در بـلاروس چـه مـی گـذرد ؟
طی هفته های گذشته رسانه های ارتجاعی و وابسته به نیروهای هژمونی طلب تبلیغات گوش کرکننده و یک جانبه در باره رخدادهای روان در جمهوری بلاروس را بنشر می رسانند. مقاله حاضر به رخـداد های روان ، ریشه ها و عوامل اقتصادی ـ اجتماعی ، نظامی و جغرافیایی ـ سیاسی مساله می پردازد ، که خواندن آن خالی از سود نیست ـ بـامـداد
در سه هفته گذشته، نمایش و گزارش تظاهرات مخالفان و طرفداران رییس جهور بلاروس در اعتراض به، یا توافق با، نتیجه انتخابات اخیر در ان کشور بر صفح ه‌های تلویزیون و رسانه های کشورهای جهان بی وقفه بوده است. صف ارایی نیروهای پولیس در مقابل تظاهرکننده گان در خیابان ها و میدان های پایتخت (مینسک) و دیگر شهرهای بلاروس و درگیری های خیابانی بین مردم و پولیس امری نیست که نیروهای مدافع حقوق بشر و دموکراسی و عدالت را نگران نکند.
از سوی دیگر، مشخص است که سران اتحادیه اروپا و پیمان نظامی ناتو فعالانه برای تاثیرگذاری بر رویدادهای کنونی بلاروس و جهت دادن به آنها در راستای هدف های استراتیژیک خود در تلاش بوده‌اند. اتحادیه اروپا با موضع گیری های خود درعمل خانم سوِتلانا تیخانوفسکایا، رقیب انتخاباتی الکساندر لوکاشنکو، رییس جمهور کنونی بلاروس را برنده انتخابات ۱۹ اسد اعلام کرده است که نتیجه آن به طور جدی مورد مناقشه است، و بازگرداندن تحریم هایی را نیز علیه سیاستمداران بلاروس اعلام کرده است.
روز پنجشنبه ۶ سنبله سرمنشی نارویژی پیمان نظامی ناتو، یِنس استولتِنبرگ، که برای شرکت در نشست حضوری وزیران دفاع کشورهای عضو این پیمان نظامی به برلین مسافرت کرده بود، پس از ملاقات و رایزنی با سران دولت المان که موضع حمایت کامل از معترضان به نتیجه انتخابات بلاروس را اتخاذ کرده است، در اظهاراتی خطاب به دولت بلاروس گفت: « رژیم مینسک باید به حقوق بنیادین، از جمله آزادی بیان و حق اعتراض مسالمت امیز، احترام کامل بگذارد.»
دبیرکل پیمان نظامی‌ای که به طور وسیع و علنی و در مقیاسی جهانی از جنگ و تجاوز و خون ریزی برای جلوگیری کردن از تحقق حق مردم کشورها در اعمال حاکمیت ملّی و استقلال سیاسی و اقتصادی خود بهره می‌گیرد، حالا خطاب به دولت روسیه می گوید: « روسیه و هیچ کشور دیگری نباید در امور داخلی بلاروس دخالت کند. » این سخنان پس از آن مطرح شد که ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه، اعلام کرده بود که برای اعزام نیروی نظامی به بلاروس در چارچوب توافق‌های امنیتی و نظامی رسمی کشورش با بلاروس، در صورت تلاش برای تغییر نظام سیاسی در آنکشور، آماده گی دارد.
الکساندر لوکاشنکو، رییس جمهور بلاروس، سازمان پیمان اتلانتیک شمالی ـ ناتو را به تلاش برای مداخله نظامی در آن کشور متهم کرده است. لوکاشنکو در روز جمعه گذشته ۷ سنبله گفت: « ناتو می گوید نیروهایش را در مرزهای ما برای یک رزمایش مستقر کرده است. من چکار خواهم کرد؟ من هم یگآنهای رزمی کشور را به مرز خواهم فرستاد. نیمی از ارتش را در وضعیت بالای آماده باش قرار خواهم داد. » دولت بلاروس اعلام نگرانی کرده بود که تحرّک هایی توسط ناتو در نزدیکی مرزهای بلاروس با دو کشور همسایه پولند و لیتوانیا، دو کشوری که عضو پیمان ناتو هستند، در حال شکل گرفتن است.
بغرنجی شرایط و جدی بودن تهدیدهایی که متوجه صلح و امنیت در بلاروس و منطقه حساس پیرامون آن است به حدی است که حزب کمونیست بلاروس هفته گذشته در بیانیه ای خطر شکل گیری کودتایی خونین زیر حمایت همسایگان ناتویی بلاروس را مطرح کرد و خواهان همبسته گی فعال حزب های کمونیست جهان شد. اینکه بلاروس در دهه‌های اخیر هدف تهدیدها و طرح های تجاوزگرانه امپریالیستی بوده است امری روشن است. در نشست سالانه حزب های کمونیست و کارگری جهان در اتن در سال ۱۳۹۷، نماینده رهبری حزب کمونیست بلاروس اعلام کرد: « بیش از ۲۰ سال است که جنگ روانی و اطلاعاتی بی سابقه‌ای علیه جمهوری بلاروس در جریان است. بر اساس اطلاعات مغرضانه و تحریف شده، نهادهای اروپایی و امریکایی تحریم هایی را علیه مقام های دولتی و اداره‌های کشورمان وضع کرده اند. تزریق مالی به داخل کشور برای استفاده سازمان های غیردولتی، که در بین مردم "ستون پنجم" نامیده می شوند، صورت می گیرد. اینها کسانی اند که حامیان مالِی غربی دارند و نیرویی بالفعل در بی ثبات کردن اوضاع محسوب می شوند.» و جالب است که همین روزها در خبرها بود که اتحادیه اروپا تصمیم گرفته است که ۶۵میلیون یورو به مخالفان دولت کمک کند. به علاوه، نشانه‌هایی از تلاش اتحادیه اروپا برای تشویق مخالفان به سازمان دهی و ایجاد «شورای سازمان دهی انتقال قدرت»، و کوشش برای انتقال رهبری مخالفان به لیتوانیا یا پولند دیده می شود. به احتمال قوی کمک مالی اتحادیه اروپا در پیشبُرد این روند به کار خواهد آمد. در همین ارتباط ، گزارش شد که خانم سوتلانا تیخانوفسکایا ۳۵ نفر از معتمدان خود را به « شورای هماهنگی اپوزیسیون» گمارده است.
همچنین، رهبر مخالفان بلاروس در گفت وگویی با فاکس نیوز اعلام کرد که دستیار وزیر امور خارجه امریکا قول کمک به مخالفان آن کشور را داده است. به گزارش ایسنا، خانم سوتلانا تیخانوفسکایا به شبکه خبری امریکایی فاکس نیوز گفت: « استیون بیگان، دستیار وزیر خارجه امریکا به من شخصا این اطمینان را داد که به بهترین شکل ممکن از ما حمایت می کند و در این اوضاع کمک حال ما خواهد بود.»
انتخابات ماه گذشته در بلاروس
نتیجه رسمی و اعلام شده انتخابات بلاروس در روز ۱۹ اسد حاکی از آنست که الکساندر لوکاشنکو، رییس جمهور کشور که از سال ۱۹۹۴ میلادی و به مدت ۲۶ سال در این مقام بوده است، بار دیگر با کسب ۸۰ درصد ارا پیروز شده است. تعداد ارای ریخته شده به نفع خانم سوِتلانا تیخانوفسکایا، آموزگار و مترجمی که تا اکنون در فعالیت‌های سیاسی حضور نداشته و تجربه ای در این عرصه ندارد، ۹ درصد اعلام شده است.
سوتلانا تیخانوفسکایا پس از انکه همسرش سرگیی تیخانوفسکی پیش از انتخابات اخیر به زندان افتاد، به جای وی برای رقابت با الکساندر لوکاشنکو در این انتخابات شرکت کرد. بقیه ارای انتخابات نیز بین دیگر نامزدها تقسیم شده بود. گرچه برای نهادهای غیردولتی و ناظران غیر بلاروس تقریبا غیرممکن است که بتوانند در مورد درستی یا نادرستی نتیجه رسمی انتخابات نظر قاطعی ابراز کنند، برخی از ناظران مطلع از شرایط رای گیری که امار و ارقام نمونه‌برداری های موضعی از آرا را مطالعه کرده‌اند معتقدند که دور از تصوّر است که سوتلانا تیخانوفسکایا رای اکثریت را کسب کرده باشد. اینکه گرداننده گان کارزار نه چندان موفق نامزد اصلی مخالفان، بلافاصله پس از اعلام نتیجه رسمی انتخابات، لوکاشنکو را بازنده دانستند، تظاهرات اعتراضی در خیابان های مینسک به راه انداختند، و در مدتی کوتاه سوتلانا تیخانوفسکایا را به لیتوانیا، کشوری با روابط تیره با بلاروس، منتقل کردند و درخواست پناهنده گی سیاسی ایشان مطرح شد، نشانه‌هایی از تاکتیک هایی حساب شده دارد که نمونه های آن در موارد مشابه در کشورهای دیگر نیز دیده شده است .
بسیاری از مردم بلاروس به درستی نگران خون ریزی های احتمالی و خطر از کنترول خارج شدن کامل اوضاع هستند که مسوولیت آن را باید متوجه برخورد خشن مقام های دولتی و همچنین اخلالگران و مفسده جویان گوناگون دانست، واقعیتی بی تردید است. اکنون روشن شده است که در میان تظاهرکننده گان معترض به نتیجه رسمی انتخابات، نیوفاشیست های اوکرایینی شناخته شده ای حضور داشته اند از قبیل افراد نزدیک به معاون فرمانده سابق گردان فاشیست اوکرایین به نام اذوف، ایگور موسیچوک عضو سابق پارلمان اوکرایین، و اعضای گروه فاشیستی روسی «روسیه باز» (اوپن راشیا)، که پولیس بلاروس دستگیر کرده است. همچنین، نفوذ گروه های تلگرامی مانند « تختا » که مرکز اصلی آن در پولند است، مورد تایید قرارگرفته است. به‌علاوه، پرچم سفید-قرمز و سفیدی که مخالفان دولت در دست دارند، پرچم دوره های ویژه‌ای در تاریخ بلاروس در فاصله قرن‌های ۱۶م تا ۱۸م و دوره سلطه المان، یا مربوط به زمان جنگ جهانی دوم است که برخی از شهروندان بلاروس در کنار شبه نظامیان « اساس » نازی فعالیت می کردند یا با نیروهای المانی در سال های ۱۹۴۳-۱۹۴۵ همکاری می‌کردند. همین، جنبه‌ای دیگر از اقدام های تحریک آمیز در میان مخالفان است.
برخی عوامل اقتصادی - اجتماعی
با این حال، نارضایتی و تردیدهای موجود در بطن جامعه بلاروس را نمی توان به ساده گی نادیده گرفت و به آنها بی اعتنا بود، زیرا که فراتر از مساله شرکت در تظاهرات و مساله انتخابات و عاملی جدی است. بحران سیاسی جاری در بلاروس ریشه های اقتصادی و اجتماعی نیز دارد. آمدن ده ها هزار نفر به خیابان ها بدون چنین زمینه ای نمی تواند صورت بگیرد. اگرچه در پی فروریزی اتحاد شوروی، این کشور شوک‌درمانی نولیبرالی در پی بازگرداندن سرمایه داری به اوکرایین و روسیه و برخی دیگر از جمهوری‌های سابق اتحاد شوروی را تجربه نکرد، و بسیاری از زیرساخت‌ها و خدمات اجتماعی زمان شوروی را حفظ کرد، بحرآنهای سرمایه داری جهانی در سال ۲۰۰۸ و ۲۰۲۰ ترسایی بر حیات اقتصادی و اجتماعی ان تاثیری جدی گذاشت به طوری که اوضاع در آن کشور را در یک دهه گذشته به تدریج به وخامت کشانده است.
آمار و ارقام منتشر شده نشان می دهد که بلاروس تا اواخر دهه گذشته به لحاظ برخی شاخص‌های عمده حیات اجتماعی- انسانی در زمره کشورهای موفق جهان بوده است. بر اساس گزارش حزب کمونیست این کشور به نشست حزب های کمونیست و کارگری جهان، « بلاروس بر تعدادی از فنّاوری‌های پیشرفته پزشکی در بالاترین سطح جهان دست یافته و آنها را در عمل به خدمت گرفته است و پایین ترین میزان مرگ ومیر نوزادان را در بین جمهوری های سابق اتحاد شوروی دارد. بنا براین، بلاروس از این لحاظ از تعدادی از کشورهای غربی، از جمله انگلستان و امریکا پیشی گرفته است. بر اساس شاخص توسعه انسانی، کشور ما [بلاروس] کاملا در رده کشورهایی قرار دارد که از سطح بالایی از توسعه برخوردارند.»
بحران کووید -۱۹ منجر به تصمیم فدراسیون روسیه به بستن مرزهایش حتا با بلاروس شد که در عمل، اتحادیه گمرکی "اتحادیه دولتی» روسیه و بلاروس را به حالت تعلیق دراورد. نه فقط ۶۰۰ هزار بلاروس (از جمعیت ۹.۵ میلیون نفری بلاروس) که در روسیه کار می کردند مجبور بودند بدون درآمد به کشور خود بازگردند، بلکه کل اقتصاد آن کشور که پیوند گسترده‌ای با تجارت خارجی دارد دچار اختلال شد. بحران کووید-۱۹ در شرایطی پیش آمد که اوضاع اقتصادی بلاروس در مسیر دشواری های ناشی از تصمیم های اقتصادی-اجتماعی و سیاسی یک دهه گذشته به تدریج وخیم تر می شد. سیاست‌های اقتصادی-سیاسی و اقدام های دولت لوکاشنکو در سال های اخیر، و به ویژه مانورهای دیپلوماتیک بلاروس بین روسیه و اتحادیه اروپا، وضعیت را بغرنج تر کرده است. البته باید متذکر شد که بحران اخیر به این دلیل نیست که گویا اقتصاد این کشور به طور عمده دولتی مانده است، زیرا با توجه به اینکه لوکاشنکو از سال ۲۰۱۵ ترسایی تا حدی سیاست آزادسازی اقتصادی را دنبال کرده است، امروزه کمتر از حدود ۶۰ درصد از صنعت آن کشور در بخش دولتی قرار دارد. وضعیت بحرانی بیشتر به این واقعیت مربوط می شود که با وجود غنی بودن و خودکفا بودن کشور از نظر کشاورزی و داشتن صنعت بسیار پیشرفته، اقتصاد بلاروس هنوز کاملا حاشیه ای باقی مانده است و عامل تاثیر گذاری در زنجیره تامین و اقصتاد شرکای تجاری اش نیست. به‌علاوه، اقتصاد کشور به صادراتِ برخی از محصولات صنعتی، به عنوان مثال فرآورده های پتروشیمی، و واردات کالاهای مصرفی روزمره (بیشتر از همه روسی، و تا حدی کمتر المانی) وابسته است. صنعت پتروشیمی بلاروس که یکی از ارکان اقتصادی کشور است، خود به واردات مواد اولیه از روسیه و امریکا وابسته است، در حالی که شرکت روسی گازپروم تصمیم گرفته است که حجم صادرات مواد مورد نیاز بلاروس را کاهش دهد. صادرات فرآورده‌های نفتی بلاروس به سایر کشورهای مهم و استراتیژیک مانند اوکرایین و هلند و انگلستان نیز کاهش یافته است. پیامد و بازتاب این وخامت اقتصادی در شرایط اجتماعی کشور دیده می شود. مزدها ده سال است که تغییر نکرده که با توجه به تورم موجود، به کاهش مزدهای واقعی انجامیده است. همچنین باید به این نکته نیز اشاره کرد که دولت بلاروس با تغییر قانون کار به زیان بیکاران، باعث نارضایتی شده است.
برخی عوامل جغرافیایی- سیاسی
علاوه بر اینها، بلاروس به لحاظ موقعیت استراتیژیک و مهمی که از نظر جغرافیایی درهمسایگی با فدراسیون روسیه دارد، و همچنین مرز مشترکی که با دو کشور عضو اتحادیه اروپا و ناتو (پولند و لیتوانی) دارد، اشتهای اتحادیه اروپا و امریکا را به افزودن ان کشور به اردوگاه زیر کنترول خود به شدت تحریک کرده است. از سال ۲۰۰۴ ترسایی و گسترش ناتو به سمتِ شرق، روسیه ناگاه مرزی به طول ۱۵۰۰ کیلومتر با پیمان نظامی اتلانتیک شمالی (ناتو) پیدا کرد. همین امر، و افزایش حضور سربازان ناتو و همچنین اعلام تقویت نظامی امریکا در پولند از طریق تقویت ارتش پنجم امریکا مستقر در پولند، تحول‌هایی تحریک آمیز علیه دولت بلاروس محسوب شده است. مشخص است که در صورت تغییر کیفی در موضع گیری سیاسی دولت بلاروس و همکاری نزدیک تر آن با اتحادیه اروپا و ناتو، محاصره فلج کننده فدراسیون روسیه که آرزوی سران ناتو است کامل خواهد شد، که تغییری استراتیژیک در موازنه نیرو در سطح جهان خواهد بود.
روابط بلاروس با روسیه تا اکنون بر اساس توازن مداوم نیروها دراین منطقه جهان تنظیم شده است. از اواخر سال ۲۰۱۸ ترسایی روسیه بارها پیشنهاد گسترش اتحادیه بین دولتی « روسیه – بلاروس» را داده است، از جمله از راه ایجاد نظام مالیاتی مشترک بین دو کشور، که البته تا اکنون از طرف بلاروس رد شده است.
برخی از ناظران دیپلوماتیک در مسکو این فرضیه را مطرح می کنند که لوکاشنکو در سال های اخیر در اساس تمایل داشته است که سیاست خارجی بلاروس را به سمتِ موضع بی طرفی بین مسکو و بلوک کشورهای عضو ناتو سوق دهد. در جریان بحران اوکرایین در سال‌های ۲۰۱۴-۲۰۱۵ نیز لوکاشنکو موضعی مشابه با این سیاست را در پیش گرفت. البته اکثر تحلیل گران بر این باورند که در حال حاضر این به معنای تغییری اساسی در سیاست خارجی بلاروس نیست.
در چنین زمینه ای است که نیروهای مترقی جهان نگرانی خود را نسبت به تحرک های سیاسی مشکوک و ماجراجویانه و بیانیه های تهدید آمیز و بسیار خطرناک اتحادیه اروپا و ناتو مبنی بر ضرورت مداخله در بلاروس اظهار کرده‌اند. پیشنهادهای موذیآنهای نظیر « پیشنهاد » پولند برای اینکه نقش میانجی را بین مخالفان و دولت بلاروس ایفا کند، با توجه به موضع مخرب دولت راست گرای پولند در ایجاد بحران حاضر با طرفداری فعال از مخالفان دولت، یا تهدید به بازگرداندن تحریم های اقتصادی و دیپلوماتیک، که به عنوان مثال توسط وزیر امور خارجه المان هایکو ماس مطرح شد، کاملا مردود است و فقط به تشدید تنش می‌آفزاید. یاد آوری می شود که اتحادیه اروپا تحریم‌ه ایی را که در سال ۲۰۱۰ ترسایی علیه بلاروس وضع کرده بود، در سال ۲۰۱۶ لغو کرده بود.
همه این عوامل پایه اجتماعی دولت بلاروس را ضعیف می کنند. محبوبیت لوکاشنکو در دهه ۱۹۹۰ و ۲۰۰۰ به دلیل در امان نگه داشتن مردم از شوک درمانی نولیبرالی و امتناع از قبول «کمک » صندوق بین‌المللی پول با شرایط سنگین، قابل تردید نیست. اما این محبوبیت پس از ۲۶ سال ریاست جمهوری مداوم وی در آن کشور رو به زوال است. نظرسنجی انجام شده توسط اکادمی علوم در اپریل ۲۰۲۰ ترسایی در مینسک نشان داد که تنها ۲۵ درصد از مصاحبه شونده گان در پایتخت به توانایی دولت در حل بحران اقتصادی- سلامت اعتماد دارند. اما نماینده گان سیاسی مخالفان لیبرال دولت نیز هیچ راه حل مناسبی برای رفع بحران ارایه نمی دهند. برخی از این نیروهای مخالف، مشتاقانه هوادار شوک درمانی نولیبرالی و همسویی با کشورهای امپریالیستی حاشیه اقیانوس اطلس هستند، و قادر به ارایه راه حلی مطابق با منافع و آرمانهای دموکراتیک مردم بلاروس نیستند. در حالی که هر گزینه ای برای گذار از بحران، به خصوص پیشنهادهای جنبش کارگری، به طور منظم و برنامه ریزی شده مورد حمله قرار می گیرد، مردم بلاروس حق دارند آزادانه، مستقلانه، به طور جمعی، و برخوردار از حقوق دموکراتیک خود برای بلاروسی ابراز نظر کنند و تصمیم بگیرند که روند اجتماعی و اقتصادی مبتنی بر پیشرفت جمعی مردم کشور و استقلال آنها را در چارچوب تامین امنیت همگانی در مقابله با تهاجم بلوک‌های متخاصم تضمین می‌کند.
نیروهای مترقی جهان هرگونه مداخله خارجی و نقض حق مسلم مردم بلاروس در تصمیم گیری آزادانه و حاکمیت بر سرنوشت آنها، و بازگشت هرگونه تحریم توسط اتحادیه اروپا یا امریکا را قاطعانه محکوم می کنند. آینده مردم بلاروس در واشنگتن، بروکسل، ورسا، ویلنیوس (پایتخت لیتوانیا)، یا مسکو تصمیم گرفته و تعیین نمی شود، بلکه در بلاروس و با تصمیم گیری اگاهانه خود مردم این کشور تعیین خواهد شد./مردم
بامداد ـ سیاسی ـ ۱/ ۲۰ـ ۱۰۰۹
مضمون اندیشه و نظر نویسنده را بازتاب می دهـد. دیدگاه های حزب آبادی افغانستان دراسناد و اعلامیه های رسمی آن انعکاس یافته است .
Copyright ©bamdaad 2020