میکانیزم حل اختلاف ها
فرودس
وزیر خارجه و مشاور شورای امنیت ملی افغانستان در دیداری با سرتاج عزیز مشاور ارشد صدراعظم پاکستان، در مورد ایجاد یک میکانیزم مورد قبول دو طرف برای حل اختلاف‌ها توافق کردند. تاحال در مورد جزییات این میکانیزم چیزی منتشرنشده، اما در اعلامیه ای که دوطرف صادر کرده‌اند، آمده است که صلاح‌الدین ربانی وزیر خارجه افغانستان و سرتاج عزیز مشاور ارشد صدراعظم پاکستان، میکانیزم حل اختلاف‌ها را به صورت مشترک مدیریت می کنند. اعلامیه می گوید تیم‌های تخنیکی دوطرف هم با هم دیگر دیدار می کنند، تا اختلاف ها را حل کنند و زمینه را به گونه ای فراهم سازند که حوادث شبیه رویداد تورخم دیگر تکرار نشود.
نشست بلندپایه گان افغان و پاکستان در حاشیه کنفرانس شانگهای و توافق آنان روی میکانیزم جدید برای حل اختلاف‌ها، نشان می دهد که کابل مایل نیست دیگر در سرحدات افغانستان و پاکستان خون بریزد. کابل شاید به این نتیجه رسیده است که به دیپلوماسی یک فرصت دیگر بدهد و تا زمانی که دروازه گفت و گو باز است، اجازه ندهد که خون یک عسکر بریزد.
پاکستانی‌ها اعلام کرده‌اند که وضعیت امنیتی آن کشور خیلی شکننده است. آنان می گویند که گروه‌های تروریستی مستقر در نوار مرزی افغانستان و پاکستان برای مکتب‌ها و دانشگاه‌ها، پارک ها و مکان‌های عمومی آنان تهدید است. به گفته پاکستانی ها، ارتش پاکستان می خواهد با اعمال نظارت بیشتر بر سرحد از نفوذ تروریست‌های «تی تی پی» یا گروه طالبان پاکستانی، به شهرهای آن کشور جلوگیری کند. کشتار شاگردان یک مکتب نظامی در پشاور وهم چنان قتل عام دانشجویان دانشگاه پاچا خان، ارتش پاکستان را تکان داده است. جنرالان پاکستانی می خواهند که اقداماتی انجام دهند تا اعتماد مردم پاکستان بر آنان اعاده شود.
اما به نظر می رسید که اقدام های پاکستانی‌ها در سرحدات از جمله تورخم، با جانب افغانستان هماهنگ نبوده است. تا سال ۲۰۱۴ از طریق میکانیزم‌های سه جانبه ای که کشورهای عضو ناتو ایجاد کرده بودند، ساخت و ساز در سرحدات تا حدودی هماهنگ بود، اما با خروج نیروهای رزمی ناتو، این هماهنگی برهم خورده است.
پاکستان از خروج نیروهای ناتو از افغانستان بهره برداری کرد و در برخی از مناطق سرحدی، به سمت قلمرو افغانستان جلو آمد. دروازه ای که پاکستان می‌خواست در مرز تورخم اعمار کند، با نقطه صفر مرزی ۳۰ متر فاصله داشت و این برخلاف توافق‌های قبلی بود. بر مبنای توافق‌های قبلی، هر نوع ساخت و‌ساز در مرزها باید ۱۰۰ متر از نقطه صفر فاصله می داشت.
پاکستانی‌ها شاید تصور کرده بودند که دولت افغانستان در موقعیتی نیست که پاسخ تخلف‌های آنان را بدهد. اما نیروهای سرحدی افغانستان، در برابر پاکستانی‌ها ایستاده گی کردند و این امر محاسبات دولت پاکستان را تغییر داد. به‌همین دلیل است که حالا اسلام آباد حاضر به گفت و گو با افغانستان می شود. کابل هم با درنظرداشت ایجابات عقلانی سیاسی، به میز گفت وگو با پاکستان برگشت. باید مقام‌های هردو کشور در بالاترین سطح در مورد اختلاف‌های دو کشور از جمله مشکلاتی که در سرحدات به وجود می‌آید، گفت وگو کنند.
اما روشن است که سرحدات افغانستان و پاکستان وقتی به صورت موثر کنترول می شود که دولت های دو کشور، روی کارشیوه و میکانیزم کنترول سرحدات به توافق برسند و یک سند تخنیکی ـ حقوقی را امضا کنند. افغانستان و پاکستان از زمان آغاز روی کارآمدن حکومت وحدت ملی، تلاش کردند چنین سندی ترتیب کنند، اما به نظر می‌رسد که اختلاف های سیاسی، مانع از امضا و اجرایی شدن این سند شده است. پاکستان می خواهد در سند مدیریت و کنترول مرزها از خط دیورند، به عنوان « *مرز رسمی میان دوکشور» نام برده شود. اما افغانستان نمی خواهد در سند، کلمه ای مرز بیاید، بلکه می خواهد به‌جای سرحد از اصطلاح خط دیورند، استفاده شود، پاکستان اما نمی پذیرد و می خواهد کلمه مرز حتما ذکر شود. این اختلاف آشکار سیاسی، مانع امضای یک سند تخنیکی ـ حقوقی شده است.
پاکستانی ها هم مجبوریت‌های جانب افغانستان را در نظر نمی‌گیرند. حکومت وحدت ملی نمی‌خواهد با امضای سند مدیریت مرزها، به مخالفان سیاسی‌اش بهانه بدهد تا علیه‌اش تبلیغ کنند. حکومت وحدت ملی باری متهم به امضای تفاهم نامه استخباراتی با « آی اس آی» شد. با آن که حکومت وحدت ملی تا حال به امضای این سند اذعان نکرده، اما پخش خبر امضای یادداشت تفاهم با « آی اس آی » موجی از مخالفت‌ها را برانگیخت. دیگر حکومت وحدت ملی نمی‌خواهد که موجی از مخالفت‌ها در داخل کشور روبه رو شود. راه‌حل دیگری هم برای مشکل سند مدیریت مرزها وجود دارد. دوطرف می توانند در این سند نه خط دیورند بنویسند و نه مرز رسمی، کلمه‌های بدیل دیگری است که می تواند استفاده شود.
اما یک نکته باید هرگز فراموش نشود و آن این است که روابط افغانستان و پاکستان تا زمانی به حالت عادی برنمی شود که پاکستان از طالبان افغان دست برندارد. تا زمانی که اسلام‌آباد طالبان و دیگر عناصر ضد نظم دولتی در افغانستان را در قلمرو پاکستان آزاد بگذارد، نفرت از پاکستان در میان مردم افغانستان بیشتر می‌شود. پاکستان با اخراج رهبران طالبان و کنار گذاشتن سیاست امنیتی هند محور در قبال افغانستان می تواند روی مردم افغانستان حساب کند.
بامداد ـ دیدگاه ـ ۲ /۱۶ ـ ۲۷۰۶