چالش‌های آینده گفت وگوهای صلح دولت با حزب اسلامی حکمتیار
فرزاد رمضانی بونش
حزب اسلامی اففانستان تقریبا در طول چهل سال گذشته با تمام حکومت‌های مرکزی افغانستان وارد جنگ شده است. در این بین بعد از سرنگونی طالبان نیز حزب اسلامی و حکمتیار بخشی از یاران حزب پراکنده و برخی همچنان با دولت مرکزی و نیروهای خارجی می‌جنگند. در این بین حزب در سالهای گذشته تلاش کرده به فکر نوعی مصالحه با دولت مرکزی باشد. در همین راستا در یک سال گذشته حزب اسلامی آماده گی خود را برای مذاکره و صلح اعلام کرد، با این وجود هیات حزب اسلامی به رهبری نماینده گلبدین حکمتیار در کابل مذاکراتی با حکومت و شورای عالی صلح افغانستان ، نماینده گان احزاب سیاسی، نهادهای مدنی داشت. در واقع پس از تلاش‌های چندین ساله دولت، هیات مذاکره حزب اسلامی وارد کابل شد و چندین دور مذاکرات صلح را انجام داد و در نتیجه این حزب آماده مصالحه شده و توافقنامه ای را فراهم و برای مشورت با مدیران ارشد این حزب به پاکستان رفتند. اما و پس از مدتی مسایل و پیش شرط هایی همچون خروج کامل نظامیان خارجی از سوی نزدیکان این حزب در رسانه ها منتشر شد.در همین راستا نشریه رسمی حزب اسلامی حکومت افغانستان را مسوول توقف مذاکرات خواند و در مورد حضور نیروهای خارجی در افغانستان کابل را متهم کرد به پیشنهاد گنجاندن متن جدید را داده برای حزب اسلامی قابل قبول نیست. در همین میان حکمتیار روند گفت و گوهای صلح با دولت افغانستان را مرده دانسته و اعلام کرد اکثریت مردم افغانستان موجودیت حکومت وحدت ملی را قبول ندارند. در این حال اکنون این پرسش وجود دارد که به راستی سرانجام گفت و گوی بین دولت و حزب اسلامی چیست و چه موانعی فراروی آن وجود دارد؟
در پاسخ باید گفت در یک ماه گذشته و طی روند گفت و گوهای صلح بین حزب اسلامی حکمتیار و دولت وحدت ملی افغانستان با وجود پیش نویس توافقنامه بین دو سو در سه فصل و ۲۵ رخدادهایی در افغانستان و پاکستان صورت گرفت. در این میان شاید بتوان گفت کشته شدن «ملا اختر منصور» رهبر سابق طالبان در حمله هواپیمای بدون سرنشین امریکایی در پاکستان از یک سو اعتمادی که بین دولت و حزب اسلامی حکمتیار را خدشه دار کرد؛ و رهبر حزب اسلامی و از سفر به کابل پشیمان شد. لذا بی گمان حزب در گفت و گوها به دنبال دریافت تضمین‌های قوی تر و بهتری برای آینده رهبران حزبی است. در بُعد دیگری افزایش اختیارات نیروهای امریکایی در افغانستان و تمدید حضور نیروهای ناتو در افغانستان تا سال ۲۰۲۰ در اجلاس سران ناتو در بروکسل بر چالش‌های گفت و گو افزود. چنانچه هرچند حکمتیار پس از مدتی از شرط خروج نیروهای ناتو از افغانستان چشم پوشی کرد.اما با تداوم گفت و گوها بار دیگر لغو توافقنامه امنیتی « کابل – واشنگتن »، تعیین جدول زمانی برای خروج نیروهای خارجی از افغانستان و امضای آن از سوی دولت کابل را مدنظر قرار داده است. امری که از نگاه رهبران کابل نوعی بازگشت به عقب تلقی می گردد.
گذشته از این رویکرد حزب اسلامی به نوع توافق بین عبدالله عبداله رییس اجرایی دولت وحدت ملی افغانستان و اشرف غنی رییس جمهور این کشور پس از گذشت دو سال از تشکیل دولت وحدت ملی در افغانستان با تردیدهایی روبرو است. حزب از آن می هراسد پست ریاست اجرایی به پست نخست وزیری بدل شود و زمینه انجام اصلاحات انتخاباتی در افغانستان هموار و سهم ناچیز به حزب اسلامی رسد. لذا گلبدین حکمتیار ضمن سهم خواهی از دولت در کابل و برگزاری انتخابات ولسی جرگه بر بنیاد سهم احزاب تاکید کرده است. در همین راستا حکمتیار بیان نموده است برای حضور در دولت کنونی کابل علاقه ای ندارد و زمانی در امور حکومت مشارکت می کند که بدون مداخله خارجی تعیین شود. به عبارت دیگر به نظر می رسد که حزب اسلامی در خواست‌هایی چون پایان دادن به کار حکومت وحدت ملی و تقسیم قدرت با حکومت افغانستان در مقابل پیوستن به صلح ، به دنبال به دست آوردن جایگاهی مطمین در نهادهای مدنی و امنیتی افغانستان و شریک شدن در دولت است. اما این امر با مخالفان بسیاری در بدنه دولت وحدت ملی روبر است. در واقع از یک سو نهادهای حقوق بشری و مدنی و مسوولان کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان معتقدند که جنایات جنگی حزب نباید نادیده گرفته شود؛ و از سوی دیگرهم مخالفان حجم و توان تاثیرگذاری حزب تجزیه شده اسلامی حکمتیار را اندک می دانند و بر این نظرند که دولت نباید به چنین گروهی امتیاز ویژه دهد و در همین روند باید روند گفت و گوهای صلح را برمبنای ارزش‌های قانون اساسی به پیش برد. علاوه بر این به نظر می رسد حزب اسلامی نوع ترکیب کنونی حکومت وحدت ملی افغانستان را نامشروع می داند وبه رسمیت نمی شناسد و معتقد است دولت کنونی دو رهبر با اختلافات درونی دارد و ریاست اجرایی تمام اختیارات را به رییس جمهور غنی واگذار نمی نماید و همه اختیارات در نگاه به حزب اسلامی در دستان رییس جمهور نیست . یعنی هر چند دکترعبدالله از آغازین روزهای بحث صلح با حکمتیار گفته بود که حاضر است برای تامین صلح با حکمتیار حتا در یک کاسه نان بخورد. اما اکنون حزب اسلامی خواهان ملاقات با رییس‌جمهور و دور زدن شورای عالی صلح و هیات مذاکره کننده با حزب اسلامی و ریاست اجرایی است تا از این راه پیش شرط های جدید خود را عملی سازد.
چشم انداز گفت و گوها:
آنچه مشخص است صلح حزب اسلامی برای بدست آوردن پست‌های حکومتی و امتیازهای سیاسی و تقسیم قدرت و دست یافتن به وزارتخانه مذاکره و پیوستن به حکومت را ترجیح می دهد و گلبدین حکمت یار، رهبر حزب اسلامی به جنگجویانش در افغانستان دستور داده تا نیروهای امنیتی افغان را هدف قرار ندهند. اما واقعیت آن است که نه توان حزب تجزیه شده اسلامی همچون گذشته است و نفوذ گسترده دارد و نه مشروعیت و دامنه تاثیرگذاری رهبرآن. در این بین به نوعی بی توجهی حزب به قانون مصالحه و آشتی ملی مجلس افغانستان و در خواست‌های افزون مصوونیت قضایی، بیرون رفتن نام اعضای از لیست سیاه و برطرف شدن تحریم های بین المللی در شرایطی می تواند از کابل دریافت گردد که حزب نیز پیش شرط اساسی سیالی برای صلح و مواضع متعدد در جریان سازش و جنگ مسلحانه و همراهی ارایه ندهد و با حداقل انتظارات برای رسیدن به تفاهم و توافق با دولت وحدت ملی گفت و گو کند. این امر در حالی است که بسیاری از نهادها و رهبران جهادی و مقامات در بدنه دولت به حزب اسلامی حکمتیار بدبین هستند و بازیگران منطقه ای و بین المللی و درونی افغانستان نیز به نیکی می‌دانند که نیروی اصلی طرف مذاکره با کابل طالبان هست و حزب اسلامی نیست.
بامداد ـ سیاسی ـ ۴/ ۱۶ـ ۲۷۰۷