دلایل گسترش سریع داعش در تونس
بیش از ۷ هزار تونسی که با تحریک جریان‌های در کشورهای حوزه خلیج فارس برای جنگ عازم سوریه شده‌اند، با کوله باری از مهارت‌های بالا در زمینه انجام عملیات نظامی و با ماموریت‌های ویژه به لیبیا بازگشته اند. عبدالباری عطوان در مقاله ای در رای‌الیوم نوشت: الحبیب الصید نخست وزیر تونس، روز سه شنبه در کنفرانسی مطبوعاتی برای سخن گفتن درباره وقایع و جزییات حمله تروریستی به شهر «بن قردان» در مجاورت مرزهای لیبیا ظاهر شد ولی در میان روایت بسیاری از جزییات این حمله یک جمله بسیار مهم را گفت که می توان آن را خلاصه ای از اوضاع حال و آینده تونس و چه بسا شمال افریقا دانست و آن دقیقا این جمله است: « تونس برغم تحمل تلفات زیاد، در این نبرد پیروز شد ؛ ولی جنگ با تروریست‌ها طولانی است.»
بله، یک جنگ بسیار طولانی خواهد بود زیرا خطر پیش رو ساده و آسان نیست. داعش، که برای نفوذ به مرزهای تونس و عمق این کشور و ایجاد « احصایه هایت اسلامی » در آن تلاش می کند، از امکانات نظامی و لوژیستیکی برخوردار است که ارتش‌ها و دولت‌ها از آنها بهره مند نیستند و این مقوله گرد آمدن بیش از یکصد کشور از جمله دو ابرقدرت جهان و دیگر قدرت های منطقه‌ای و بین‌المللی در ایتلاف‌هایی با هدف نابود کردن آن را تفسیر می کند.
علل و عوامل متعددی را در ارتباط با این حمله « غیرمنتظره » به شهر بن قردان می توان مورد تحلیل و ارزیابی قرار داد که بدین شرح است:
نخست: پنج سال پیش، بیش از ۷ هزار تونسی از طریق ترکیه وارد سوریه شدند تا به معارضان سوری بپیوندند. این اقدام با تشویق دولت وقت تونس و با تحریک « نظریه پردازان »، قدرت های منطقه ای، کشورهای حوزه خلیج فارس و شبکه‌های ماهواره‌ای این کشورها انجام گرفت. بیشتر این افراد به گروه‌های تندرو و به ویژه به گروه تروریستی داعش پیوستند. بیشتر این افراد از همان مسیر به لیبیا بازگشتند ولی این بار با کوله باری از مهارت‌های بالا در زمینه انجام عملیات نظامی و اندیشه های افراطی بسیار که ماموریت « سرنگونی حکومت‌های کفر » در مغرب عربی به آنها محول شده است.
دوم: آن چه به گفته شاهدان عینی قابل توجه است، این است که بیشتر افراد باند ۵۰ نفری که به بن قردان حمله کردند از ساکنان همین شهر بودند. آنان با همه محله ها و نقشه جغرافیایی به خوبی آشنایی داشتند و به ساده گی و سهولت به سمت تمام اهداف مشخص خود یعنی قرارگاه های نظامی ارتش، مرکز پولیس و مرکز گارد ملی حرکت کردند.
سوم: جنوب تونس ضعیف ترین قلمرو این کشور و پایگاهی برای افراط گرایی به شمار می رود. این واقعیت در نتایج انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری تونس سال گذشته خود را تقریبا به وضوح نشان داد به طوری که ساکنان این منطقه به جریان های به اصطلاح « اسلامی » رای دادند. این موضوع با عوامل متعددی تفسیر می شود که یکی از آنها عمیق شدن شکاف و اختلاف طبقاتی میان شمال شهری متمدن، که به لحاظ معیشتی و اقتصادی در رفاه به سر می برد و جنوب روستایی، که به حاشیه رانده شده و از کاهش میانگین رشد و توسعه بشری و اقتصادی رنج می برد.
چهارم: جنوب تونس روابط تنگاتنگ و تداخل جمعیتی و اقتصادی با همسایه خود، لیبیا دارد. لیبیا در نتیجه دخالت نظامی ناتو جهت سرنگونی رژیم سابق، حکمفرما شدن هرج و مرج و مسلط شدن گروه‌های شبه نظامی مسلح بر لیبیا و نبود یک حکومت مرکزی قوی و نهادهای نظامی و امنیتی قوی به یک کشور شکست‌خورده تبدیل شده است. بی هیچ تردیدی، توفان ناشی از موارد منفی یاد شده در شکل‌های مختلف عرصه‌های سیاسی، نظامی یا اعتقادی جنوب تونس را در می نوردد. هرج و مرج سلاح در لیبیا حاکم است به طوری که رژیم قذافی بیش از ۳۰ میلیون قطعه سلاح را در انبارهایش به جا گذاشت و وجود این‌همه سلاح و مهمات برای آن که در راه است یعنی داعش، یکی از خطرهایی است که نه تنها همسایه تونسی بلکه همسایه مراکشی و حوزه ساحل افریقا را تهدید می کند.
به نظر ما « جان کری » وزیر خارجه امریکا با محکوم کردن حمله تروریستی به شهر بن قردان و ارایه پیشنهاد تقدیم کمک‌های تسلیحاتی به دولت تونس جهت مقابله با خطر داعش، مرتکب اشتباهی بزرگی شد. این خود امریکا و هم پیمانان عرب و اروپایی‌اش بودند که خطر افراط گرایی را در مغرب عربی به وجود آوردند؛ زیرا آنها با دخالت خود در لیبیا، سرنگون کردن رژیم قذافی، از بین بردن نهادهای امنیتی و نظامی و ناکام ماندن در ایجاد نهادهایی جایگزین برای حمایت از کشور و برقراری امنیت و ثبات برای شهروندان لیبیایی، این کشور را به پرورشگاه تروریست‌ها تبدیل کرده‌اند.
ارتش تونس در مقابله با حمله تروریست‌ها به بن قردان مهارت بالایی از خود نشان داد. بهترین کمکی که واشنگتن می تواند به تونس ارایه دهد این است که از تونس و دیگر کشورهای مغرب عربی دور بماند. این کشورها و در راس آنها تونس، الجزایر و مصر، هنگامی که با دخالت نظامی ناتو به بهانه جلوگیری از تسلط یافتن داعش بر منابع نفتی و جلوگیری ازعبورغیرقانونی مهاجران از دریای مدیترانه به سواحل اروپا مخالفت کردند، با این اقدام خود بهترین موضع را از خود نشان دادند.
ما از تحلیل برخی از کارشناسان، که در شبکه‌های ماهواره‌ای ظاهر می شوند، تعجب می کنیم؛ زیرا آنها خواستار دخالت خارجی‌ها هستند و از این حمله به شهر بن قردان توسط داعش در این زمان ابراز شگفتی می کنند. در واقع، این کارشناسان شعار داعش مبنی بر اینکه این گروه « مانده گار و در حال گسترش است » را فراموش کرده اند. این گروه توانست ارتش عراق را شکست دهد و بر « موصل » دومین شهر بزرگ این کشور و همچنین « تکریت »، « دیالی »، « فلوجه » و« الرمادی » و قبل از آن بر « الرقه »، « دیرالزور»،« تدمر» و بخش‌هایی از ریف «حلب» در سوریه تسلط یابد.
همانطور که در ابتدای این یاداشت گفتیم داعش یک گروه فرامرزی و فراقاره‌ای است و گسترش یافتن و برداشتن مرزها یکی از مهم ترین اهداف آن به شمار می رود و این گروه تاکنون بیش از ۲۰ شعبه برای خود در مناطق مختلف خاورمیانه و قاره آفریقا افتتاح کرده است و در حال حاضر در عراق و سوریه به شدت تحت فشار قرار گرفته است و همین امر باعث می شود آنها به این شعبه‌ها منتقل و شعبه‌های جدیدی افتتاح می کنند.
اگر کشورها در پی مقابله با این خطر تروریستی هستند باید این گروه، پیدایش آن و اهدافش و بستر مناسب برای آن را به دقت از نظر علمی مورد بررسی و واکاوی قرار دهند.
عامل جغرافیایی تونس را در برابر یک چالش بزرگی قرار داده است که امنیت و ثباتش را در این برهه، که نیاز مبرمی به برون رفت از بحران اقتصادی خود دارد، تهدید می کند./ ت
بامداد ـ سیاسی ـ ۲ /۱۶ ـ ۱۲۰۳