نزدیک تر از نزدیک
ملک سلمان در سفر ۵ روزه وارد خاک ترکیه شد
هنوز خشم معترضان مصری درباره اهدای دو جزیره واقع در تنگه تیران به خاندان سعود فروکش نکرده که پادشاه عربستان پس از یک هفته آماده سازی امنیتی که نزدیک به ١٠ میلیون دلار هزینه برداشته، روز گذشته وارد انقره، پایتخت ترکیه شد. ملک سلمان بن عبدالعزیز در شرایطی برای اولین بار پس از تاج گذاری خود در جنوری سال گذشته، برای سه روز ميهمان رجب طیب اردوغان ، رییس جمهوری ترکیه بوده و سپس برای شرکت در نشست دو روزه سران کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی راهی استانبول خواهد شد که بنابر بیانیه منتشرشده از سوی دفتر ریاست جمهوری ترکیه، محور گفت وگوهای دو طرف جدا از روابط دوجانبه، بحران‌های جاری جهانی و منطقه ای خواهد بود. بحران‌هایی مانند سوریه که بناست جدید ترین دور مذاکرات صلح آن همین هفته در ژنیو برگزار شود.
ترکیه و عربستان سعودی هر دو از مخالفان سرسخت دولت « بشار اسد» رییس جمهوری سوریه هستند و بر این باوراند برکناری او از قدرت باید یکی از مفاد توافق نامه صلحی باشد که گام طبیعی بعدی پس از برپایی آتش بس در آن کشور است. با وجود این، شاید مواضع منطقه ای ریاض و انقره امروز بیش از هر زمان دیگری به یک دیگر نزدیک شده باشد، اما آن طور که پیداست هنوز بعضی اختلاف ها مانع از تشکیل جبهه ای متحد است. جایگزین احتمالی دولت اسد در سوریه پس از پایان بحران، یکی از این موارد اختلاف است که دو طرف امیدوارند در جریان گفت وگوهای جاری تا حدودی حل وفصل شود.
دولت « عدالت و توسعه » اردوغان در حالی به دنبال آن است تا پای گروه اخوان‌المسلمین را در نقش میانجی قدرت، به دولت آینده سوریه باز کند که خاندان سعود به شدت نگران است مبادا چشم‌انداز اوج‌گیری دوباره این گروه اسلام گرا و افزایش نفوذ آن در شبه جزیره عربستان، عاقبت گریبان این خاندان سلطنتی را بگیرد.
در این میان نگاهی به ایستگاه پیشین سفر منطقه ای پادشاه عربستان؛ یعنی مصر که خود بزرگ ترین گره روابط خارجه دو کشور در چند سال اخیر بوده است، حکایت از آن دارد که مساله اخوان المسلمین احتمالا یکی از ریوس جدی گفت وگوها خواهد بود. ترکیه از سال ٢٠١٣ ترسایی و پس از آن که محمد مرسی نخستین رییس جمهور منتخب مصر و منتسب به اخوان المسلمین از قدرت برکنار شد، تمامی روابط دیپلوماتیک خود با قاهره را قطع و اعلام کرد دولت عبدالفتاح السیسی رییس‌جمهور کنونی را به مشروعیت نمی شناسد. این در حالی بود که قاهره نیز با متهم کردن ترکیه به مداخله در امور داخلی کشور و حمایت از اخوان المسلمین به عنوان سازمانی تروریستی، به شدت به پشتیبانی سعودی‌ها از دولت نظامی السیسی دلخوش بود.
با تمام این اوصاف، ترتیب زمانی برنامه سفر ملک سلمان به این دو کشور و انتشار گزارش‌هایی مبنی بر حضور احتمالی سامح شکری وزیر خارجه مصر، در سیزدهمین نشست سران کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی در استانبول، نشان از تلاش‌های ملک سلمان برای ترمیم روابط بین مصر و ترکیه دارد، اما دوستی این دو کشور از منظر خاندان سعود واجد منافع دیگری نیز هست؛ ریاض مدت‌هاست در سودای تشکیل جبهه ای متحد علیه نفوذ روزافزون ایران و متحدانش در منطقه می‌سوزد و برای تحقق این امر، بیش از هر چیز به یاری متحدان سنی قدرتمندی چون انقره و قاهره نیازمند است.
اگر از موضع همدلانه ترکیه در قبال منازعه دیپلوماتیک چند ماه گذشته تهران و ریاض بگذریم، ابتکار عمل عربستان سعودی، به عنوان عضوی از ایتلاف بین‌المللی ضد داعش به رهبری ایالات متحده، در تشکیل ایتلافی نظامی متشکل از ٣٤ کشور اسلامی منطقه از جمله ترکیه و مصر، برای مقابله با تهدیدهای تروریستی در سوریه، عراق، یمن و لبنان، شاهدی بر عزم ریاض برای تعمیق همکاری‌های نظامی و تحکیم دوقطبی کنونی است.
در این میان، انتظار می رود امضای توافقنامه ای رسمی درباره تشکیل شورای عالی راهبردی بین دو کشور، یکی از مهم ترین دستاوردهای سفر ملک سلمان به ترکیه باشد. ایده تشکیل این شورا که بنابر ادعای احمد داووداوغلو نخست وزیر ترکیه، بناست با چارچوب بندی چشم‌انداز راهبردی مشترک دو کشور در قالبی ساختاری، زمینه تعمیق هرچه بیشتر روابط دوجانبه ریاض و انقره را فراهم آورد، برای اولین بار در جریان سفر اردوغان در دسمبر سال گذشته به ریاض مطرح شده است.
در پایان، آخرین، اما بدون شک نه کم اهمیت‌ترین محور گفت وگوهای دو طرف، موضوع گسترش روابط تجاری و اقتصادی دو کشور خواهد بود. اردوغان در حالی پیش تر اظهار امیدواری کرده بود در سایه گسترش همکاری ها، سرمایه گذاری سعودی ها از میزان کنونی دو میلیارد دلاری آن، تا سقف ٢٠ میلیارد دلار جهش داشته باشد که ریاض نیز می تواند به طور جدی روی تمایل تجار ترک به سرمایه گذاری در بازار مسکن و صنایع دفاعی عربستان حساب باز کند؛ فرصت‌هایی که می تواند حجم مبادلات تجاری دو کشور را که حتا با وجود افزایش ٢,٣ درصدی نسبت به سال قبل نیز نتوانسته به رکورد ٥.٩ میلیارد دلاری خود تا پیش از ظهور تنش‌های منطقه ای برسد، بیش از پیش توسعه دهد. /شرق
بامداد ـ سیاسی ـ ۱ /۱۶ ـ ۱۳۰۴