چین و امریکا : رقابت در نوآوری

چین که تا کنون «کارخانه مونتاژ» بوده می کوشد به «کارخانه ی نوآوری» در شرق تبدیل شود و با شتاب بخشیدن به ماشین پژوهش و توسعه (R&D)، به سرعت خود را به امریکا برساند

« بارک اوباما » رییس جمهوری امریکا درگزارش تازه ی خود به مردم این کشور گفت: هرکشوری که امروز تمام همت خود را صرف نوآوری کند، اقتصاد فردای جهان را در دست خواهد داشت.
به گزارش روزنامه ی وال استریت به نقل از گزارش رسمی و تازه فدرال امریکا که ماه گذشته ترسایی (جنوری) منتشر شد، اوباما تاکید کرد که « چین در این زمینه بیکار ننشسته است و درگیر یک تلاش سخت در رقابت با امریکا بر سر نوآوری است ».
بر پایه ی این گزارش  اکنون که بیش از سه دهه از اجرای سیاست تک فرزندی در چین میگذرد این سیاست موجب شده تا پکن به جایی برسد که به گفته ی صندوق بین المللی پول، کاهش شدیدی در نیروی کار اضافی (ارزان) صورت گیرد و مقامات چین به شکل فوری در جستجوی راه هایی برای طراحی و تولید محصولات خاص خود هستند تا ساخت محصولات دیگران. به بیان دیگر، چین می خواهد از ساخت گوشی های امریکایی آیفون روی بگرداند و در عوض خودش به نوآوری و تولید دست یابد.
هم چنین، گزارش تازه ی یک سازمان معتبر فدرال امریکا نشان می دهد که برون داد  فن آوری پیشرفته high-tech output چین، به سطحی مشابه امریکا نزدیک می شود. چین بخش بزرگی از ثروت خود را صرف پژوهش و توسعه می کند و جهش بزرگی در شمار دانش آموختگان ( فارغ التحصیلان) چینی با مدرک انجینری صورت گرفته است. همه اینها  اقبال چین برای تبدیل شدن به کارخانه نوآوری جهان را افزایش می دهد.
چین هم اکنون نیز از آن چه در امریکا تصور می شود و آن را یک « کارخانه مونتاژ» می دانند، نوآورتر است. مقامات پکن اکنون به دنبال تولیدات تازه، ایده های تازه و سرمایه گذاری تازه هستند و برخی نوآوری های ممتاز هم چون برنامه پیام رسان تلیفون همراه به نام وی چت WeChat به کاربران امکاناتی را ارایه می دهد که قابل هماوردی با رقیبان بزرگ امریکایی در این زمینه است و آنان چاره یی ندارند جز آن که به ظهور ماشین نوآوری چین اذعان و اعتراف کنند.
گزارش تازه « نهاد ملی دانش» که کار سیاست گذاری علمی و پژوهشی برای بنیاد ملی دانش وابسته به دولت امریکا را انجام می دهد، جزییاتی را ارایه کرده که نشان می دهد « جنبش نوآوری در چین » در چه شرایطی قرار دارد.
هرچند گزارش نهاد ملی دانش تنها بر جریان های کلی این جنبش تمرکز دارد اما نتیجه ی نهایی اش این است:

مرکزیت ثقل فن آوری پیشرفته high-tech به تدریج به شرق آسیا و به ویژه به چین منتقل می شود که بزرگترین هماورد ایالات متحده امریکا است.

این گزارش می گوید که سهم چین از فن آوری پیشرفته ی جهان، از هشت درصد در سال ۲۰۰۳ ترسایی به  ۲۴ درصد در سال ۲۰۱۲ ترسایی رسیده است. سهم امریکا از فن آوری پیشرفته، اکنون  ۲۷ درصد است اما این پیشتازی به احتمال زیاد  چندان دوام نمی آورد چرا که رشد پژوهش و توسعه در چین، سالیانه ۱۸ درصد است. به نظر می رسد که این فرایند، ادامه خواهد یافت.
«دان آرویزو» رییس نهاد ملی دانش در نشست پژوهشی ششم فبروری جاری (هفدهم دلو ماه ۱۳۹۲ خورشیدی) برای ارایه ی این گزارش گفت: « امکان این که چین در آینده، در زمینه تولیدات فن آوری پیشرفته، ایالات متحده را پشت سر گذارد، وجود دارد. »
البته این گونه نیست که وضع ایالات متحده در پژوهش و توسعه پسرفتی داشته باشد بلکه این حجم پژوهش و توسعه در جهان است که بزرگتر می شود و افزایش می یابد و تنها در شرایط همسنجی (مقایسه) است که سهم امریکا کوچکتر به نظر می رسد.
در یک دهه ی گذشته، امریکا و اروپا در عمل پول بیشتری را از بخش های عمومی و خصوصی به سمت پژوهش و توسعه سرازیر کرده اند تا سهم شان از حجم کلی جهانی حفظ شود. از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۳ ترسایی، سهم امریکا از حجم جهانی پژوهش و توسعه از ۳۷درصد به ۳۰درصد کاهش یافت. در این حال، سهم چین از ۲.۲ درصد سال ۲۰۰۰ ترسایی به ۱۴.5 (چهارده اعشاره پنج) درصد در ۲۰۱۱ رسید.
زمینه دیگری که چین در آن پیروزی کارسازی داشته شدت و فشرده گی پژوهش و توسعه است که هزینه های مربوط به پژوهش و توسعه را در قیاس با تولید ناخالص داخلی یک کشور ارزیابی می کند. سهم امریکا در این زمینه، طی بیست سال گذشته ثابت بوده و حتا در سال های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ ترسایی کاهش هم داشته است. حال آن که تمرکز چین بر پژوهش و توسعه به سرعت در حال افزایش است.
اما در زمینه آموزش، در سال ۱۹۹۱ ترسایی، تنها یک میلیون چینی از دانشگاه، دانش آموخته (فارغ التحصیل) شدند حال آن که این رقم در سال ۲۰۱۳ به هفت میلیون رسید.
برمبنای گزارش نهاد ملی دانش امریکا نتیجه گیری روشن این آمارها این است که چین اکنون به نسبت امریکا، فارغ التحصیلان بسیار بیشتری در سطح نخست دانشگاه دارد که برنامه ای است مهم  و وافی برای آماده کردن دارنده مدرک برای ورود به برنامه های پژوهش پیشرفته یا عهده داری مشاغل.
گزارش می افزاید: « این مساله به خودی خود نه شگفت انگیز است و نه نگران کننده چرا که جمعیت یک میلیارد و ۳۰۰ میلیونی چین، به تقریب چهار برابر امریکا است که ۳۱۶ میلیون تن جمعیت دارد. اما جزییات این ماجرا نگران کننده است؛ در چین، ۳۱ درصد فارغ التحصیلان کارشناسی در رشته انجینری تحصیل کرده اند حال آن که در ایالات متحده این آمار تنها پنج درصد است.
هیچ یک از این واقعیت ها به این معنا نیست که چین به زودی از امریکا در میدان نوآوری جلو خواهد زد. در ایالات متحده، هنوز هم صنایع فن آوری پیشرفته، به نسبت دیگر کشورهای جهان، بزرگترین بخش از تولید ناخالص داخلی - یعنی ۴۰ درصد آن ، را به خود اختصاص می دهد.
از سوی دیگر، چین با چالش های جدی برای رقابت بر سر رهبری نوآوری در جهان رو به رو است. بسیاری از فارغ التحصیلان با استعداد چین، از کشور خارج می شوند تا در کشورهای ثروتمندتر به پژوهش و مطالعه بپردازند. دانشگاه های چین گرفتار بوروکراسی خسته کننده ای است و حرمت و جایگاه لازم برای بخش فکری وجود ندارد.
نظام آموزشی چین، هنوز هم بر یادگیری تکراری و عادت گونه بیش از خلاقیت تاکید دارد و همین وضع، موجب طرح این پرسش می شود که در آینده، چه تعداد استیو جابز، بیل گیتس و سوکربیرگ از این نظام بر خواهد خاست؟
«کلوین ک. دروگمایر» معاون نهاد ملی دانش، می گوید: « چین قادر به تولید شمار زیادی افراد باهوش است اما چالش اساسی زمانی به وجود می آید که بخواهیم کشفیات را به تولیدات تازه مفید تبدیل کنیم؛ همان چیزی که عیار اصلی نوآوری به شمار می رود. »

با این همه، در طول زمان، بی گمان غول سرمایه گذاری چین در علم و فن آوری، شرایط را تغییر خواهد داد. همان طور که یکی از اعضای برجسته نهاد ملی دانش می گوید:« ایجاد یک نیروی کار خانگی در زمینه فن آوری پیشرفته، سنگ بنای اصلی رواج نوآوری است.»
در مجموع می توان گفت که یافته های گزارش یاد شده ، دو نکته ی مهم را برای کشورها و کسانی که به مناسبات چین و امریکا اهمیت می دهند، مورد تایید قرار می دهد: نخست، امریکا مرکز فن آوری جهان است و در سده کنونی در همین نقش باقی می ماند. شمار پژوهشگران امریکا و پولی که در این کشور صرف پژوهش و توسعه می شود، هم چنان به کشفیات مهم و تازه، منجر می شود. دوم، چین در حال خیزش است.

بامداد ـ اقتصادی ـ۱۴/۲ـ۲۳۰۲

برگرفته از منابع ایرانی