در شرق میانه چه می گذرد؟

پیروزی « ضرورت صلح » و « مصلحت ثبات » در لبنان

اردشیر زارعی ‌قنواتی

 

انتخابات پارلمانی لبنان یکشنبه گذشته در حالی برگزار شد که به دلیل تحولات چند سال اخیر شرایط تا حدودی تغییر کرده بود. در این انتخابات ایتلاف ۸ مارچ به رهبری حزب ‌الله توانست ۶۷ کرسی از مجموع ۱۲۸ کرسی پارلمان را از آن خود کرده و موقعیت خود را در سپهر سیاسی این کشور تقویت کند.

ایتلاف ۱۴ مارچ به رهبری حزب « المستقبل » از یک طرف با ریزش آرای این حزب و تقویت جناح تندروی مسیحی « قوات لبنانی » متحد خود، بیش ‌از پیش تزلزل را در درون ایتلاف  و آرایش سیاسی لبنان احساس می ‌کند. در این انتخابات ۴۹,۲ درصد واجدان شرایط رای شرکت کردند و با کاهش میزان مشارکت حدود پنج‌درصدی نسبت به دور قبل که به‌ ویژه‌ در بیروت به عنوان پایگاه اصلی رای حزب « سعد حریری » حتا در مناطقی به حدود ۳۲ درصد هم رسید، جدا از تمام بحث‌ها حول تغییر آرایش سیاسی نشان ‌دهنده یک نا رضایتی نسبی در فازملی درباره ناکارآمدی سیستم سیاسی کشورهم بود. نتایج اعلان‌شده نشان می‌دهد که حزب « جریان ملی آزاد » و متحدان مارونی آن به رهبری « میشل عون» ۲۷ کرسی، حزب المستقبل به  رهبری سعد حریری با یک سقوط بزرگ ۲۱ کرسی، جنبش «امل» به رهبری « نبیه بری » ۱۶ کرسی، حزب قوات البنانی به رهبری « سمیر جعجع » با جهش رای خیره‌ کننده ۱۵ کرسی، حزب ‌الله لبنان به رهبری « سیدحسن نصرالله» ۱۴ کرسی کسب کرده و بقیه کرسی‌ها نیز به دیگر احزاب منتسب به اقلیت‌های مذهبی و قومی ازجمله  دروزی‌ها و علوی‌ها رسیده است.
موضوع مهم و قابل اهمیتی که ازهمان ابتدا توجه کارشناسان و تحلیل گران سیاسی را به خود جلب کرد، برخلاف تبلیغات و گمانه ‌زنی‌ های چند ساله اخیر، تقویت مواضع حزب ‌الله و متحدان و در مقابل تضعیف ایتلاف همسو با حزب المستقبل به عنوان جریان اصلی طیف سنی لبنان بود که نشان می ‌دهد افکارعمومی این کشور نسبت به تحولات منطقه چندان هم ‌راستا با مواضع غربی و عربی نبوده ‌اند. بر خلاف تصور عمومی در جهان خارج، مردم لبنان که تجربه جنگ‌های داخلی و خشونت‌های چند ده‌ ساله را در تاریخ معاصر خود به یاد دارند، نه ‌تنها از دخالت حزب ‌الله لبنان در جنگ سوریه سرخورده و ناراضی نبودند که به واسطه مبارزه این جریان شیعی با تروریزم داعشی، حمایت از مسیحیان در مقابل جهاد گرایی اسلامی و پاک ‌سازی منطقه «عرسال » و مناطق مرزی لبنان با سوریه از وجود گروه‌های تروریستی، نسبت به حزب ‌الله احساسی مشترک و انطباق منافع داشته‌ا ند. از طرف دیگر نتایج این انتخابات به ‌روشنی نشان داد دخالت عربستان به عنوان حامی جریان اصلی سنی ‌مذهب المستقبل که با احضار سعد حریری به ریاض و بازداشت خانگی او برای اعلان استعفا از سمت نخست ‌وزیری انجام شد، انزجارطیف سنی‌ مذهبان را به دنبال داشت تا جایی که امروز بسیاری از تحلیل گران آن را نشانه پیروزی نیابتی ایران برعربستان در این کشورمی ‌دانند. در واقع سعد حریری قربانی ماجراجویی و سیاست « دیکته‌ کردن » رهبران امروزعربستان شد و بخش اصلی واجدان شرایط رأای که درانتخابات شرکت نکردند نیز در طیف جناح سنی لبنان بوده‌اند. نکته جالب ‌تر اینکه خلاف انتظار، آقای حریری در مسقط‌الراس پایگاه اجتماعی خود، از کاندیدای سنی مورد حمایت حزب ‌الله رای کمتری را اخذ کرد و « اشرف ریفی » ، رییس ‌پولیس و وزیر دادگستری پیشین لبنان ( متنفذ ترین عنصر حامی عربستان در حزب المستقبل ) که مواضع به ‌شدت تندروانه و ماجراجویانه داشت، نیز شکست فاحشی خورد.
در وضعیت کنونی که آرایش جدید سیاسی لبنان به سود جناح هشتم مارچ رقم خورده است، اما به واسطه سیستم و ساختار سیاسی لبنان و مهم‌ تر ازهمه ضرورت حفط ثبات و نیاز به همزیستی این کشور با حوزه منطقه ‌ای و بین‌ المللی برای بازسازی اقتصادی، انتظار می ‌رود که مصالحه کنونی بین دو جناح رقیب همچنان به بقای خود ادامه دهد.
هرچند ایتلاف هشتم مارچ با کسب اکثریت کرسی‌های پارلمانی به لحاظ قانونی می‌ تواند یک نخست ‌وزیر سنی ‌مذهب نزدیک به خود را به قدرت برساند، اما پراگماتیزم سیاسی و مصلحت لبنان ایجاب می‌ کند که همین توافق و مصالحه که درسال گذشته بین دو جناح انجام گرفت، همچنان به بقای خود ادامه دهد. بدون تردید با توجه به تغییر موازنه قوا در پارلمان تا حدودی کفه ترکیب دولت آینده بیشتر به طرف حزب‌الله  و متحدان آن سنگینی می ‌کند اما هرگونه تغییر اساسی در این چارچوب می ‌تواند ثبات سیاسی و امنیتی لبنان را برهم بزند.
از طرف  دیگر هرچند بلافاصله بعد از اعلام پیروزی جناح حزب  ‌الله و متحدان آن، « نفتالی بنت »، وزیر آموزش و پرورش اسراییل و رهبر حزب افراطی « خانه یهود »، در یک پیام توییتری اعلان کرد « از این پس میان لبنان مستقل با حزب ‌الله تفاوتی قایل نمی ‌شود و لبنان را مسوول هر اقدامی می ‌داند که از خاک لبنان علیه اسراییل انجام شود» اما بدون تردید فارغ از این رجزخوانی‌ها در تل‌آویو هم صدا و پژواک اراده مردم لبنان باید شنیده شود. در ایران به عنوان اصلی ‌ترین حامی حزب ‌الله و متحدان متنوع آن نیز می‌ بایست از این موقعیت برای نشان ‌دادن نقش سازنده در تثبیت وحدت ملی لبنان و دیپلوماسی سازنده در برخورد با دیگر بازیگران عرب حاضر درعرصه سیاسی لبنان به‌ درستی استفاده شود و در صورتی که در باد این موفقیت سعی در برخورد سلبی در حوزه داخلی و افزایش تنش با رقبای منطقه ‌ای شود، بدون هیچ تردیدی این فرصت می‌ تواند به یک تهدید تبدیل شود. به تعبیری ساده به همان نسبت که سوریه امروز رنگین‌کمان برخوردهای «قهری» هژمون‌های جهانی و منطقه‌ای است، لبنان در نقطه مقابل تا امروز یک رنگین‌کمان «رقابت مسالمت‌آمیز» از همین منازعات بوده که در صورت تغییر همین منازعات مسالمت‌آمیز به «همکاریـ رقابت » درفاز داخلی و خارجی می‌ تواند کلیدی برای حفظ  ثبات و امنیت لبنان و منطقه بسیارملتهب خاورمیانه محسوب شود./ش

 

بامداد ـ سیاسی ـ ۱/ ۱۸ـ ۰۹۰۵

یادداشت : دیدگاه های ارایه شده اندیشه و نظر نویسنده را بازتاب می دهـد. دیدگاه های حزب متحد ملی ترقی مردم افغانستان در اسناد و اعلامیه های رسمی آن انعکاس یافته است .

استفاده ازمطالب بامداد با ذکر ماخذ آزاد است.