بازی ترامپ با « ثبـات جهـانی »
اردشیر زارعی قنواتی
بحران سوریه با حمله نظامی امریکا به پایگاه هوایی «الشعیرات» در ولایت حمص وارد مرحله جدیدی از تنش‌های بین‌المللی حول آن شد. دستور این حمله تجاوزکارانه از سوی « دونالد ترامپ» رییس جمهوری امریکا در شرایطی صادر شد که دو روز قبل از آن بستر مساعد سیاسی و مهندسی افکار عمومی به وسیله رهبران غربی، شیوخ مرتجع عربی و سلطان آناتولی در کنار بمباران موج تبلیغاتی مدیای جهانی و اقدام هماهنگ خبرگزاری های جریان مسلط بین المللی برای جاانداختن مسوولیت حمله کیمیاوی به شهرک « خان شیخون » بر گردن دولت سوریه از پیش مهیا شده بود.
بدون تردید حمله موشکی امریکا به سوریه ورود به یک مرحله جدید در جنگ سوریه است که مرکز ثقل بحران را از تقابل نیروهای درونی به سمت یک رویارویی بیرونی تغییر می دهد و از این پس چگونگی روند بحران به تقابل قدرت های هژمون جهانی در دو محور ایتلاف امریکایی با محور روسیه کشیده خواهد شد.
در چنین وضعیتی بازیگران اصلی دخیل در عرصه بحران سوریه به صورت مستقیم در تقابل با هم قرار گرفته و توازن قدرت در جنگ سوریه به اراده واشنگتن و مسکو برای ترسیم و تعیین یک مناسبات جدید حول چگونگی حل و فصل این بحران ارتباط خواهد داشت. از یک طرف امریکا بعد از سال‌های بازی الاکلنگی در این خصوص عملا نقش بازیگر الترناتیف درمخالفت با اسد را پذیرفته است و از طرف دیگر، روسیه نیز که از قبل همین نقش را در حوزه بحران بازی می‌کرد، هم اکنون باید به صورت مستقیم در حوزه جنگ و صلح با واشنگتن قرار بگیرد.
اقدام به این حمله گام نهادن به مرحله ای است که به دلیل پیچیده گی بحران سوریه و گوناگونی نیروهای میدانی جنگ که هم گروه‌های نیابتی کشورهای همسایه را نماینده گی می کنند و هم بخش عمده و اصلی آن تابع و وابسته به جریانات تروریسم بنیادگرای اسلامی از جمله « داعش » و « القاعده » است، سوالات و مجهولات زیادی را موجب می شود. بهانه حمله کیمیاوی به خان شیخون در ولایت ادلب هرچند که ظاهرا دلیل این حمله موشکی بوده است، اما در واقعیت و انگیزه فاجعه خان شیخون هنوز سوالات بی شماری وجود دارد که توهمات حول آن با ارتباطی که درخصوص این حمله امریکا ایجاد می کند، به درستی رد پای کلید خوردن یک « سناریو» را نشان می دهد.
تا اکنون هیچ کس درغرب از سیاست‌مدار تا تحلیل گر نتوانسته است توجیه کند که دولت سوریه درحالی که در بهترین شرایط نظامی و سیاسی قرار گرفته و روند امورهم به نفع آنان در جریان بوده است چرا و به چه انگیزه ای می تواند دست به اقدامی بزند که خود از پیش بنا بر سوابق قبلی به خوبی می داند که جهان را علیه آن تحریک کرده و بهانه لازم برای زیر فشار قرارگرفتن را به دشمنانش می دهد.
در مقابل، اعتقاد مقامات سوری و روسی، متحدان آنان و حتا تحلیل گران مستقل با رصد اوضاع میدانی جنگ و توان پردازش تحلیل حول انگیزه نیروهای مخالف برای صحنه سازی عامدانه یا وجود تسلیحات کیمیاوی در انبارهای مهمات مخالفان در معرض بمباران جنگنده های سوری قرار گرفته است، كه بهتر از رقبای خود توانسته اند به اصل حقیقت نزدیک شوند.
درحالی که بلافاصله بعد از حادثه خان شیخون کشورهای حامی مخالفان به رهبری امریکا، بریتانیا و فرانسه خواهان صدور یک قطع نامه در محکومیت اقدام دولت اسد بودند که به خاطر مخالفت روسیه و چین از طرح آن صرف نظر کردند. طرف روسی با حمایت چین و بولیویا پیشنهاد یک قطع نامه برای گزینش یک کمیته تحقیق و اعزام آنان به منطقه را ارایه کردند که این نیز با مخالفت طرف مقابل مواجه شد.
جنگ سیاسی در شورای امنیت همچنان بین دو محور غربی ـ شرقی بعد از حمله موشکی امریکا به سوریه ادامه دارد و نشست پیشنهادی شورای امنیت که از طرف بولیویا برای رسیده گی به حمله امریکا علیه سوریه مطرح شد، نیز در روز جمعه به نتیجه ملموسی نرسید.
هم اکنون در عرصه جهانی و به خصوص صحن شورای امنیت، بحث و مجادلات حول دو دیدگاه کاملا متفاوت در جریان است که بسیار فراتر از بحران سوریه است و تا حدود زیادی به نظم جهانی و اعتبار بنیادین « حقوق بین‌المللی » برمی گردد. طرف غربی با تمسک سیاسی به موضوعاتی مانند « دخالت بشردوستانه » و « تنبیه متخلف» با استناد به یک گزاره اثبات نشده درباره مجرمیت دولت اسد دراستفاده از سلاح کیمیاوی علیه مخالفان صف کشی کرده است.
طرف شرقی محور به رهبری روسیه نیز با استناد به رعایت حقوق بین‌المللی، حق حاکمیت ملی، مسوولیت سازمان ملل متحد در داوری حول اختلافات بین‌المللی، عدم مشروعیت اقدامات یک جانبه، نقض حقوقی اقدام نظامی بدون صدور قطع نامه شورای امنیت و ترجیح راه حل سیاسی بر راه حل نظامی نقش متفاوت خود را ایفا می کنند.
در چنین شرایطی گام به گام قطعات این پازل وحشت در حال تکمیل شدن است و در داخل امریکا به نظر می رسد ترامپ موفق شده است بی اعتباری و فشارهای خرد‌کننده بر خود را به حاشیه براند و یک باره در هیبت قهرمان سیستم مورد حمایت هر دو حزب اصلی قرار بگیرد. از این پس به لحاظ رویارویی وی با روسیه دیگر کسی نگران آسیب دیدن و تهدید ساختار امریکایی نخواهد بود و از یک ترامپ مدیریت شده و تابع سیستم رونمایی می شود که هیچ کس مشکلی با آن نخواهد داشت. امریکا با این حمله تا حدود زیادی روابط مخدوش خود با متحدان اروپایی، عرب، ترکیه و اسراییل را هم ترمیم کرد. این در حالی است که بازی ترامپ با « ثبات جهانی » و استقبال از تشدید تنش با روسیه هرچند امتیازات زیادی برای وی داشت ؛ اما تقابل در سطوح بین‌المللی را تشدید می كند و راه همکاری با مسکو برای حل وفصل اختلافات بین‌المللی را به شدت کاهش می دهد. روس‌ها در اولین عکس العمل های خود پرتوکول دوجانبه همکاری های نظامی به خصوص در فضای سوریه را به تعلیق درآورده و قول تقویت سیستم پدافندی ارتش سوریه (با ارسال سامانه های پیشرفته جدید) را داده تا نشان دهند که تسلیم نمی شوند چون نمی خواهند بازنده باشند.
بامداد ـ سیاسی ـ ۳/ ۱۷ـ ۱۲۰۴