دلیل های اعتراض جمعی در ترکیه

اعتراضات جمعی در ترکیه مقامات این کشور را دچار نگرانی کرده است. ظاهرا مقامات دولتی نه تنها برای چنین راهپیمایی بزرگی با حضور ده ها هزار نفر آمادهگی نداشتند که حتا نوع حضور مردم و شعارها برایشان غیرمنتظره بود. شعارها از حفاظت فضای سبز میدان تقسیم و حفظ مرکز فرهنگی آتاتورک شروع شده تا تقاضای استعفای رییس جمهور کشور ادامه پیدا کرد. ضمن اینکه این قبیل اقدامات در ترکیه طی شش ماه اخیر چندین مرتبه مشاهده شده است.

استانیسلاو تاراسوف سیاست پرداز و کارشناس مسایل ترکیه در این رابطه می گوید: « البته، این تنشها در ترکیه توسط کارشناسان ترک با دقت مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. در حال حاضر، فقط می توان چند عامل مشخص را نام برد که به اعتقاد من بیشتر قابل تامل و مشاهده هستند. مشکل در مبارزه برای حفظ درختان و فضای سبز نیست. و حتا تصویب قانون محدودیت فروش و مصرف مشروبات الکلی نیز نمی تواند دلیل اصلی این اعتراضات باشد. مساله پیچیده تر از این دلایل می باشد..

تجربه تاریخی نشان می دهد که اعتراضات جمعی در بسیاری کشورها در زمان وقوع بحران اقتصادی رخ نمی دهد، بلکه درست درهنگام بالارفتن وضعیت اقتصادی مردم دست به اعتراض می زنند. ترکیه برای اولین بار در تاریخ خود توانسته بر بحران اقتصادی جدی غلبه کرده و حتا با آهنگ رشد خود در حوزه اقتصادی از کشورهای اروپایی پیشی بگیرد. عامل اقتصادی کمک می کند تا حزب حاکم درکشور بتواند مجددا در انتخابات مجلس بردیگران غلبه کرده و روند مدرن سازی کشور را به ترتیب قبل ادامه دهد.

از طرف دیگر، بخش اعظم جامعه ترکیه با سیاست های دولت در راستای تجدید نظر در میراث آتاتورک و امتناع از سیاست های کمال آتاتورک رضایت خاطر ندارند. ظاهرا، اردوغان حق دارد که می گوید تنش های کنونی در ترکیه ویژگی های ایدیولوژیک دارند. برکسی پوشیده نیست که سیاست « اسلام گرایی نرم » که توسط دولت در حال اجراست، از طرف جامعه ترکیه چندان مورد حمایت قرار نمی گیرد. به همین خاطر، برنامه دولت برای ساخت مسجد به جای مرکز فرهنگی آتاتورک، در حکم ضربه ای بود که دولت حاکم برساختار جمهوری تاسیس شده توسط مصطفی کمال وارد کرده.

سیاست های خارجی دولت نیز برای مردم سوال برانگیز می باشد. منظور از سیاست های خارجی، شیوه ای است که دولت ترکیه در رابطه با سوریه پیش گرفته است. این سیاست ها توسط ۶۰ درصد مردم کشور تایید نمی شود. دو عامل ذکر شده سبب شده که نارضایتی های زیادی در میان مردم کشور شکل بگیرد. مشکلات موجود در سطح زنده گی مردم، تنها می تواند عامل سوم در این جریان باشد که همه گی در کنار موجب تنش های حاضر شده است.

اما، آیا می توان رفتار خشونت آمیز پلیس ترکیه با مردم معترض را توجیه کرد؟ احمد داووداغلو وزیر امور خارجه ترکیه در سایت تویتر می نویسد که حوادث اخیر در میدان تقسیم شهر استانبول، به بدترین شکل ممکن کشورما را برای دنیا ترسیم کرد. کاترین اشتن رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا، نسبت به خشونت های اعمال شده در استانبول و برخی شهرهای ترکیه ابراز تاسف عمیق کرده و نسبت به اعمال خشونت پلیس این کشور نسبت به مردم اظهار نگرانی نمود. بدین ترتیب، ترکیه تصویرخود را به عنوان دولت دموکراتیک از دست می دهد، اگرچه تلاش زیادی برای ساختن آن کرده اند.

اتحادیه اروپا به انقره پیشنهاد می کند که برای خروج از بحران راه گفتمان سیاسی را پیش بگیرد. اما در شرایطی که مشکل بازسازی میدان تقسیم درمرحله دوم قرار گرفته و معترضین خواستار استعفای اردوغان را دارند، چگونه و با چه کسی می توان به مذاکره نشست؟

عبدالله گل رییس جمهور این کشور اظهار کرد که باید نسبت به بیانیه هایی که هم اکنون موجب نگرانی شده اند، با مسوولیت پذیری بیشتری اقدام کرد. شعارها و بیانیه های مردم در راهپیمایی اعتراض آمیز سبب شده که پولیس کشور دست به اعمال خشونت بزند. آیا اکنون اردوغان می تواند راه حلی برای شرایط پیش آمده ارایه کرده و وزیر کشور یا حتا شهردار استانبول را از سمت خود برکنار کند؟ مهم این است که به گفته روزنامه ترک زبان «ملیت»، اردوغان شانس خود را برای انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۴ از دست داده است و حزب حاکم نیز در انتخابات منطقه ای و از جمله در انتخابات شهر استانبول شانس کمتری خواهد داشت.

هر اتفاقی که از این پس بیافتد، میدان تقسیم در شهر استانبول همچون میدان تحریر در قاهره و میدان تیان آن من چین به تاریخ سیاسی کشور وارد می شود.

ص.ر.