نگاه اردوغان به شرق برای نجات از بحران اقتصادی
ترکیه متحد سنتی غرب در منطقه و یکی از اعضای کلیدی ناتو روز به روز بیشتر به سمت شرق چرخش می کند. ماجراجویی های رجب اردوغان ، رییس جمهوری اقتدارگرای ترکیه، در دریای مدیترانه برای بهره برداری از منابع گازی خشم اتحادیه اروپا را برانگیخته و به زودی قرار است رهبران این اتحادیه تحریم هایی اقتصادی علیه انقره اعمال کنند، هم زمان ایالات متحده امریکا نیز قصد دارد بر سر خرید سیستم دفاعی اس -۴۰۰ مجازات هایی علیه ترکیه تعیین کند*. در چنین شرایطی نگاه اردوغان بیش از گذشته به شرق از جمله چین دوخته شده تا شاید بتواند تبعات تحریم ها و مجازات هایی را که غرب علیه کشورش اعمال می کند، با گسترش مناسبات اقتصادی با حکومت کمونیستی پکن جبران کند.
اخیرا رسانه های ترکیه اعلام کردند که اولین قطار حامل محصولات صادراتی ترکیه به چین از مسیر گرجستان- آذربایجان- آسیای میانه و مغولستان رهسپار چین شده تا نشانه ای باشد از اراده رهبران چین و ترکیه برای تقویت مناسبات خود حتا بدون مشارکت ایران. ترکیه که زمانی در جنگ کوریا در دهه ۱۹۵۰ علیه چینی ها می جنگید، اکنون برای جلوگیری از افتادن در ورطه یک بحران مالی بیش از همیشه به چین وابسته شده است. در یک سال اخیر همه گیری ویروس کرونا ضربات اقتصادی مهلکی به کشورهای مختلف وارد کرده و ترکیه نیز که وابستگی زیادی به درآمد از صنعت توریزم دارد، دچار ضرر قابل توجهی شده اما در طرف مقابل، چین که مبدأ شیوع ویروس کرونا بود، به شکلی عجیب کمترین آسیب مالی و اقتصادی را از این بحران دید و توانایی این را دارد که در مدیریت بحران ناشی از شیوع ویروس کرونا به حکومت اردوغان کمک کند.
بر اساس برآورد موسسه مورگان استنلی، با توجه به کسری تجاری و کاهش درآمد حاصل از سیاحت، کسری بودجه ترکیه در ماه اپریل ۲۰۲۰ ترسایی از ۵.۶ میلیارد دلار فراتر رفت، در‌حالی که این رقم در پایان سال ۲۰۱۹ تنها ۵۰۰ میلیون دلار بود.
در چنین شرایطی سرمایه گذاری چین برای ترکیه نقشی حیاتی ایفا می کند، چرا که ترکیه تقریبا تمام ذخایر مهم خارجی را که برای پرداخت بدهی خود لازم داشت، مصرف کرده است.
پکن با آگاهی از وضعیت بحرانی انقره مترصد فرصت بود تا اطمینان یابد که ترکیه را می تواند نزدیک تر از همیشه به خود ببیند و حکومت اردوغان به شریک مهمی در پروژه احیای راه ابریشم (کمربند و جاده) تبدیل شود. یک شرکت لوژیستیکی چینی اخیرا ۴۸ درصد از پایانه کامپورت را به قیمت ۹۴۰ میلیون دلار از ترکیه خریداری کرده است. این پایانه در ساحل شمال غربی دریای مرمره واقع شده و سومین ترمینال کانتینری بزرگ ترکیه است و یک ترمینال استراتیژیک در ارتباط تجاری ترکیه و اروپا محسوب می شود.
نمونه‌های زیادی از گسترش همکاری‌های پکن و انقره در ماه‌های اخیر وجود دارد اما با وجود سرمایه گذاری بسیار مشتاقانه چینی ها بعید است که بحران ارزی ترکیه و مشکل بدهی های بلند مدت این کشور که به مرز ۴۰۰ میلیارد دلار رسیده به ساده گی جبران شود. ورشکستگی بسیاری از مشاغل در ترکیه در یک سال اخیر بر پروژه‌هایی که بودجه آن را چینی ها تأمین می کردند نیز تاثیر گذاشته است. در یک مورد می توان به پروژه ساخت پل « یواز سلطان سلیم » یکی از بلند ترین پل‌های جهان اشاره کرد که بودجه ۲.۷ میلیارد دلاری آن از سوی چین تامین شده بود اما زمانی که مشخص شد که مالک پروژه قادر به پس دادن این بدهی نیست، این پل با رقم ۶۸۸ میلیون دلار به سرمایه گذاران چینی فروخته شد.
اما آیا سرمایه گذاری های سنگین چین برای نجات ترکیه کفایت می کند؟
در شرایط فعلی به این سوال با تردید باید پاسخ داد. در‌حالی که شرکت های غربی دیگر تمایل چندانی به حضور در ترکیه از خود نشان نمی دهند، بحران کرونا و چالش های مالی و اقتصادی ناشی از آن می تواند بهانه دیگری برای شرکت های اروپایی باشد تا در تصمیم خود برای ترک ترکیه جدی تر شوند و شرکت های خصوصی هم سهام خود را می فروشند. در چنین شرایطی چین نه تنها باید این شکاف سرمایه گذاری را پرکند ، بلکه همچنین شکاف اختلاف ارزی لیره ترکی و دلار را که در حال نوسان است هم باید پر کند و این موضوع کار چینی ها را دشوار می کند.
ناامیدی از واشنگتن
برای دولت بایدن که به زودی رهبری کاخ سفید را در دست می گیرد هم نفوذ در حال گسترش چین در اقتصاد یک کشورعضو ناتو موضوعی بسیار نگران کننده است . اردوغان امیدوار بود که دونالد ترامپ، رییس جمهوری امریكا باقی بماند تا با لابی گری در صندوق بین المللی پول کمک مالی قابل توجهی برای بهبود وضعیت اقتصادی ترکیه جلب کند ، اما تصمیم ترکیه برای خرید سیستم دفاع موشکی از روسیه که واکنش منفی واشنگتن را در پی داشت و شکست ترامپ در انتخابات کار را برای اردوغان دشوارتر از قبل کرد.
و سرانجام نکته مهم که باید در توسعه مناسبات تجاری ترکیه و چین مورد توجه قرار داد، این است که این مناسبات دو‌طرفه نیست و ترکیه درعمل نمی تواند نیاز تجاری و اقتصادی از چین را برطرف کند. هیچ چیزی در ترکیه وجود ندارد که چین نتواند ارزان تر تولید کند یا برای تولید آن نیاز به تخصص و دانش ترکیه داشته باشد. این یک واقعیت است که با وجود نمایش تبلیغاتی ارسال قطاری حامل محموله صادراتی ترکیه به چین، تجارت دو کشور کاملا یک طرفه است و این باید انقره را نگران کند. تاجیکستان که بدهی زیادی به چین دارد، سال گذشته برای جبران بخشی از این بدهی، یک معدن طلا را به چینی‌ها واگذار کرد تا آنها علاوه بر ساخت نیروگاه، بخشی از بدهی تاجیکستان را هم کم کنند. چند سال قبل از آن هم تاجیکستان تعدادی از زمین های افراد بومی را در ازای بدهی به سرمایه گذاران چینی واگذار کرد. عدم تعادل تجاری میان ترکیه و چین ممکن است سرنوشت تاجیکستان را برای حکومت اردوغان رقم بزند./شرق
*بامداد : در چند روزگذشته مقامات امریکا تعذیراتی را در برابر موسسات و مقامات ترکی وضع کردند.
بامداد ـ سیاسی ـ ۲/ ۲۰ـ ۱۶۱۲
Copyright ©bamdaad 2020