چالش اقتصاد و اهداف اسلام آباد از تقویت روابط با ریاض
فرزاد رمضانی بونش
مقدمه
درانتخابات اخیرپارلمانی پاکستان، حزب تحریک انصاف به رهبری عمران خان با کسب ۱۰۹ کرسی از ۲۶۹ کرسی پارلمان این کشور، پیروز قاطع این انتخابات شد و وی به عنوان بیست و دومین نخست وزیر پاکستان برگزیده شد. در این حال به نظر میرسید حزب تحریک انصاف نگاه متفاوت تری به مسایل منطقه‌ای و بین المللی داشته و با تداوم روابط راهبردی با چین، مدیریت روابط با امریکا و ارتباط بیشتر با ایران و تنظیم روابط با کشورهای همسایه و اسلامی سیاست خارجی نوینی را پیگیری کند. درهمین راستا پاکستان اعلام کرد، نخست وزیرعمران خان، ایران را به عنوان نخستین سفر خارجی خود انتخاب و سپس به عربستان سعودی و امارات متحده عربی می رود.
با این و جود دیدارهای سفیر عربستان سعودی در پاکستان و گفت وگوهای شاهزاده محمد بن سلمان با عمران خان در کنار عامل مهم واقعیات و وضعیت نامطلوب اقتصادی کشور، عمران خان را مجاب کرد که پس از سوگند نخست وزیری به همراه وزرای خارجه و اقتصاد و دارایی به عربستان سفرکند. با این حال عدم موفقیت سفر مانع از کوشش اسلام آباد به بهره گیری از توان مالی ریاض نشد و سفر دوم عمران خان به عربستان منجر به توافقات گسترده اقتصادی دو کشور شد. چنانچه کاخ نخست وزیری پاکستان با صدور اطلاعیه ای اعلام کرد: عربستان موافقت کرده است ۱۲ میلیارد دلار تسهیلات به پاکستان ارایه کند که ۹ میلیارد دلار آن در قالب نفت و ۳ میلیارد دلار نیز به صورت نقد خواهد بود.
اهداف اسلام آباد از تقویت روابط با ریاض :
دولت عمران خان با وعده رفع فساد و کاهش سطح فقر در انتخابات اخیر پاکستان به قدرت رسید. اما رکود اقتصادی، نرخ ۱۳ درصدی بیکاری، کمبود آب و انرزی، بدهی های خارجی و بحران پرداخت بدهی‌های خارجی در حالی بود که سقوط چشمگیر ارزش روپیه پاکستان در برابر دیگر ارزها ادامه داشت و برابری روپیه با دلار به کمترین میزان خود از سال ۱۹۹۵ ترسایی رسید. همچنین دولت با افزایش ناگهانی بهای طلا، تداوم اختلافات بین بانک مرکزی پاکستان و صندوق بین المللی پول، بحران کمبود منابع مالی و ارزی و... روبرو بود. در این شرایط در واقع رهبران حزب تحریک بر این نظر هستند که با ورود پول از عربستان، به کشور ارز دلار در برابر روپیه کاهش خواهد یافت.
گذشته از این هر چند پاکستان در دهه های گذشته حدود ده بار از صندوق بین‌المللی پول وام دریافت کرده است، اما وضع شروط سخت صندوق بین المللی پول در دادن وام به پاکستان و تداوم اختلاف دوسویه موجب شد وزیر اقتصاد این کشور اعلام کند، منافع ملی بازیچه صندوق نیست و پاکستان قصد ندارد با هر شرطی وام دریافت کند. در واقع این رویکرد و شرایط سخت، تداوم اختلاف دو طرف و نیاز به پرداخت سود وام های قبلی موجب شد پاکستان درصدد خروج از این بن بست باشد و گزینه وام و تسهیلات عربستان در پرداخت ۱۲ میلیارد دلار بدون پیش شرط هایی چون صندوق مدنظر باشد. در کنار این نیز پاکستان در نظر دارد که با اعطای تسهیلات ریاض بتواند جدا از تقویت ارزش برابری روپیه پاکستان موقعیت خود را در گفت و گو با مقامات صندوق بین المللی پول و کاهش شروط آنها برای وام های نوین تقویت کند.
در بعد دیگری با توجه به اشتغال حدود دو میلیون نیروی کار پاکستانی در عربستان سعودی (سالانه نزدیک به چهار میلیادر دلار وارد پاکستان می کنند) افزایش همکاری‌های سرمایه گذاری و اقتصادی مدنظر قرارگرفت و در شرایطی که بسیاری از بازیگران منطقه ای وغربی ریاض را درمورد پروده خاشقچی زیر فشار قرار داده بودند فرصت سفر نخست وزیر به ریاض پیامدهای اقتصادی مفیدی برای دولت حزب تحریک انصاف داشت. در واقع پیشنهاد پنج فرصت سرمایه گذاری‌های به عربستان از سوی اسلام آباد شامل معدن مس و طلای رکودیک در بلوچستان، نیروگاه دولتی در ایالت پنجاب، سرمایه گذاری عربستان در خط لوله گاز شمال- جنوب، سرمایه گذاری آرامکو در زمینه پالایش در گوادر می تواند بخشی از مشکلات و چالش های اقتصادی پاکستان را کاهش دهد. از این منظر تامین تقاضای داخلی و افزایش ظرفیت پالایش (با ساخت سومین پالایشگاه بزرگ جهان در پاکستان) و خرید نفت خام ارزان تر و صرفه جویی بیشتر برای کشور در کنار کاهش وابسته گی پاکستانی‌ها به چین در صورت سرمایه گذاری ریاض در گوادر می تواند به دولت پاکستان در افزایش رشد اقتصادی کمک کند.
افزون بر این با نهایی شدن پیوستن عربستان به کریدور اقتصادی چین - پاکستان موسوم به سی پیک ، جدا از تقویت طرح و بندر گوادر پاکستان می تواند امیدوار باشد که در کنار توجه بیشتر چین به سرمایه گذاری بیشتر بازیگرانی چون روسیه و ترکیه نیز در آن حضور و سرمایه گذاری کنند.
چشم انداز
آنچه مشخص است اقتصاد پاکستان با تنگناهای مالی و اقتصادی گسترده ای مواجه است. از این رو ظرفیت‌های مالی عربستان می تواند برخی از مشکلات مالی پاکستان را رفع کند. عمران خان نیز هر چند می داند دریافت کمک‌های مالی از عربستان مخالفانی در میان بخشی از مردم و احزاب پاکستان دارند و می تواند تاثیر منفی بر وجهه دولت پاکستان داشته باشد اما خطرشکست کامل سیاست های اقتصادی و پیدایش بحران های پردامنه اقتصادی در کشور موجب شده است حزب تحریک انصاف به عدم پیش شرطی عربستان در اعطا تسهیلات اشاره کند و عملا برخلاف تصور بسیاری در مورد رعایت توازن در روابط با ایران و عربستان توجه گسترده ای به روابط با عربستان کند. در واقع پاشنه آشیل یا چشم اسفندیار اقتصاد پاکستان، اسلام آباد را همچنان مجبور خواهد کرد در شرایطی که روابط چندان مناسبی با امریکا ندارد به گزینه ریاض بیندیشد.
بامداد ـ سیاسی ـ ۳/ ۱۸ـ ۱۲۱۱
یادداشت : دیدگاه های ارایه شده اندیشه و نظر نویسنده را بازتاب می دهـد. دیدگاه های حزب ملی ترقی مردم افغانستان در اسناد و اعلامیه های رسمی آن انعکاس یافته است .
استفاده ازمطالب بامداد با ذکر ماخذ آزاد است.