اردوغان و انتظاراتش از شیخ های خلیج
رجب طیب اردوغان، رییس جمهوری ترکیه در یک تور چهارروزه به برخی کشورهای عرب حوزه خلیج سفر کرده تا گذشته از روابط سیاسی و اقتصادی، پیرامون مسایل منطقه ای، به خصوص منازعات سوریه و آشوب‌های عراق گفت وگو کند. سفر اردوغان را می توان ادامه دیدارهای عمده او با رهبران خارجی در ماه‌های اخیر دانست.
همین ماه گذشته او در سفری چهارروزه از سه کشور شرقی و جنوبی افریقا دیدار کرد. پس از بازگشت به ترکیه بود که نخست وزیر بریتانیا، ترزا می، به دیدار او آمد تا اولین رهبر غربی باشد که پس از کودتای نافرجام سال گذشته ترسایی به آن کشور سفر می کند؛ این دیدارها ماه جاری هم با سفر آنگلا میرکل، صدراعظم المان ادامه پیدا کرد، چند روز پیش از آغاز تور عربی اردوغان نیز مایک پومپیو، رییس سازمان اطلاعات مرکزی امریکا، سیا در اولین سفر خارجی خود پس از آغاز به کار دولت دونالد ترامپ، وارد ترکیه شده بود؛ تحولی که نشان می دهد انقره پس از درمانده گی روابط با دولت پیشین ایالات متحده، اکنون به دنبال ازسرگیری روابط تازه با واشنگتن است. همین امر درباره عربستان سعودی نیز که یکی دیگر از متحدان منطقه ای امریکاست، صادق است. بنابراین انتظار می رود روابط با دولت جدید ایالات متحده امریکا یکی از محورهای گفت وگوی رهبر ترکیه با همتایان عرب خود در حوزه خلیج باشد. از سوی دیگر، ولادیمیر پوتین، رییس جمهوری روسیه نیز همین هفته قرارداد خط لوله ترکیه را که بناست گاز طبیعی روسیه را از خاک ترکیه به اروپا منتقل کند، امضا کرد.
در این میان، وزیر فرهنگ و گردشگری ترکیه نیز از اسراییل دیدار کرد تا اولین مقام ارشد دولت اردوغان باشد که پس از آشتی انقره و تل‌آویو به آن کشور سفر کرده است. در سایه تمامی این دیدارها و توافقات است که سفر اردوغان به کشورهای عرب حوزه خلیج فارس از اهمیت بسزایی برخوردار می شود. دولت ترکیه و منابع شورشی سوری روز چهارشنبه هفته گذشته اعلام کردند نیروهای تحت حمایت انقره کنترول مناطق حومه ای شهر « الباب » در شمال شرق حلب را به دست گرفته اند. اردوغان احتمالا از سفر اخیرخود استفاده می کند تا حمایت متحدان عرب ترکیه را در قبال موضع کشورش در بحران سوریه جلب کند.
در این میان، رویکرد سعودی‌ها و قطری‌ها نسبت به بحران سوریه به طور خاص برای انقره حایز اهمیت خواهد بود. منافع ترکیه در حوزه خلیج فارس و گرایشات آن کشور به این منطقه در سال های اخیر رشد درخورتوجهی داشته است. در پس پشت روابط نزدیک انقره با کشورهای منطقه، انگیزه‌های سیاسی و اقتصادی گوناگونی خوابیده که محمل مناسبی را برای نفوذ راهبردی ترکیه در کل منطقه فراهم کرده است. گذشته از مسایل سیاسی، اقتصاد نیز نقشی حیاتی در روابط دو طرف ایفا می کند. همین هفته، شورای هماهنگی روابط عربستان سعودی- ترکیه اولین نشست خود را به ریاست مولود چاووش‌اوغلو وزیر خارجه ترکیه و همتای سعودی او عادل الجبیر در انقره برگزار کرد. در کنار توافق‌های دوجانبه نظامی و اقتصادی، دو کشور به دنبال تقویت هرچه بیشتر روابط تجاری خود نیز هستند که به خوبی در سرمایه گذاری چشمگیر شرکت‌های سعودی در صنایع دفاعی ترکیه عیان است. از زمان آغاز پادشاهی ملک سلمان، روابط ترکیه با سعودی‌ها وارد فاز جدیدی شده است. پادشاه عربستان و اردوغان تماس‌های تلفونی منظمی با یکدیگر داشته و تقریبا درباره تمامی مسایل منطقه ای با یکدیگر اتفاق نظر دارند. از سوی دیگر، ترکیه و قطر نیز از روابط خوبی برخوردارند. شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر تقریبا هر ماه به ترکیه می رود تا با مقامات آن کشور دیدار کند. این دیدارهای منظم که به عقد قراردادهای دوجانبه متعددی انجامیده، نشان از رشد و گسترش همکاری‌های انقره- دوحه فراتر از حوزه تجارت و دیپلوماسی مشترک دارد. قطر و عربستان سعودی اولین کشورهایی بودند که پس از کودتای ناکام ماه جولای در کنار دولت عدالت و توسعه ایستادند؛ اتفاقی که با نظر به واکنش ضعیف هم پیمانان غربی سنتی ترکیه که منجر به افزایش بی‌اعتمادی‌های دوجانبه شده، برای اردوغان بسیار حایز اهمیت بوده است. همچنین، شورای هماهنگی خلیج که متشکل از شش عضو عرب این منطقه است، اولین سازمان بین‌المللی بود که جنبش گولن را به عنوان یک سازمان تروریستی به رسمیت شناخت. نبود مدارس مذهبی این جنبش درکشورهای عرب حوزه خلیج نیز همواره مایه دلگرمی انقره بوده است. بنابراین با توجه به تمامی آنچه گفته شد، انتظار می رود اردوغان در جریان تور چهار روزه خود نه تنها به دنبال جلب حمایت کشورهای عرب منطقه نسبت به موضع و جایگاه ترکیه در بحران سوریه باشد، بلکه ضمن تشریح تحولات داخلی کشورش پس از کودتای نافرجام، خواستار کمک متحدانش در بهبود اقتصاد بحران زده و یافتن شیوه‌هایی برای تقویت صنعت گردشگری ترکیه شود. به اعتبار تمامی این انتظارات، به نظر می رسد ترکیه در پی آن است تا نشان دهد روابط اش با کشورهای عرب حوزه خلیج بخشی از یک راهبرد بلندمدت خواهد بود./ Middle East Observer
بامداد ـ سیاسی ـ ۳/ ۱۷ـ ۱۵۰۲