حالی که در پایان سال ۲۰۱۶ ترسایی تلفات غیرنظامیان در حملات تروریستی و مرگ ومیرهای خشونت‌های قومی تا حدود ۸۰ درصد (نسبت به ۲۰۱۳ کاهش ) کاهش یافته جانبداری اسلام آباد از عربستان و هرگونه حضور غیر نظامی و .. در یمن می تواند به تنش شیعه - سنی و فرقه گرایی در کشور دامن زده و موجب تحریک طالبان پاکستان و گروه داعش و منافع ملی قربانی خوشنودی سعودی گردد و غرق کردن پاکستان در جنگ های فرقه ای ابعاد نوینی به خود گیرد. مخالفان با اتکا به دلایلی چون ایتلاف عربستان در واقع طبق فرمان ریاض است و جدا از رفتار دوگانه، فرقه ای و غیرعادلانه عربستان ایتلاف نظامی خود ساخته عربستان خدمت به امریکا است، به پیامدهای منفی آن توجه می کنند. در همین چارچوب افکار عمومی و رسانه های مخالف این کشور معتقدند دولت نباید وارد جبهه جنگ غیرپاکستانی شود. در همین راستا برخی دیگر نیز معتقدند که جنرال راحیل شریف فقط چند ماه از ارتش بازنشسته شده و طبق قانون اساسی پاکستان، تا دو سال حق هیچ گونه فعالیت مجدد نظامی یا دولتی ندارد دولت پاکستان با دادن مجوز به راحیل شریف، این قانون را هم زیر پا گذاشته است.
چالش های منطقه ای و بین المللی:
هر چند از دید اسلام آباد نگاه مثبتی به اشتراک گذاری اطلاعات بین کشورهای مسلمان و مبارزه با جنگ جویان خارجی چون داعش در قالب همکاری ایتلاف نظامی وجود دارد و عربستان اسلام آباد را با وعده‌های چون کمک های اقتصادی متقاعد به مشارکت در گسترده با ایتلاف نظامی ناتوی اسلامی تشویق می کند. به علاوه در همین راستا این نگاه وجود دارد که هر افسر ارتش پاکستان پس بازنشسته گی می تواند هر مسوولیت و شغلی را بپذیرد، اما تردیدهایی در مورد رویکرد اسلام آباد در نوع اهداف ریاض با توجه به چالش های درونی ایتلاف و نامعلوم بودن دستور کار، استقرار نیروهای مشترک ایتلاف، نوع هماهنگی نظامی، آیین‌نامه اداری و تشکیلات سازمانی ، نوع کنش کشورهایی ضعیف چون سومالیا در مبارزه با تروریزم ، سهم و میزان نقش بازیگرانی چون ترکیه در کنار عدم حضور حضور دو کشور درگیر در بحران یعنی عراق و سوریه وجود دارد. گذشته از این انتصاب فرمانده پیشین ارتش پاکستان به فرماندهی این ایتلاف ، از یک سو پیام منفی را برای کشور دوست و همسایه غربی پاکستان یعنی ایران در شرایط تنش ایرانی - سعودی دارد. از این منظر با وجود شروطی پاکستان چون چون ضدایرانی نبودن ایتلاف و نقش اسلام آباد برای کاهش تنش‌ها بین ریاض و تهران، پاکستان همچنان از نوع پیامد منفی این حضور بر روابط خود با ایران ( که در جنگ ١٩٦٥ میان هند و پاكستان از این کشور پشتیبانی کرد) و نارضایتی ایران از این تصمیم پاکستان می هراسد. در واقع رویکرد فرقه‌ای ایتلاف و عدم حضور ایران و عراق موجب شده است تا تردیدها در مورد پذیرش نقش فرماندهی نظامی از سوی راحیل شریف بیشتر شود و این رویکرد تقویت گردد که این ایتلاف بیش از آنکه اسلامی باشد در خدمت برخی اعضای این ایتلاف همچون عربستان، قطر و امارات و نگاه ویژه و یک سویه آنها از تروریزم خواهد بود. در بعد دیگری حضور پاکستان در همراهی با عربستان و چشم انداز حضور در بحران های منطقه می تواند روابط پاکستان با روسیه را ( در شرایطی که پاکستان روابط نوینی را با روسیه را شروع کرده است) را تحت تاثیر قرار دهد.
چشم انداز همکاری پاکستان با ایتلاف نظامی ناتوی اسلامی
هر چند ایتلاف اسلامی مبارزه با تروریزم با شعار نگهبانی از كشورهای اسلامی در برابر تروریزم بدون توجه به نژاد و نوع مذهب مردمان و هم راستا با سازمان ملل و سازمان همكاری های اسلامی و ایفای نقش هماهنگ كننده تلاش‌ها برای مبارزه با تروریزم اعلام شد، اما عدم حضور ایران، عراق و سوریه در این ایتلاف و ایجاد نوعی اتحاد ضمنی سنی در برابر شیعه موجب شده پاکستان در مقابل در همکاری گسترده با ایتلاف نظامی ناتوی اسلامی تردیدهای بسیاری داشته باشند. در این بین از یک سو هر چند احزاب اسلامی تندرو و جریان هایی در دولت و ارتش از نظر فکری همکاری هایی با عربستان سعودی دارند و مشارکت در ایتلاف نظامی اسلامی پاکستان روابط با کشورهای عربی خلیج را تقویت می کند و پیامدهای مثبت مالی خواهد داشت اما در اجلاس آتی ایتلاف نظامی پاکستان تلاش خواهد کرد تا با در نظر داشت منافع ملی پاکستان در حوزه‌های سیاسی و امنیتی در کنار توجه به عدم تیره گی روابط خود با ایران با حدود ۹۰۰ کیلومتر مرز مشترک ، و علایق و نگرش حزب مردم و احزاب منتقد و جریان های شیعی و بریلوی با پیش شرط هایی چون حضور ایران در این ایتلاف برای رهایی از جدایی شیعه و سنی و ایفای نقش میانجی میان كشورهای اسلامی به بهره گیری از منافع نظامی، امنیتی و مالی همکاری های حداقلی با ریاض در حوزه هایی مستقیم رویارویی در بحران ها بپردازد و در صورت تداوم رویکرد ایتلاف بیش از اقدام به ارایه مشاوره‌های نظامی بپردازد.
بامداد ـ دیدگاه ـ ۱۳/ ۱۷ـ ۲۴۰۴