بریکس ، وارث جنبش غیرمتعهدها ، جایگزینی برای برتری طلبی امریکا
دانکین مک فارلند، پیپلز ورلد
لوییز ایناسیو لولا داسیلوا، رییس جمهور برازیل، در هفدهمین نشست سالانه ایتلاف اقتصادی بریکس که در روزهای ۶ و ۷ جولای در ریودوژنیرو برگزار شد بریکس را «وارث جنبش غیرمتعهدها» خواند.
لولا گفت: « وقتی که چند جانبه گرایی مورد حمله است، استقلال ما باز زیرنظر است. اگر حکمرانی بین المللی واقعیت چندقطبی نوین در قرن بیست و یکم را منعکس نکند، وظیفه بریکس است که به احیای آن کمک کند.»
لولا در نشست این گروه اقتصادی خواستار مناسبات بین‌المللی مبتنی بر احترام و استقلال و برابری شد.نشست امسال با موضوع « تقویت همکاری جنوب جهانی برای حکمرانی فراگیرتر و پایدارتر» برگزار شد. روسای جمهور هند، افریقای جنوبی، کوبا، بولیویا، اوروگوای، و اندونزیا، تازه ترین اعضای این گروه، و چند وزیر خارجه و نخست وزیر از کشورهای دیگر، از جمله نخست وزیر چین، در این نشست حضور داشتند. رییس جمهور روسیه از طریق ویدیو در این نشست شرکت کرد.
گروه بریکس اکنون از لحاظ تولید ناخالص داخلی برابر با یا بزرگ تر از کشورهای ( گروه۷ـ G7 )، و از نظر جمعیت بسیار بزرگ تر از آن است. این ترکیب بریکس هم مشکلات بزرگ و هم امکانات توسعه عظیمی به همراه دارد.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد نیز در نشست امسال حضور داشت و خواستار اصلاحات فوری در نهادهای جهانی برای فراگیرتر و دموکراتیک تر شدن آنها شد. دکتر تدروس آدهانوم قبریسوس، مدیرکل سازمان جهانی بهداشت، نیز در این نشست حضور داشت. این سازمان به مشارکت بریکس برای حذف بیماری های ناشی از مسایل اجتماعی کمک کرده است.
نشست امسال در ریودوژنیرو نخستین نشستی بود که گروه جدید کشورهای همیار در آن شرکت کردند که از ماه جنوری پذیرفته شده‌اند: کشورهای سوسیالیستی کوبا و ویتنام، و نیز بلاروس، بولیویا، قزاقستان، تایلند، یوگاندا، مالزیا، نیجریه و ازبکستان. این کشورها در تصمیم گیری‌ها حق رای ندارند.
گروه بندی «همیار» برای تسهیل گسترش سریع این گروه ایجاد شده است، زیرا حدود سی کشور دیگر علاقه مند به مشارکت در بریکس‌اند. درنهایت، این کشورهای همیار می توانند به اعضای کامل ارتقا یابند.
تعرفه‌های یک جانبه مالیات بر واردات به امریکا، و حمایت امریکا از سیاست‌های ویرانگر اسراییل در فلسطین محبوبیتی در میان کشورهای در حال توسعه (جنوب جهانی) ندارد و همین امر به جذابیت و گسترش فزاینده بریکس کمک کرده است.
ترامپ اخیراً کشورهایی را که با فعالیت‌های « ضد امریکایی» بریکس «همسو» هستند تهدید کرد که مالیات‌های گمرکی اضافی بر آنها تحمیل خواهد کرد. از جمله، او اعلام کرد که مالیات ۵۰ درصدی برای واردات کالا از برازیل، میزبان نشست امسال بریکس، وضع خواهد کرد. بریکس همایش مستقلی است که چشم به هیچ کشورخاصی ندارد. هرکشوری که موافق و خواهان چند جانبه گرایی و چند قطبی باشد می تواند به آن بپیوندد.
مواضع کشورهای عضو
در بحبوحه افزایش تنش‌ها و جنگ ها در صحنه بین المللی، بریکس نشست با عنوان « صلح و امنیت و اصلاح حکمرانی جهانی » برگزار کرد. لی چیانگ، صدراعظم چین، در این نشست سخنرانی کرد و از بریکس خواست که برای صلح و آرامش جهانی و حل وفصل اختلاف ها از طریق مذاکره در جهان چند قطبی جدید بکوشد.
لی گفت که حکمرانی جهانی باید بر اساس « مشورت گسترده، مشارکت مشترک، و منافع مشترک » باشد. او خواستاراصلاح نهادهای جهانی، مانند سازمان ملل متحد، شد برای اینکه واکنش آنها به بحران‌ها موثرتر باشد.
نشست ریودوژنیرو با انتشار بیانیه ای بمباران ایران را محکوم کرد و خواستار آتش بس بی قید وشرط درفلسطین و همچنین خروج کامل نیروهای اسراییلی از سرزمین‌های اشغال شده و آزادی همه گروگان ها شد. در این بیانیه در مورد افزایش هزینه‌های نظامی جهان ابراز نگرانی به عمل آمده ، مذاکره و صلح در اوکرایین ، سودان و شرق میانه ای عاری از سلاح های هسته یی از دیگر خواست‌های ذکرشده در این بیانیه است.
اصلاح حکمرانی جهانی موضوع مهمی بود، زیرا بسیاری از نهادهای زیر سلطه امریکا و غرب که در پایان جنگ جهانی دوم تاسیس شده‌اند دیگر با اوضاع تغییریافته کنونی مطابقت ندارند. بریکس بارها بر واقعیت « جهان چندقطبی جدید مبتنی بر چندجانبه گرایی و حقوق برابر برای همه کشورها» تاکید کرده است. بریکس از قوانین بین‌المللی و اصول اساسی دموکراتیک سازمان ملل متحد قاطعانه حمایت می کند، اما بر ضرورت اصلاحات نیز تاکید دارد. به ویژه، شورای امنیت سازمان ملل متحد باید فراگیرتر باشد تا کشورهای در حال توسعه را نیز نمایندگی کند، از جمله با افزودن هند، برازیل، و یک کشورافریقایی به ترکیب اعضای دایمی این شورا.
بریکس همچنین بار دیگر بر خواست تغییرات در صندوق بین‌المللی پول (IMF) برای دادن قدرت رأی بیشتر به کشورهای در حال توسعه و پایان دادن به رهبری اروپا تاکید کرد. شرکت کنندگان اعلام کردند که نظام تجارت چند جانبه، با مرکزیت سازمان تجارت جهانی، باید تقویت شود. آنها تاکید ورزیدند که تحمیل یک جانبه مالیات بر واردات مغایر با قوانین سازمان تجارت جهانی است و تجارت جهانی و زنجیره‌های تامین را به خطر می اندازد. بریکس مخالفتش را با تحریم های یک جانبه و غیرقانونی نیز اعلام کرد.
ارایه بدیل
بریکس بیش از یک ربع قرن پیش برای تقویت گفت وگو و همکاری بین اقتصادهای نوظهور در مواجهه با بحران اقتصادی در کشورهای سرمایه داری غرب تاسیس شد. ایجاد جایگزین های مالی و تجاری خارج از حیطه کنترول و سلطه امریکا همچنان از اولویت های بریکس است.پیشنهاد «ارز بریکس» هنوز در دست مطالعه و بررسی است. با این حال، تجارت مستقیم با تسویه‌حساب به ارزهای ملی هر کشور رو به افزایش دارد. پوتین، رییس جمهور روسیه، گفت که ۹۰درصد از تجارت روسیه با کشورهای بریکس اکنون با روبل یا دیگر ارزهای محلی صورت می‌گیرد.
در همین حال، چین سامانه جدید « پرداخت بین بانکی فرامرزی» (CIPS) را معرفی کرده است که سریع، به روز، کارا و ارزان است. از این سامانه اکنون در ۱۳۰۰ موسسه مالی در ۱۱۰ کشور، به ویژه در کشورهای آسان (انجمن کشورهای جنوب شرقی آسیا) و شورای هماهنگی خلیج فارس استفاده می شود. استفاده از سازوکار تسویه حساب فرامرزی سویفت که زیر سلطه غرب است در حال کاهش است و اکنون کمتر از ۵۰ درصد از تجارت بین‌المللی از این راه صورت می گیرد.
«بانک توسعه نوین» بریکس نیز درحال رشد است. از طریق این بانک اکنون حدود ۴۰میلیارد دلار در طرح های کشورهای درحال توسعه از جمله حمل ونقل، زیرساخت‌ها، و انرژی سبز سرمایه گذاری شده است. دیلما روسِف، رییس این بانک، اعلام کرد که کلمبیا ، اندونزیا و ازبکستان نیز اکنون به این بانک پیوسته اند. این بانک در حال ایجاد « ضمانت چندجانبه» بریکس به عنوان بیمه برای کاهش ریسک های احتمالی و گسترش سرمایه گذاری از منابع خصوصی و دولتی است. به علاوه، در مواقع بحران، «صندوق ذخیرهٔ استراتیژیک بریکس» نقدینگی لازم را در اختیار کشورهای بدهکار می گذارد و در واقع جایگزینی برای کمک های مالی صندوق بین‌المللی پول است که شروطی را به وام گیرندگان تحمیل می کند.
همچنین، بریکس درنشست امسال نخستین بیانیه مشترک را در مورد محیط زیست و تامین مالی مقابله با تغییرات آب وهوایی صادر و بر ضرورت مقابله با این تغییرات نامطلوب تاکید کرد و از کشورهای ثروتمندتر و توسعه یافته خواست که به تعهد شان عمل کنند و به کشورهای در حال توسعه برای صنعتی سازی با انرژی سبز و صرف هزینه برای کاهش گرمایش جهانی کمک مالی کنند. این گروه تعهد اش را به توافق آب وهوایی پاریس ۲۰۱۵ تکرار کرد.
چین و امارات متحده عربی اعلام کردند که حاضراند از طرح پیشنهادی برازیل در مورد « جنگل های گرمسیری برای همیشه» حمایت کنند. وزیران محیط زیست کشورهای عضو بیانیه مشترکی نیز در مورد از دست رفتن تنوع زیستی، بیابان زایی، و تخریب زمین منتشر کردند. دانشگاهیان و محققان چینی و امریکای لاتین نیز همایشی در مورد پژوهش درباره زیست پذیری ترتیب دادند و یک همایش بین‌المللی نیز درباره آینده سبز برگزار شد.
هوش مصنوعی یکی دیگر ازموضوعات مهم دراین گردهمایی بود. اعضای بریکس گفتند که می دانند هوش مصنوعی تغییرات عمده ای در فناوری به وجود می آورد، اما گفتند که به‌دلیل تمرکز بیشتر پیشرفت هوش مصنوعی در کشورهای ثروتمند جهان، نگران عقب ماندگی بسیاری از کشورهای درحال توسعه اند. برخی از کشورهای بریکس در فناوری های نوین پیشرفته ترند و برای آموزش، تربیت، و تبادل تجربه فرصت‌ها و امکاناتی وجود دارد. برای مثال، چین « مرکز پژوهشی بریکس برای نیروهای مولد نوین باکیفیت» را راه‌اندازی کرده است و به دانشجویان کشورهای در حال توسعه بورس تحصیلی می دهد. با این حال، کشورهای عضو گفتند که به مدیریت چند جانبه هوش مصنوعی جهانی، یا تنظیم و رعایت قوانین هوش مصنوعی زیر نظر سازمان ملل متحد، نیاز است.
چرخشی جهانی
چرخش و جابه جایی نیروهای تولید جهانی از غرب/شمال جهانی به کشورهای در حال توسعه منجر به ایجاد نهادهای جدید و دموکراتیک تر در مخالفت با برتری طلبی امریکا شده است. با افزایش قدرت اقتصادی کشورهای درحال توسعه، دستور کار باندونگ در جنبش قدیمی غیرمتعهدها سرانجام می تواند محقق شود ( نکته‌ای که لولا دا سیلوا نیز در اظهارات اش به آن اشاره کرد). سازمان‌های چندجانبه جدیدی ایجاد شده است که مانند بریکس به این توسعه کمک می کنند. برای مثال، ونزویلا و کوبا « اتحاد بولیواری برای ملت‌های امریکای ما ـ ALBA » را در سال ۲۰۰۴ پایه گذاری کردند و اخیراً هم اتحادیه آفریقا به گروه۲۰ (G20) متشکل از اقتصادهای بزرگ جهان پذیرفته شد.
در بیانیه نهایی بریکس بر چنین تحولاتی تأکید و به « اهمیت ‘جنوب جهانی’ در حکم موتور تغییرات مثبت […] ترویج نظم بین‌المللی عادلانه تر، پایدارتر، فراگیرتر، دموکراتیک تر، و باثبات تر بر اساس قوانین بین‌المللی» اشاره شده است.
بریکس اکنون به فراتر از هدف های اقتصادی اولیه اش گسترش یافته و شامل برنامه های تبادل علمی و آموزشی شده که بستری برای کشورهای در حال توسعه برای گفت وگو و اجرای طرح‌های مشترک جدید شده است.
امپریالیزم امریکا در حال افول است و اکنون به حمله های بی‌رحمانه در داخل کشور و سراسرجهان دست می زند. مستعمرات و نیمه مستعمرات سابق در جهان در حال توسعه تجربه‌های مشترکی به عنوان قربانیان استعمار و امپریالیزم دارند. کشورهایی مانند چین و هند، که نظام های اجتماعی بسیارمتفاوتی دارند، تمایل مشترکی به حکمرانی جهانی عادلانه تر دارند. هر دو بر سرمخالفت با سلطه و برتری طلبی توافق دارند.
بریکس سازمانی سوسیالیستی نیست و با سرمایه داری مخالفت نمی کند. شاخه نظامی برای دفاع از اعضایش ندارد. در عین حال، امپریالیزم و فساد همچنان تاثیر منفی عمده‌ای در بخش‌هایی از «جنوب جهانی » دارد. اما نیروهای نوظهور خواهان استقلال، برابری، و توسعه اکنون قوی تر و در حال رشد اند. این نیروهای دموکراتیک متحد طبیعی سوسیالیزم‌اند.
بریکس بیانگر اصلاحات دموکراتیک مثبت در حکمرانی جهانی است که امکان تغییرات اساسی تر نیز دارد. باید از بریکس و دیگر سازمان های جدید در حال ظهور« جنوب جهانی + چین » حمایت کرد. سیریل رامافوسا، رییس جمهور افریقای جنوبی، ماهیت این اتحاد را چنین توصیف کرد:
نیرویی برای ثبات در جهانی که به طور فزاینده‌ای نامطمین و بی ثبات است. / نامه مردم
بامداد ـ سیاسی ـ ۱/ ۲۵ـ ۰۲۰۸
Copyright ©bamdaad 2025