از زنده گی پردرد مهاجر افغان در جمهوری اسلامی ایران :
م. روغنی
شوربختانه یکی از ویژه گی‌های فرهنگی بسیاری از ما ایرانیان نگاه از پایین نسبت به خود در برابر شهروندان اروپایی و امریکای شمالی و نگاه از بالا نسبت به شهروندان کشورهای هم جوار است. گردشگران اروپایی و امریکایی که به ایران سفر کرده‌اند همواره تحت تاثیر مهمان نوازی ایرانیان قرار گرفته اند اما کمتر توریستان و یا مهاجر از کشورهای همسایه شاهد این خصلت پسندیده ایرانیان بوده است. دلایل فرهنگی، تاریخی و اجتماعی این ویژه گی نیاز به بررسی‌های جامعه شناسانه دارد.
...در نیمه اول دهه پنجاه و در پی افزایش چشمگیر درآمدهای نفتی و رشد بی پیشینه فعالیت‌های ساختمانی، بسیاری از افغان تبارها به صورت کارگران ساختمانی در شهرهای بزرگ کشورمشغول به کار بوده‌اند.
اما ورود انبوه افغانها به ایران از زمان جنگ میان سربازان این کشورو بنیادگرایان مجاهد کلید خورد.
بنا بر سرشماری سال ۱۳۹۵ خورشیدی شهروندان افغانستان، عراق و پاکستان بیشترین جمعیت مهاجر ساکن ایران را تشکیل می داده‌اند. بر پایه این امار، شمار افغان تبارها حدود یک میلیون و ۵۸۴ هزار، عراقی‌ها ۳۴ هزار و ۵۰۰ نفر و پاکستانی تبارها ۱۴ هزار و ۳۲۰ نفر بوده‌اند.[۱] البته اداره پناهنده گان سازمان ملل متحد شمار شهروندان افغان سرشماری شده در ایران پس از تسلط طالبان را حدود ۲/۶ میلیون نفر اعلام کرده است. نیم میلیون از این افراد فاقد مدرک بوده‌اند.[۲]
ولایات تهران، خراسان رضوی و قم بیشترین، و ایلام و کردستان کمترین (تنها ۱۲ و ۱۳ نفر) مهاجر افغانها را در خود جای داده‌اند.
رفتار دولت ولایی و بسیاری از ایرانیان با مهاجران افغان تبعیض آمیز و نژادپرستانه بوده است.اقامت افغانها در ۱۵ ولایت کشور ممنوع است و حتا پس از ۳۰ تا ۴۰ سال اقامت در کشور برای سفر به برخی از شهرها از جمله شیراز، مشهد و حتا سفر از تهران به قزوین باید برگه تردد بگیرند که با پرداخت حدود ۲۰ تا ۳۰ هزار تومان امکان پذیر می گردد.[۳]. افزون برین یک کارگر افغان با ده‌ها سال سابقه کار، هنوز قادر به خرید خانه، گواهینامه راننده گی و خرید موتر نیست و باید این اقلام را به نام یک نفر ایرانی خریداری کند. افغان ها برای تمدید اقامت سالانه باید مصارف سنگینی بپردازند. با وجود این محدودیت‌ها یکی از نگرانی های مهم مهاجرین افغان بازگشت اجباری و خشن آنان به افغانستان است.
مناطق نشانی شده با سرخ ولایات و ولسوالی های اند که اقامت مهاجران افغان در آنها ممنوع میباشد
برپایه یک نظر سنجی که در شهر تهران در سال ۱۳۹۸، در مورد اقامت مهاجرین افغان صورت گرفت، ۴۳ در صد پرسش شونده گان موافق ممنوع شدن اقامت آنان در تهران و ۴۱ در صد موافق بوده‌اند. در جنوب شهر تهران که جمعیت ساکن درگیر مشکلات معیشتی است، از هر ۳ نفر ۲ نفر خواستار ممنوع شدن اقامت افغانها در این مناطق بوده‌اند.[۴]
چندی پیش پسر نجیب مایل هروی، شاعر و نویسنده سرشناس افغان در اعتراض به انتظار ۴۰ ساله پدرش برای دریافت شهروندی ایرانی خود سوزی کرد.[۵]
فضای کشور به طور عموم و با استثنایاتی حاکی از افغان ستیزی است و در پشت خشونت در قبال این دسته از مهاجرین حکومت ولایی قرار دارد که می تواند به رفتار اجتماعی بسیاری از ایرانیان علیه شهروندان افغانستان تبدیل شود.
به طور کلی صدا و سیمای جمهوری جهل و جنایت تنها بازنمایی منفی از مهاجران افغان را در دستور کار قرار داده است. گزاره‌هایی نادرستی همچون : « افغانها سبب بیکاری جوانان ایرانی شده‌اند»، « افغانها جرم های خطرناکی مثل بچه ربایی و قتل و تجاوز انجام می دهند » و « افغانها عامل شیوع بیماری‌ها هستند » در این رسانه رایج است که در تصویرسازی نادرست از مهاجرین در ذهن بسیاری از ایرانیان موثر است.
به باور آرش نصر اصفهانی، پژوهشگر مسایل اجتماعی و مهاجران افغان در ایران، « نوعی سو ظن نسبت به پناهنده گان وجود دارد که گویی آنها به جامعه ایران وفادار نبوده و در لحظه نهایی عامل افغانستان خواهند بود» . برپایه این نگاه امنیتی، حتا آنهایی که سی یا چهل سال است در ایران زنده گی می کنند و یا در ایران به دنیا آمده اند و تشکیل خانواده داده اند هنوز خود و خانواده شان بیگانه و خارجی محسوب می شوند و حکومت و بخش بزرگی از جامعه حاضر به پذیرش آنها به عنوان ایرانی نیست.[۶]
تبعیض جنسیتی نسبت به زنان ایرانی نیز سبب شده است که ارایه شهروندی ایرانی شامل شوهران افغان آنان نگردد. اما اگر یک مرد ایرانی با زنی افغان ازدواج کند، این زن می تواند تابعیت ایرانی کسب کند!
حکومت در بهترین حالت مهاجرین افغان را « مهمان » می خواند که پس از آرام شدن شرایط زنده گی در افغانستان باید به کشور خود باز گردند. با اینحال خامنه ای و سپاه قدس برای پیشبرد اهداف ایدیولوژیک با پرداخت حقوق ماهانه تا ۵۰۰ دلار و وعده اعطای تابعیت، از مهاجرین شیعه افغان بهره گیری ابزاری کرده‌اند. لشکر فاطمیون در سال ۱۳۹۴ خورشیدی با ترکیب قطعه ابوذر در زمان جنگ ایران و عراق و مهاجرین افغان زیر نظر سپاه قدس تشکیل شد و برای حمایت از دولت بشار اسد به نام محافظین حرم به سوریه اعزام گردید. این لشکر بین ۱۲ تا ۱۴ هزار جنگجو داشت. دیدبان حقوق بشر، دولت ایران را متهم کرده است که از مهاجرین فقیر، بی سواد هزاره مقیم ایران سواستفاده کرده و آنها را به سوریه می فرستد. گفته شده که در جنگ های سوریه بیش از دو هزار افغان کشته و بیش از هشت هزار نفر زخمی شده‌اند.[۷]
رویکرد برخی از نهادهای دولتی به خصوص در ولایات نیز در تشدید اهانت و آزار اتباع افغانستان نفرت آور است. این دسته از نهادها « فروشنده گان مواد غذایی، نانوایی ها و تکسی ها را موظف کرده‌اند که به اتباع خارجی غیرمجاز خدمات ارایه ندهند و پیش از فروش یا ارایه خدمات از اتباع خارجی کارت اقامت بخواهند »[۸]
غلامرضا غلامی، مدیرکل اتباع و مهاجرین خارجی ولایت فارس دلیل چنین رفتار ناشایسته ای را « حفظ بهداشت » مردم و پیشگیری از « خطر بیماری های واکیردار» اعلام کرده است!
گاهی شایعه‌هایی علیه مهاجران افغان انتشار می یابد که واکنش خشمگین بسیاری از شهرنشینان را بر می انگیزد. برای نمونه در ماه جوزای سال ۱۳۹۷ شایعه نادرست تجاوز ۲۵ افغان به یک دختر ۱۶ ساله و قتل وی در شهر یزد بر سر زبان ها افتاد که در سال ۱۳۹۳ نیز انتشار یافته بود و صحت ان در آن سال از سوی نیروی انتظامی تکذیب شده بود.پس از نشر این دروغ، جمعیتی از شهرنشیان به منازل افغان ها حمله برده و تعدادی از آنها را آتش زده خواستار اخراج افغانها از کشور شدند.
- حدود ۷۱ درصد کودکان افغان در مدارس ابتدایی تحصیل می کنند اما ورود این کودکان در سطح دبیرستانی به ۴۱ درصد می رسد. ورود زود هنگام به بازار کار علت کاهش تحصیل دانش آموزان افغان در سطح دبیرستان است.
- ۸۰ درصد کودکان کار و خیابان از اتباع افغانستان و پاکستان اند (۳ جدی ۱۳۹۹، خبر انلاین)
- ۹۰ در صد کودکان کار کاشان، اهل افغانستان اند (۱۵ حوت ۱۴۰۱ باشگاه خبرنگاران جوان)
- ۸۰ درصد کودکان کار گلستان اهل افغانستان اند (۲۴ جوزا ۱۴۰۱، ایسنا)[۹]
ورود به دانشگاه برای افغانها رایگان نیست و مشکلاتی از جمله مصارف بالای تحصیل، مشکل تمدید اسناد اقامتی، بیمه دانشجویی وغیره چالش برانگیز است. در سال ۱۳۹۵ حدود ۱۱ هزار دانشجوی افغان دردانشگاه های ایران در رشته های محدودی مشغول به تحصیل بوده‌اند. رشته‌های ممنوعه از جمله شامل رشته های انجینری، فیزیک اتمی، فناوری ماهواره و کامپیوتر می گردد.[۱۰]
البته در حالی که حتا دختران ایرانی به واسطه تبعیض‌های جنسیتی در نظام دینی از تحصیل در برخی از رشته ها در ۳۶ دانشگاه کشور از جمله انواع رشته های انجینری، فیزیک هسته ای وغیره محرومند[۱۱] نمی توان از اعمال چنین تبعیض‌هایی علیه مهاجرین شگفت زده شد.
برپایه گزارش سازمان امور پناهنده گان در سال ۱۳۹۶ خورشیدی تنها ۱۲۴ هزار مهاجر قانونی در طرح سلامت ثبت نام کرده تحت پوشش بیمه قرار گرفته اند. مصارف سالانه بیمه هر مهاجر ۴۶ هزار تومان است که از سوی کمیسیاریای عالی پناهنده گان پرداخت می شود.
در حالی که نرخ بالای بیکاری در کشور شامل فارغ التحصیلان دانشگاهی، متخصصان و زنان می گردد و اکثریت اتباع خارجی در شغل‌های پرزحمت و ساده مشغولند، برخی از کارگران ایرانی به حضور کارگران افغان در کشور اعتراض کرده‌اند. در واکنش دولت ایران محدودیت‌های متعددی در برابر اشتغال افغان ها کرده از جمله از کارفرمایان خواسته است از کارگران ایرانی بهره گیرند و در صورت تخلف به زندان و پرداخت جریمه محکوم خواهند شد. با این حال بسیاری از کارفرمایان ترجیح می دهند از کارگران افغان به دلیل نداشتن بیمه و بهروری بالا استفاده کنند.
نگاه امنیتی و ایدیولوژیک نظام ولایی به پناهنده گان و مهاجرین سبب اعمال تبعیض‌های گوناگون در حد نژاد پرستی علیه مهاجرین افغان شده است و انگیزه بهره وری از توانایی‌های مهاجرین در ساخت کشور را به بیگانه ستیزی تقلیل داده است. این درحالی است که تشویق مهاجرت در برخی از کشورهای دموکراتیک از جمله کانادا کمبود نیروی کار و کاهش جمعیت در اثر کاهش تولید مثل را جبران کرده است. در برابر راهبرد‌های افزایش جمعیت خامنه ای، خانه نشین کردن زنان را در دستور کار قرار داده است.
پانویس ها :
[۱] – بی بی سی فارسی، مهاجران در ایران؛ تعداد اتباع کدام کشورها بیشر است؟ ۲۹ جوزا ۱۳۹۶
[۲] - اداره پناهنده گان سازمان ملل متحد، پناهنده گان در ایران
[۳] - تردد مهاجران افغان در شهرهای ایران: ممنوع یا با برگه عبور و تردد، رادیو زمانه
[۴] - نگرش ایرانیان به مهاجرین افغانی، روزنامه شرق، ۱۳ جوزا ۱۳۹۹
[۵] - رنج مضاعف، مهاجران افغان در ایران، ارادا: سازمان مبارزه با نژاد پرستی و افترا، ۱۲ جنوری ۲۰۲۱ ترسایی
[۶] - اعظم حمید پور، نگاهی که یک مهاجر افغان به رفتار ایرانی‌ها دارد، ایرنا، ۴ اسد ۱۴۰۱
[۷] - لشگر فاطمیون؛ ایران حمایت می کند و افغان ها قربانی می دهند. العربیه فارسی، ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۸
[۸] - خشونت علیه افغان ها در ایران، اراد: سازمان مبارزه با نژادپرستی و افترا، ۲۲ اکتوبر ۲۰۱۸
[۹] - وضعیت کودکان کار افغان در ایران؛ پیدای پنهان، دیاران، ۱۶ ثور ۱۴۰۲
[۱۰] - رشته های ممنوعه برای داوطلبان غیرایرانی در کانکور اعلام شد، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، ۲۸ دلو ۱۳۹۶
[۱۱] - رشته‌های ممنوعه برای دختران، مشرق، ۱۷ اسد ۱۳۹۱
منبع : iran-emrooz.net
۱۷ جولای ۲۰۲۳
بامداد ـ سیاسی ـ ۱/ ۲۳ـ ۰۳۰۸
Copyright ©bamdaad 2023