تجربه حزب کارگر در برازیل را باید یکی از تجربیات موفق یک حرکت سیاسی چند دهه اخیر در سطح جهانی دانست که تلاش برای تحقق دموکراسی را با دغدغه های عدالت اجتماعی درآمیخته و توأمان پیش برده است.
گروهی از مخالفان اقتدارگرایی نظامی، اتحادیه های کارگری، روشنفکران و فعالان مذهبی متعلق به الاهیات رهایی بخش حزب کارگر برازیل را در سال ۱۹۸۰ ترسایی پایه ریزی کردند. در این زمان برازیل تحت دیکتاتوری نظامی بود و انتخابات به صورت محدود و تحت نظارت نظامیان اقتدارگرا در برازیل برگزار می شد. حزب کارگر در انتخابات پارلمانی سال ۱۹۸۲ ترسایی شرکت کرد، ولی توفیق چندانی حاصل اش نشد. به دنبال این شکست انتخاباتی حزب کارگر تمرکزاش را بر سازماندهی پایگاهش در میان اتحادیه های کارگری و جنبش‌های اجتماعی قرار داد. حزب کارگر یکی از کنش گران مهم در جنبش دموکراسی خواه برازیل بود که موفق شد سرانجام گذار به دموکراسی در برازیل را در نیمه دوم دهه ۱۹۸۰ رقم زند.
حزب کارگر در اولین انتخابات ریاست جمهوری مستقیم در برازیل شرکت کرد اما رهبر این حزب لوییز ایناسیو لولادوسیلوا ( لولا ) در انتخابات شکست خورد. مهم ترین توفیق انتخاباتی حزب کارگر اما در انتخابات شوراهای شهر ازجمله شهر ساوپاوولو در سال ۱۹۸۹ ترسایی بود. به این ترتیب حزب کارگر این امکان را یافت تا بعضی از برنامه‌هایش مانند بودجه ریزی مشارکتی، تشکیل شوراهای مشارکتی برای موضوعاتی مانند بهداشت، آموزش و مسکن و برنامه‌های جدیدی برای فراهم کردن کالاهای عمومی در شرایط مالی نامساعد را در سطح محلی به اجرا بگذارد.
این شوراهای مشارکتی مجراهایی را فراهم کردند تا جنبش‌های اجتماعی و اتحادیه های کارگری بتوانند به طور مستقیم در سیاست گذاری شهری نقش بازی کنند. موفقیت لولا در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۰۳ ترسایی حزب را قادر کرد تا ابتکارات محلی اش در گسترش مشارکت شهروندان را در سطح ملی نیز گسترش دهد. پیروزی‌های ابتدایی حزب کارگر در انتخابات شوراها خصوصا در ساوپاوولو و پورتوالگره راه حزب را برای اجرای یک رشته برنامه های رفاهی ابتکاری حزب هموار کرد. شهرداری های تحت فرمان حزب کارگر به طور مثال از جنبش های مسکن، پروژه‌های خانه سازی خود جوش و رسمی کردن حلبی آباد های غیررسمی حمایت کردند. پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری در سال ۲۰۰۳ ترسایی این امکان را به حزب داد تا برنامه هایش برای گسترش برابری های اجتماعی را در سطح ملی ادامه دهـد. یکی از برنامه های معروف حزب کارگر در این زمینه برنامه پرداخت مستقیم پول به اقشار روستایی زیر خط فقر بود. حزب کارگر قبلا این برنامه را به طور آزمایشی در بلوهوریزونچی به اجرا گذاشته بود که بعدا آن را به سطح ملی تحت عنوان کمک هزینه خانواده (Bolsa Familia) گسترش داد.
این برنامه هم اکنون بزرگ ترین برنامه انتقال پول به اقشار کم درآمد در سطح جهان است. حزب کارگر برنامه های رفاهی مهم دیگری نیز در زمینه فراهم کردن مسکن برای خانواده های کم درآمد و فراهم کردن بیمه جامع به اجرا درآورد. به علاوه، حداقل دستمزد در زمان حکومت حزب کارگر به صورت مداوم رشد کرد. درمجموع برنامه های رفاهی و مشارکتی حزب موجب کم شدن نابرابری درآمدی، افزایش امید به زنده گی و کاهش چشمگیر مرگ ومیر نوزادان به عنوان یک شاخص مهم بهداشت عمومی در سطح کشور شد. حزب کارگر این برنامه‌های رفاهی را در حالی پیش برد که رشد اقتصادی برازیل در این مدت روند مثبت خود را به صورت مداوم حفظ کرد. با این حال، رشد اقتصادی تنها اولویت حزب کارگر نبود؛ بلکه حزب درمجموع حاضر بود رشد اقتصادی کندتر باشد ولی منافع اقتصادی آن به صورتی برابرتر توزیع شود. با اینکه حضور حزب در سطح ملی راه را برای اجرای برنامه های مشارکتی و برابری جویانه فراهم کرد، اما در این دوره حزب به نوعی با پایگاهش، جنبش‌های اجتماعی و اتحادیه های کارگری فاصله گرفت و تا حدی در تعهد و انسجام ایدیولوژیک حزب نیز خلل ایجاد شد. همچنین سیاست های حزب در زمینه محیط زیست نیز هم خوانی چندانی با سایر برنامه های عدالت جویانه اش نداشت.
سرانجام در سال ۲۰۱۶ ترسایی و با استیضاح رییس جمهور دیلما روسف تسلط حزب کارگر بر قوه مجریه پایان یافت. بسیاری اتهامات علیه رییس جمهور روسف را بی اساس و این استیضاح را یک کودتای پارلمانی و حرکتی برای تضعیف دموکراسی در برازیل دانستند. کارنامه حزب کارگر طبیعتا کارنامه ای با ابعاد مختلف ؛ و عملکردهای متفاوت ، در دوره های متعدد حیات حزب است.
با این حال، حزب کارگر درسال های اخیر تجربه ای نسبتا موفق در زمینه دموکراسی خواهی، سازماندهی از پایین، دموکراسی درونی، توجه به مشارکت شهروندان در سطح خرد، ایجاد ارتباط با جنبش های اجتماعی و پیشبرد برنامه های رفاهی به عنوان اولویتی در کنار رشد اقتصادی داشته است که برای هواداران اصلاح و تغییرات مردم سالارانه و برابری خواهانه در کشورما نیز می تواند درس آموز باشد./ کد یور / ص م
بامداد ـ سیاسی ـ ۱/ ۱۷ـ۲۴۰۷