چشم اندازهایکه در افغانستان زیر سوال رفته
اسکندر یوسف اف ، انستیتوت استراتیژی‌های بین المللی
هرج و مرج در افغانستان نه تنها تهدید بلکه وسوسه ایست برای کشورهای منطقه که در خاک افغانستان نماینده گان خود را دارند و سعی می کنند از این وضعیت سود ببرند. این احتمال وجود دارد که شماری از کشورهای آسیای میانه و مرکزی سعی کنند گزینه ها را تا الحاق واقعی بخشی از خاک افغانستان اجرا کنند. این سناریو در صورت تضعیف قابل توجه طالبان و تجزیه نهایی کشور به مناطق جداگانه متخاصم میتواند واقع بینانه شود. برای نمونه ، اقدامات ترکیه که به بهانه ضرورت از بین بردن تهدیدات تروریستی بخشی از شمال سوریه را اشغال کرد. به شیوه ای مشابه « برای محافظت از هم قبیله ها » برای نمونه ازبکستان می تواند عمل کند. نه تنها نخبه گان محلی بتوانند تلاشهایی را برای مداخله کشورهای آسیای میانه و مرکزی در روندهای افغانستان آغاز کنند بلکه بازیگران خارجی نیز ممکن است به افغانستان علاقه نشان بدهند. در مورد اخیر برای مقامات محلی نقش میانجی ها را در اجرای پروژه های بازیگران اصلی ژیوپولیتیک قایل شوند. اشاره می کنم که مشارکت فعال کشورهای آسیای مرکزی در بحران افغانستان و تلاش برای بدست گرفتن کنترول قلمرو افغانستان ممکن است باعث واکنش منفی بازیگران اصلی ژیوپولیتیک شود. فرار گسترده نظامیان از افغانستان می تواند همچنین منجر به تقویت پوتنسیال نظامی شماری از کشورهای منطقه شود. برای نمونه نظامیان افغانی بیش از ۴۰ هواپیما را به ازبکستان برده و در آنجا باقی گذاشتند. این هواپیماها می توانند بخشی از نیروی هوایی آن کشور شوند. همچنین در خاک کشورهای منطقه، در درجه نخست ازبکستان و تاجیکستان، می توانند صدها نظامی ارتش افغانستان از جمله افسران عالی رتبه بمانند. برخی از این افسران دارای تجربه رزمی هستند و احتمالا دارای مهارت مدیریت تخنیکر‌های مدرن تولیدات صنایع روسی و امریکایی اند. تقویت پوتنسیال کشورهای منطقه می تواند در عمل انگیزه ای برای استفاده از نیرو باشد، مثلا، برای حل مسایل بحث انگیز قدیمی زور و نیرو بکار برده شود. تغییر حکومت در افغانستان چشم اندازهای عملی ساختن تعدادی از پروژه های منطقه ای را زیر سوال می برد. به این پروژه ها بویژه طرح « کاسا- ۱۰۰۰» ( ایجاد زیر ساخت برای صادرات برق از تاجیکستان و قیرقیزستان به افغانستان و پاکستان) و پروژه « تاپی » ( ایجاد خط لوله انتقال گاز از ترکمنستان به هند از طریق افغانستان و پاکستان) مربوط هستند. در دهه های اخیر، امریکا آغازگر پروژه هایی بوده است که روابط اقتصادی کشورهای آسیای مرکزی و میانه را با افغانستان تقویت می کند. در واشنگتن ضمن عملی ساختن این پروژه ها، قرار بود روابط اقتصادی کشورهای منطقه با روسیه به حداقل برسد. اکنون که امریکا سرانجام کنترول خود بر خاک افغانستان را از دست داده است، چشم اندازهای مشکوک پروژه ها واهی و خیالی شدند. چشم اندازهای توسعه کریدورهای حمل و نقل مرزی که از افغانستان عبور می کنند زیر سوال قراردارند. یادآوری می کنم که در آینده حکومت جدید افغانستان می تواند، ضمن تثبیت اوضاع ایمنی چنین پروژه هایی را تضمین کند. موفقیت های طالبان که در جنگ امریکا پیروز شد، منجر به رشد محبوبیت جنبش در کشورهای همسایه شود و اقدامات طالبان هم بعنوان یک مدل پیروزی و هم بعنوان قهرمانانی که از استقلال و ایمان واقعی کشور دفاع کردند، تلقی شود. ایده‌های عدالت اجتماعی اعلام شده توسط طالبان می توانند شمار قابل توجهی از هواداران خود را، بویژه در شرایط دشوار اقتصادی و اجتماعی موجود در منطقه و انحطاط کادرهای اداری و مدیریت محلی، پیدا کند. همچنین بحران افغانستان می تواند تا حدی احتمال ظهور احزاب سیاسی اسلامی و سازمانهای افراطی را در قیرقیزستان، قزاقستان، ازبکستان افزایش دهـد. فعالیت چنین ساختارهایی می تواند هم در منطقه و هم در روسیه ، از طریق مهاجرانی که برای کار به این منطقه می روند، ظاهر شوند. در حال حاضر نخبه گان آسیای مرکزی شروع به درک رویدادهای افغانستان می کنند. ولی رخوت و سستی تفکر و شماری شرایط دیگر منجر به این می شوند که بخش بزرگی از شخصیت های سیاسی منطقه اوضاع را در چارچوب ۱۰- ۱۵ سال پیش درک کنند. تنها بخش کوچکی از کارشناسان و سیاستمداران در حال درک این مساله هستند که وضعیت از نظر کیفی تغییر کرده است ، چین تقویت شده است، امریکا برخی از مواضع را از دست داده است، چین و روسیه تکه پاره های باقی مانده از نفوذ امریکا را دارند تحت فشار قرار می دهند. اکنون این امر در وهله نخست به افغانستان مربوط است، اما در آینده می تواند به هریک از کشورهای آسیای مرکزی و میانه و بویژه آن کشورهایی که نفوذ امریکا (ونماینده گی سازمان های آن) در آنها بیشتر است مربوط شود. / راه توده
بامـداد ـ سیاسی ـ ۱/ ۲۱ـ ۰۱۱۰
مضمون اندیشه و نظر نویسنده را بازتاب می دهـد. دیدگاه های حزب آبادی افغانستان دراسناد و اعلامیه های رسمی آن انعکاس یافته است .
Copyright ©bamdaad 202