درحاشیه سفر بایدن به شرق میانه
بعدازظهر چهارشنبه گذشته سفر جو بایدن، رییس جمهوری امریکا به منطقه خاورمیانه و با حضور در اسراییل آغاز شد، سفری که با هر عینکی به آن نگاه شود، یقینا محوریت آن تقابل با جمهوری اسلامی ایران است. کما‌اینکه تمام یا بیشتر برنامه، مواضع اعلامی و اهداف سفر مذکور، چنان که از قبل هم قابل پیشبینی بود، به ایران باز‌می گشت.
اهمیت تقابل ایران به حدی در دهمین سفر بایدن به اسراییل و اولین حضورش به‌عنوان رییس جمهور ایالات متحده امریکا در اسراییل مشهود بود که از همان دقایق اولیه حضور وی (بایدن) و حتا در جریان استقبال لاپید از بایدن پای پله های هواپیمای حامل رییس جمهوری امریکا، نخست وزیر اسراییل مشخصا به ایران پرداخت.
پس از مواضع ضد ایرانی لاپید، نوبت به رونمایی از سلاح لیزری اسراییلی ها برای بایدن رسید که به گفته مقامات تل آویو هدف آن تقابل با پهپادها و موشک های ایران و نیروهای همسو با ایران در منطقه است. براساس گزارش خبرگزاری فرانسه، اسراییل تصمیم دارد در سایه رونمایی از سامانه جدید لیزری خود به بایدن، چراغ سبز امریکا را برای کمک مالی بیشتر به بخش دفاعی اسراییل جلب کند. بنا براین گزارش، تل آویو امیدوار است با سامانه دفاعی جدید لیزری خود موسوم به « پرتو آهنین»، آسمان اسراییل را در پی افزایش پرواز هواپیماهای بدون سرنشین در منطقه ایمن کند.
در گام بعدی، صبح پنجشنبه گذشته بود که امضای « بیانیه اورشلیم » در دستور کار قرار گرفت، بیانیه یا اعلامیه ای که از توافق راهبردی اسراییل و امریکا و اجماع نظر بایدن و لاپید بر سر جلوگیری از دسترسی ایران به سلاح هسته ای خبر می دهد. به دنبال این محوریت ضد ایرانی در سفر رییس جمهوری امریکا به اسراییل تمام دیدارهای بایدن با مقامات فعلی و سابق اسراییلی به صورت مستقیم و غیرمستقیم با ایران، مذاکرات هسته ای، نفوذ منطقه ای، توان دفاعی و آینده برجام اختصاص داشت.
در ادامه این دیدارها و رایزنی ها بود که جو بایدن بعدازظهر پنجشنبه گذشته در کنفرانس خبری مشترک با یاییر لاپید مدعی شد ایالات متحده امریکا تا ابد منتظر پاسخ ایران در رابطه با بازگشت به توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ ترسایی نخواهد ماند. رییس جمهور امریکا همچنین عنوان کرد نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را از لیست گروه‌های تروریستی خارجی خارج نخواهد کرد. این در حالی است که بایدن چهارشنبه در گفت وگو با شبکه ۱۲ اسراییل ادعا کرده بود کماکان به احیای توافق هسته ای با ایران متعهد است.
به دنبال تحرکات ضد ایرانی بایدن و مقامات اسراییلی بود که اولین پرواز مستقیم از فرودگاه بن گوریون در جده، دیروز (جمعه) به زمین نشست. پیش تر از آن، اداره کل هواپیمایی عربستان بامداد دیروز (جمعه) اعلام کرده بود حریم هوایی این کشور به روی تمامی پروازهای غیرنظامی که الزامات را رعایت کنند (از‌جمله هواپیماهای اسراییلی) باز است. به دنبال این اتفاقات بود که صدراعظم اسراییل از تصمیم عربستان در بازکردن حریم هوایی خود برای تمامی هواپیماهای غیرنظامی تشکر و تأکید کرد به تلاش خود برای افزایش رشد اقتصاد اسراییل و تقویت امنیت و حفظ منافع اسراییلی ها ادامه خواهد داد.
سپس این نوبت بایدن بود که با یک پرواز مستقیم از اسرییل به جده رفت تا برای شرکت در نشست سران متحدان امریکا در خلیج فارس حضور یابد. این نخستین بار است که رییس جمهور امریکا در پروازی مستقیما از اسراییل به عربستان سفر می کند، اقدامی نمادین که تا اندازه‌ای هم به تلاش‌ها برای عادی سازی روابط میان ریاض و تل آویو مربوط است. آنگونه که باید انتظار داشت، فاز دوم سفر بایدن به خاورمیانه که با حضور در عربستان کلید خورده است نیز به تقابل با ایران اختصاص پیدا کند.
قدم های اول نزدیکی اسراییل و عربستان
سفر رییس جمهور ایالات متحده امریکا به اسراییل و عربستان زمینه ساز برداشته شدن گام هایی ملموس در جهت عادی سازی روابط ریاض و تل آویو بود. جو بایدن که برای نخستین بار به عنوان رییس جمهور امریکا با گذشت حدود ۱۸ ماه از آغاز ریاست جمهوری خود به اسراییل و عربستان سفر کرد، از توافق های اقتصادی و امنیتی تل آویو و ریاض با میانجیگری واشنگتن خبر داد. در جریان سفر دو‌روزه بایدن به اسراییل، با تصویب جزییات توافقی بر سر دو جزیره راهبردی تیران و صنافیر در دریای سرخ، راه عربستان سعودی را برای برداشتن گام هایی در جهت عادی سازی روابط دو‌جانبه هموار کرد.
این توافق که ایالات متحده امریکا ماه‌ها بی سروصدا درحال میانجیگری میان عربستان سعودی، اسراییل و مصر برای رسیدن به آن بوده است، یک دستاورد مهم سیاست خارجی برای دولت بایدن در خاورمیانه محسوب خواهد شد. مقام‌های اسراییلی گفتند اسراییل چراغ سبز توافق بر سر جزایر دریای سرخ را به ایالات متحده امریکا نشان داده است. به گفته آنها جزییات توافق بر سر جزایر تیران و صنافیر مورد تأیید دفتر نخست وزیری، وزارت امور خارجه و وزارت دفاع اسراییل قرار گرفته است.
مالکیت جزایر تیران و صنافیر از زمان فروپاشی امپراتوری عثمانی در پایان جنگ جهانی اول، میان عربستان سعودی، مصر و اسراییل جابه‌جا شده است. بر اساس این گزارش، توافق نهایی فعلی برای انتقال دو جزیره تیران و صنافیر از مصر به حاکمیت عربستان سعودی با موافقت اسراییل، شامل خروج نیروهای نظامی چندملیتی مستقر در این جزایر (آن طور که عربستان سعودی می خواهد) و انتقال آنها به مواضعی جدید در شبه جزیره سینای مصر و همچنین نصب دوربین‌هایی برای نظارت بر فعالیت‌ها در جزایر و تنگه تیران است.
عربستان سعودی نیز بر اساس این توافق به ایالات متحده امریکا ضمانت می دهد که به تعهدهای مرتبط با توافق نامه صلح ۱۹۷۹ ترسایی میان اسراییل و مصر و به ویژه آزادی کشتیرانی در تنگه تیران برای کشتی های اسراییلی پابند باشد. ایالات متحده امریکا نیز بر اساس تعهدات سعودی‌ها به اسراییل درباره آزادی دریانوردی تضمین امنیتی خواهد داد.
آن طور که ویب سایت «اکسیوس» پیش از این گزارش داده بود، این توافق در ضمن توافقی جداگانه با عربستان سعودی را امکان پذیر می کند که بر اساس آن، خطوط هوایی اسراییل اجازه پیدا می کنند از حریم هوایی عربستان برای پروازهای مسیر شرق به هند و چین استفاده کنند و همچنین مسیر پروازهای چارتر مستقیم از اسراییل به عربستان سعودی را برای زایران مسلمانی که می خواهند به مکه و مدینه بروند، باز می کند. مقام های اسراییلی گفتند قرار است این تحولات در جریان سفر جو بایدن به عربستان سعودی اعلام شود. جو بایدن در نشست خبری مشترک با یاییر لاپید، نخست وزیر انتقالی اسراییل، در اورشلیم گفت به برداشته شدن گام های احتمالی برای عادی سازی روابط عربستان سعودی با اسراییل «خوش بین» است.
با این حال، تحلیلگران پیشبینی می کنند که بعید است ریاض در طول سفر بایدن یا زمانی که ملک سلمان ۸۶ ساله هنوز برعربستان سلطنت می کند، با روابط رسمی با اسراییل موافقت کند. مدت کوتاهی پس از توافق نامه معروف به ابراهام در سال ۲۰۲۰ ترسایی ، عربستان اجازه پرواز یک هواپیمای اسراییلی در مسیر ابوظبی بر فراز خاک خود را داد و اعلام کرد پروازهای امارات به همه کشورها می تواند بر فراز این پادشاهی انجام شود.
با این حال، اعلامیه روز گذشته عملا محدودیت های پروازی را برای هواپیماهایی که « به اسراییل و ازاسراییل» سفر می کنند، لغو می کند. عربستان در ابتدای ماه می اعلام کرد قصد دارد به یک قطب جهانی در حمل ونقل هوایی تبدیل شود و ترافیک هوایی سالانه خود را سه برابر کند و تا پایان این دهه به ۳۳۰ میلیون مسافر برساند. ریاض همچنین قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ ترسایی رقم صد میلیارد دلار به این بخش تزریق کرده و یک خط هوایی ملی جدید را راه اندازی کند و هم زمان یک «میگا‌فرودگاه» جدید در ریاض بسازد.
ایده بازار مشترک
وزیر دارایی اسراییل ابراز امیدواری کرده سفر بایدن به اسراییل و عربستان منجر به شکل گیری بازار مشترک خاورمیانه شود. آویگدور لیبرمن در جریان سخنرانی در کنفرانسی اقتصادی گفت: « زمان ایجاد یک بازار مشترک جدید در خاورمیانه با مشارکت اسراییل، عربستان سعودی، اردن و سایر کشورهای حاشیه خلیج فارس فرارسیده است». به گفته لیبرمن، شکل گیری این بازار هم از نظر امنیتی و هم از لحاظ اقتصادی چالش برانگیز خواهد بود. وزیر دارایی اسراییل چشم انداز بازار مشترک منطقه ای را شامل شبکه شاهراه ها وخط ریل توصیف کرد که مناطقی همچون اسراییل، اردن، عربستان سعودی، بحرین و امارات عربی متحده را به یکدیگر متصل می کند. اسراییل با حمایت ایالات متحده امریکا در سال ۲۰۲۰ ترسایی نسبت به عادی سازی روابط خود با چهار کشور عربی شامل امارات، بحرین، سودان و مراکش اقدام کرد، با این وجود عربستان سعودی همچنان به دلیل عدم حصول توافق رسمی در مورد تشکیل کشور مستقل فلسطینی، از به رسمیت شناختن رسمی اسراییل خودداری کرده است./شرق
بامـداد ـ سیاسی ـ ۱/ ۲۲ـ۱۶۰۷
Copyright ©bamdaad 2022