وضعیت دردبار آواره گان افغان در پاکستان

به بهانه روزجهانی پناهنده گان:

وضعیت دردبار آواره گان افغان در پاکستان

هایده صدیقی

روز جهانی پناهنده گان همه ساله در ۲۰ جون در سراسر جهان گرامی داشته می شود تا پناهنده گان در سراسر جهان را گرامی بدارند. این روز در سرتاسر جهان برای توجه به وضعیت اسفبار پناهنده گان و بسیج اراده و منابع سیاسی برای کمک فوری به مردم جهت بازسازی زنده گی خود مشخص شده است. از این روز در حالی یادآوری می شود که بحران مهاجرت های اجباری بشکل گسترده ای تقریباً تمامی کشورهای جهان را فراگرفته است و به یک معضله جدی مبدل گردیده است. به اساس گزارش سازمان ملل متحد تعداد افرادی که مجبور به ترک خانه های خود شده اند، به رکورد جدیدی رسیده است. آژانس پناهنده گان سازمان ملل متحد در ۱۴ جون ۲۰۲۳ ترسایی اعلام کرد که تعداد آواره گان و پناهنده گان در سال گذشته میلادی به ۱۱۰ میلیون نفر رسید که این رقم تقریباً ده میلیون نفر بیشتر از سال قبل از آنست. براساس این گزارش این آمار شامل پناهنده گان، پناه جویان، آوارگان داخلی و دیگرانی می شوند که نیاز به کمک های فوری و حمایت بین المللی دارند.

به گفته فیلیپو گراندی رییس سازمان پناهنده گان ملل متحد، تنها در پایان سال ۲۰۲۲، یازده میلیون و ششصد هزار اوکرایینی آواره شد، جنگ در اوکرایین، سوریه و بحران افغانستان، میلیون ها نفر را در جست وجوی امنیت مجبور به ترک خانه و دیار کرده است. خانم گراندی که عامل آواره گی و افزایش میزان آنرا آزار و آذیت، خشونت، تبعیض و تغیرات آب و هوایی در جهان میداند، به خبرنگاران چنین گفت: از مجموع پناهنده گان و کسانی که به حمایت بین المللی نیاز جدی دارند، حدود نیمی از آنها فقط از سه کشور سوریه، افغانستان و اوکرایین آمده اند، که ناشی از خشونت ها، تهدید و تبعیض آواره شده اند.

دراین گزارش آمده است که آمار افزایش شدید آواره گان در سال میلادی گذشته که جهان را نگران ساخته است، قبل از درگیری سوریه در سال ۲۰۱۱ ترسایی حدود ۴۰ میلیون آواره و بی جا شده داخلی وجود داشت که این تعداد برای حدود ۲۰ سال ثابت مانده بود. اما بنابر عوامل گوناگون در کشورها، این تعداد از آن زمان افزایش چشمگیری یافته است و اکنون میزان آواره گی در جهان به رکورد ۱۱۰ میلیون نفر رسیده است. تنها از سال ۲۰۰۱، به این سو میلیونها بی جا شده افغان در پاکستان به سر می برند که اکنون به اساس گزارش های منتشر شده پاکستانی بعد از سقوط افغانستان بدست طالبان، تعداد این مهاجران بیشتر از سه میلیون رسیده است و هنوز هم در حال افزایش است.

آشکارا است که خشونت عامل اصلی جابه جایی های غیرارادی و اجباری جمعیت در افغانستان است. بعد از حاکمیت مجدد امارت اسلامی بر افغانستان، و بدتر شدن اوضاع سیاسی، اقتصادی و سلب آزادی های مدنی، تهدیدات امنیتی، خشونت و تبعیض هزاران خانواده افغان خانه و دیار خود را ترک کردند و به کشورهای ایران و بیشترین آن به پاکستان مهاجرت کردند. همچنان تعداد کثیری از افغان ها که بعد از سقوط کابل بدست طالبان توسط نیروهای ناتو طی برنامه تخلیه از افغانستان خارج ساخته شدند، به شهر ابوظبی امارات متحده عربی منتقل شدند، که هنوزدر حال انتظار با سرنوشت نامعلوم و وضعیت بد در کمپ ابوظبی بسر می برند. در حال حاضر این مهاجران دست به اعتراضات شان در ابوظبی و اسلام آباد پاکستان زده اند و خواهان رسیده گی به پرونده های شان از سوی سازمان های بین المللی شده اند.

مهاجران افغان در پاکستان در وضعیت بسیار بد و اسفبار قرار دارند که نیاز به کمک های فوری از جمله رسیده گی به پرونده های این مهاجرین میباشد، و حمایت های مالی دارند.

پاکستان از نظر داشتن مرزهای مشترک و غیرکنترول شده با افغانستان، مشابهت های فرهنگی، مذهبی و لسانی، میزبانی بیشترین مهاجران افغان را دارد. از سال ۲۰۰۱، به این سو حدود بیشتر از سه میلیون آواره افغان در خاک پاکستان زنده گی میکنند که آمار این آوارگان بعد از حاکمیت گروه طالبان بر افغانستان بیشتر گردیده است. از پاکستان به مثابه بانی و حامی گروه طالبان نام برده می شود. هیچ کشوری نه در منطقه و نه در جهان غرب به پیمانه پاکستان بر طالبان نفوذ ندارد. نفوذ پاکستان بر طالبان از اهرم هایی که آن کشور در رابطه اش با طالبان دارد، ناشی می شود.بیشترین رهبران و مقام های طالبان در پاکستان آموزش دیده اند، در آن جا خانه و کار و بار دارند. طالبان غیر از حمایت های سیاسی، آموزشی و فنی در دیگر موارد حکومت داری و اجرای قوانین از سوی مقامات پاکستانی دستور می گیرند و حمایت می شوند.

هرچند دراین اواخر ظاهراً روابط بین پاکستان و طالبان مانند سابق گرم به نظر نمی رسد، اما نفوذ پاکستانی ها بر طالبان هنوز پا برجاست. گفته می شود پاکستان در خفا انتظارات از طالبان دارد. در حال حاضر، فشارهای شدید دولت پاکستان بر مهاجران افغان به سبب اینست تا مردم افغانستان نتوانند از افغانستان بیرون شوند و این یکی از خواسته های طالبان است که توسط دولت پاکستان با اجرای سیاست های سختگیرانه و فشارها بر مهاجران افغان تطبیق می شود.

مهاجران افغان که بعد از سقوط افغانستان بدست طالبان تازه به این کشور آواره شده اند، از حق آموزش در مکتب های دولتی و پوهنتون های پاکستانی محروم اند درحالی که افغان های که قبلا ً در پاکستان زنده گی میکنند بدون هیچ مدرک اقامتی شامل این مکتب ها و پوهنتون ها استند. مهاجران تازه وارد به پاکستان که از سال ۲۰۲۱ ترسایی به آنجا آواره شده اند با مشکلات اقتصادی شدید، تهدیدات امنیتی، عدم دسترسی به آموزش و خدمات صحی و اجتماعی و صدها مورد خشونت و محدودیت دیگر مواجه اند.

پاکستان در حالی از مهاجرین افغان در خاک خود میزبانی میکند که از نظر اقتصادی از جمله کشورهای فقیر و کم درآمد محسوب می شود. مهاجران افغان بیشتر در اسلام آباد پایتخت پاکستان و ایالت خیبر پختونخواه و کراچی مسکن گزین استند. این مهاجران که شامل خبرنگاران، فعالان حقوق بشر، استادان دانشگاه ها، معلمان، قاضی ها و څارنوالان و دیگر افراد می باشند، ثبت و راجستر سازمان پناهنده گان ملل متحد استند اما به نسبت ختم شدن ویزای ترانزیت اکثریت این مهاجران و نداشتن اسناد و مدارک قانونی با هزاران چالش و مشکلات اسفبار روبرو اند. سیاست های نامشخص و سختگیرانه دولت پاکستان منجر به افزایش و تداوم مشکلات مهاجر افغان در این کشور گردیده است.

ظاهراً افراد برای حفظ جان خود از خطرات و خشونت ها در جاهای امن مهاجرت میکنند و مسکن گزین می شوند درحالی که این دوره مهاجرت ساده نبوده بلکه در ذات خود با مشکلات و چالش ها و محدودیت های زیادی و انواع خشونت ها توام میباشد. و افراد در دوره های مهاجرت های اجباری و حتا پسا مهاجرت ها به آن روبرو اند و از ابعاد گوناگون افراد را تحت تاثیر عمیق خود قرار میدهد.

زندانی شدن افغان های مهاجر که شامل زنان و کودکان نیز می شوند، در ایالت های سند و خیبر پختونخواه پاکستان از جمله موارد خشونت علیه این مهاجران افغان است و نقض اشکارحقوق بشر علیه مهاجران افغان بخصوص زنان و کودکان است. در حال حاضر به تعداد ۲۰۰۰، مهاجران افغان که ویزای ترانزیت آنها ختم گردیده است در زندان های پاکستان در وضعیت بد به سر می برند. پولیس پاکستان اخیراً اعلام کرده که به تعداد ۱۴۰۰ مهاجر افغان را به علت نداشتن اسناد قانونی بازداشت و زندانی ساخته است. دولت پاکستان در حالی دست به این گونه رفتار های خشن با مهاجران می زند که به اساس اعلامیه ۱۹۵۱ ژنیو، مهاجرت رسماً به حیث حق مشروع انسان ها پذیرفته شده و در قوانین بین المللی به عنوان بخش مهم حقوق بشر ثبت گردیده است. و به تاکید احکام این کنوانسیون کشورهای امضا کننده مکلف اند کسانی را که عقاید و وابسته گی های سیاسی، باورهای دینی و رابطه ها و پیوندهای تباری شان موجب آذیت و آزار، سلب آزادی های پذیرفته شده، تعقیب، پیگرد و مجازات توسط دولت ها و یا گروه های مشخص باشند، تحت حمایت قرار داده و به عنوان مهاجر کامل الحقوق بپذیرند. رفتار پاکستان خلاف قوانین بین المللی و نقض حقوق بشر می باشد.

سازمان ملل متحد در اعلامیه ای گفته است که به اساس این احکام کنوانسیون، دولت های عضو نمی توانند مهاجرانی را که به علت به خطر افتادن جان شان به گونه غیرقانونی وارد کشورهای دیگر می شوند، بازداشت و مجازات کنند. و این گونه بازداشت های پولیس پاکستان را غیرقانونی و نقض حقوق بشر خواند.

منیژه کاکر وکیل مدافع و یکی از فعالان حقوق بشر در پاکستان در این رابطه اظهار داشت، مهاجران افغان به علت نداشتن اسناد اقامت و ختم ویزای تراتزیت شان از سوی پولیس پاکستان دستگیر و در زندان های ایالت سند و پشاور زندانی می شوند که در حال حاضر به تعداد ۸۰۰ زندانی مهاجر افغان که شامل زنان و کودکان نیز می باشد در زندان کراچی در وضعیت بد قرار دارند و زندانی اند. به گفته خانم کاکردر میان این زندانیان افغان، حتا افغان های که به منظور تداوی به پاکستان آمده اند دیده می شود. آنها جهت معالجه به این کشور آمده بودند اما راهی زندان شدند.

همچنان مهاجران افغان در پاکستان با مشکلات اقتصادی، عدم دسترسی به آموزش و کار، نبود خدمات صحی و اجتماعی نیز روبرو میباشند. این مهاجران در وضعیت نامعلوم و بی سرنوشتی برسر می برند و خواهان کمک های مالی، حمایت و به ویژه رسیده گی به پرونده های شان از سوی سازمان های بین المللی استند.

مکاتب و مراکز آموزشی که از سوی افغان ها در پاکستان تاسیس شده است و فعالیت دارند، از سوی هیات طالبان بررسی و کنترول می شوند. طالبان نصاب تعلیمی خواسته خود شان را دراین مکاتب تطبیق و عملی میکنند. به اساس بررسی که دراین رابطه صورت گرفته است طالبان سیستم های آموزشی مکاتب ساخت افغان ها را در پاکستان تحت اداره خود دارند و برخی از محدودیت ها را بر آموزش دختران نیز وضع کرده اند. این نشان میدهد که پاکستان برای رسیدن به انتظارات خود بواسطه طالبان، به آنها نیز اجازه کنترول و حاکمیت در بخش های از پاکستان که افغان ها درآنجا زنده گی میکنند را داده است.

بعضی گزارش ها حاکی از آنست که مهاجران افغان بخصوص خبرنگاران و فعالان حقوق بشر در پاکستان دچار مشکلات امنیتی استند و فعالیت های این خبرنگاران تحت تعقیب قراردارد. به اساس گزارش های منتشر شده نهاد های حقوق بشر، افغان ها از ترس و تهدید طالبان به کشورهای همجوار افغانستان فرار کردند اما اطلاعات افغان های در معرض خطر مانند افراد که در بخش های بلند رتبه دولت پیشین کار کردند، خبرنگاران و فعالان حقوق زن، افراد که بر ضد این گروه هنوز هم فعالیت های خود را از طریق رسانه ها ادامه میدهند و دیگر افراد که به ضد اندیشه های طالبانی سخن می زنند و در پاکستان استند، اطلاعات این افراد بسیار سریع به استخبارات طالبان میرسد و افغان های مهاجر ازاین سبب در خاک پاکستان از تهدیدات امنیتی نیز رنج می برند.

افغان های مهاجر که برای تمدید پاسپورت و یا نکاح خط و اجرای دیگر مدارک قانونی خود به سفارت افغانستان مقیم پاکستان مراجعه می کنند تحت نظارت و بررسی شدید کارمندان سفارت افغانستان قرار می گیرند و این نیز یک چالش و تهدید بر امنیت مهاجران افغان در پاکستان گفته می شود. این اتباع افغانی بعد از مراجعه به نهاد های افغانی مقیم پاکستان تحت تعقیب قرار می گیرند و تا هنوز بسیاری از مهاجران افغان که پروند های شان از سوی کشورهای بیرونی تایید شده و میخواهند به ان کشورها بروند، به لحاظ تهدیدات امنیتی به منظور خارج شدن از خاک پاکستان و رفتن به کشورهای دیگر به دولت پاکستان پول های گزاف میپردازند تا اسناد شان تایید گردد اما به سفارت و قونسلگری های افغانستان مقیم پاکستان مراجعه نمی کنند.

بامداد ـ سیاسی ـ ۱/ ۲۳ـ ‍۲۰۰۶