گفت و گوی ویژه بامداد با بانوی فرهیخته ، نجیبه آرش یکی از زنان برجسته و پیکارجوی کشور
بانو نجیبه آرش یکی از فعلان پرکار حقوق زن در افغانستان و از شمار برجسته ترین زنان افغان در چند دهه گذشته بوده است.وی در نهضت آزادیخواهی و حق طلبی زنان کشورشرکت فعال و پرثمر داشته و در مهاجرت نیز در این میدان با اندیشه و قلم کوشش های فراوانی نموده است.هشتم مارچ روز همبسته گی جهانی زنان را بهانه گرفته، گفت و گوی ارزشمندی را با وی آماده نموده ایم که اینک پیشکش تان می نمایم .
( بامداد )
بامداد : نظر شما در مورد هشتم مارچ در وطن و اکنون در غربت چه است؟
نجیبه آرش: روز هشتم مارچ بیش از یکنیم قرن گذشته بنام روز جهانی زن نام گذاری شد۰ و نخستین باربه عنوان یک حرکت سیاسی از جانب دولت اتحاد شوروی و اقمار آن مطرح گردید ۰ بعد از مبارزات گسترده ی زنان در سرا سرجهان این روز بمثابه روز توجه و هوشدار باش به حقوق پایمال شده ی زنان در تمام عرصه های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی به صورت یک حرکت مثبت وارد فرهنگ عمومی جوامع بشری گردید۰ اما بنظر من بزرگداشت ازین روز خجسته چه در وطن و چه در غربت یک وظیفه ملی و میهنی میباشد۰
نخستین تجلیل از هشتم مارچ در کشورعزیز ما افغانستان با نام جنبش مترقی و متشکل زنان ( س د ز ا) پیوند نا گسستنی دارد ۰ چنانکه در هشتم مارچ ۱۳۴۶ خرشیدی، خواسته های بر حق زنان طی بر نامه ی از جانب این سازمان اعلام گردید۰ که در روشنی این برنامه، ندای زنان زحمت کش و روشنفکر افغان از چاردیوار خانه گرفته تا مکاتب، موسسات دولتی، تحصیلات عالی و موسسات تولیدی جهت تحقق حقوق زنان و رهایی زنان از شرایط تنگ وتار تبعیض وتعصبات قرون وسطایی ،طنین انداز شد۰ چنانکه در دهه هشتاد تا نود میلادی ازین روز در سراسر کشور با اشتراک تمام سازمان های اجتماعی بزرگ داشت بعمل می آمد۰ و اکنون در غربت نیز از طریق گرد همایی ها در کشور های مختلف و ایراد بیانیه ها، قطعنامه ها، نوشته های انترنیتی به این روز ارج گذاشته میشود و به دشمنان آزادی زن و متجاوزین بر حقوق زن تفهیم میگردد که زن را به مثابه نصف جامعه بگذارند تا آزاد نفس بکشند وحق انسان بودن شانرا تلف نکنند. زنان آگاه جامعه ما چه در وطن و چه درغربت خشونت را محکوم میکنند و از دولت اسلامی افغانستان خواست دارند تا مجرمین وناقضین حقوق زن را مطابق قانون منع خشونت علیه زنان مجازات کند۰
بامداد : چرا شما از میان گروه های وسیع زنان، از زنان ستم دیده و محروم شده ازحق تحصیلات و رانده شده از کار حمایت میکنید؟
نجیبه آرش: من به مثابه یک زن و مدافع حقوق زنان زحمتکش وظیفه خود میدانم صدای دردمند ترین زنان را که در آتش فقر، بیکاری، ستم تبعیض، خشونت وتجاوز میسوزند، بلند نمایم۰ بسیار دور نمیرویم طی همین ده سال حکومت آقای کرزی و با موجودیت ۵۰ کشور خارجی زنده گی زنان و دختران آزاده ی کشور ما چه تصویر بدی دارد۰ اکثریت زنان با واژه های توهین، تحقیر، لت و کوب، بریدن اعضای بدن، تجاوز، ضرب شلاق در محضر عام، تیرباران و سنگسار و فتوای ملا های تاریک اندیش روبرو هستند۰ این تنها من نیستم که درد و رنج زنان زحمت کش را احساس میکنم بلکه هزاران زن روشنفکر در داخل و خارج از کشور از طریق نشرات در ویب سایت ها ،گردهمایی ها و متینگ ها و از راه وسایل اطلاعات جمعی صدای زنان رنج دیده را انعکاس میدهند۰
بامداد : زنان افغان در مهاجرت نیز از بی حقی ها و جفا های بیشماری رنج میبرند. از دید شما دلیل وانگیزه این بی حقی و ستم در کجا ها نهفته است؟
نجیبه آرش: البته زنان از جمله ی قربانیان درجه اول مهاجرت ها هستند . زنان زودتر از مردان بکار استخدام نمیشوند واز اینرو از بیکاری و ا سارت دایمی خانه رنج میبرند. و بخصوص که در مهاجرت ها تنها شوند، از لحاظ معیشت زنده گی مصون نمیباشند، در حالت بیکاری، تنهایی و بدون کمترین امکانات در کمپ های مهاجرین زنده گی بسر میبرند. هموطنان ما خاطرات بسیار بدی از مهاجرت ها دارند، کوچیدن ها از یک جا به جای دیگر، پارچه پارچه شدن خانواده ها، کار های اجباری، بیگاری، بیهویتی، بی سرپنایی همیشه گریبانگیر آنان بوده است۰ نداشتن اسناد و شناسنامه مشکل دیگری میباشد که زنده گی را به کشورهای دیگر سنگین تر میسازد. خلاصه اینکه زنان پناهنده نسبت به مردان پناهنده در برابراشکال مختلف خشونت آسیب پذیر اند۰
بامداد : از یک دهه بدین سو تلاش دارند تا چنین وانمود کنند که تازه زنان افغانستان در موجودیت حکومت کرزی وحضور نیروهای آیساف شوق مبارزه را برای آزادی و تجدد پیدا نموده اند. نظر شما در این باره چیست؟
نجیبه آرش: باید یاد آور شد که مبارزه یک شوق بوده نمیتواند بلکه نظر به شرایط و حا لات ناگوار اقتصادی،اجتماعی و سیاسی یک ضرورت و نیاز میباشد.اگر بصورت مقایسه وی دوره ده ساله ی حکومت آقای کرزی و حضور جامعه جهانی را با دوره به اصطلاح مجاهدین وطالبا ن از نظر بگذرانیم، همین ده سال اخیر خشونت بارترین زمان علیه زنان بوده است۰ اگر از حقیقت نگذریم در اثر مبارزات و مقاومت خود زنان، اعتراضات دسته جمعی آنان، همکاری جامعه مدنی، هشدار باش جامعه حقوق دانان،قطعنامه های سازمان مشارکت سیاسی زنان، حمایت قوای ایساف، زنان توانسته اند اندک آزادی بیان در عرصه های فرهنگی را از آن خود سازند و در اجتماع حضور یابند. از جمله شرکت ۲۵ فیصد زنان در پارلمان، ۳۰ تن در صفوف اردوی ملی ۳۰۰ تن در صفوف پولیس ملی جابجا شده اند. ولی چنانکه دیده میشود هشتم مارچ روز بین المللی زنان از طریق ادارات دولتی بطور نمایشی و کمرنگ بر گزار میگردد۰ طوریکه از فتوای علمای دین بر میآید که بعد ازین زنان سراپا در حجاب باشند و بدون محرم شرعی سفر کرده نمیتوانند. از نشر این فتوای عجولانه و تصدیق لفظی آقای کرزی چنین بر می آید که دولت اسلامی افغانستان در مورد حقوق زنان موضع عقب گرا دارد۰
فتواست که هر شبانه را باید کشت
هم رویش عاشقانه را باید کشت
هم سبز قبا را که از دیر گذشت
هم سبز ترین ترانه را باید کشت
باغ از هنجره سبز زنان میروید
پس هنجره زنانه را باید کشت
بامداد : از نگر شما آیا دگرگون جلوه دادن پیشینه مبارزات زنان در راه دیموکراسی و برابری، رفع ستم جنسی و خشونت، جفا به زنان نیست؟
نجیبه آرش: یک ضرب المثل عامیانه مردم ماست( آفتاب به دو انگشت پنهان نمیشود) مطمینا که هیچ حرکت مثبت و یا منفی از حافظه تاریخ پنهان نمی ماند۰ زنان افغان در تمام فراز و فرود تاریخ عضو مولد و فعال جامعه بوده ولی در دهه هشتاد تا اوایل نود میلادی در مجموع حیات اقتصادی، اجتماعی، سیاسی جامعه ما سهم بر جسته ی داشته است ۰ چنانکه در کتاب یادداشت های سیاسی و رویداد های تاریخی زیرعنوان « موقف زنان روشنفکر» نوشته محترم سلطانعلی کشتمند آمده است: « در میان متخصصان و کارمندان علمی و فرهنگی، درمجموع در میان جامعه روشنفکران کشور،زنان نیز جایگاه شایسته خویش را نه بگونه نمادین و نمایشی بلکه عملا بگونه واقعی در دهه هشتاد احراض نموده اند، نخست اکثریت زنان از قید چادری اجباری خود را نجات دادند و با استعداد سرشار به سرعت راه ترقی و تعالی را پیش گرفتند. » برابری با مردان از لحاظ قانونی در اصول اساسی دهه هشتاد و سایر قوانین کشوری اعلام گردیده بود. زنان عملا در جامعه با مردان در یک سطح مساوی قرار داشتند۰ « بر طبق آمار منتشره از سوی منابع که رویداد های دهه هشتاد را در افغانستان هنوز به دیده تعصب مینگرندآمده است هفتاد تا هشتاد در صد آموزگاران، در حدود پنجاه در صد دوکتوران و بیش از پنجاه در صد پرسونل طبی، شامل نرس ها، قابله ها، دوا سازان، در دهه هشتاد زن بودند۰ جمعا شصت در صد کارمندان عرصه های فرهنگی و آموزشی را زنان تشکیل میداد». فکر میکنم که جای انکار از حقایق چیزی باقی مانده باشد. و در صورت انکار ازین حقایق واقعا جفا بر زنان افغانستان است۰
بامداد : شما نقش سازمان دموکراتیک زنان افغانستان را در سمت و سودهی مبارزه متشکل زن افغان چگونه میبینید؟
نجیبه آرش: در افغانستان اواخر سال ۱۳۳۸ هجری شمسی به زنان رسما اجازه داده شد که حجاب را از چهره بر دارند۰ این تحول بزرگ به زنان موقع داد تا استعداد سر شاری که در آنان نهفته بود به سرعت راه ترقی و تعالی را بپیماید و با استفاده از قانون اساسی سال ۱۳۴۳ که گام بزرگی به سوی دیموکراسی وتضمین آزادی بود، زنان نیز از حق انتخاب شدن و انتخاب کردن مستفید شدند۰ برای اولین بار در تاریخ افغانستان چهار تن از خانم ها ، رقیه حبیب، داکتر اناهیتا راتب زاد از کابل، خدیجه احراری از هرات و معصومه عصمتی از ولسوالی معروف ولایت قندهار به عضویت ولسی جرگه انتخاب شدند وبه شورای ملی راه یافتند. دراین انتخابات زنان برای کاندید مورد نظر خود در شهر کابل سهم فعالانه گرفتند و گروه های وسیع زنان از کتگوری های مختلف بسوی حوزه انتخاباتی ناحیه چهارم شهر کابل روی آوردند۰ از همین جا نخستین هسته جنبش مترقی زنان در سال ۱۳۴۴ بنام سازمان دیموکراتیک زنان افغانستان تحت رهبری زن آگاه و وطن پرست کشور ما داکتر اناهیتا راتبزاد اساس گذاشته شد۰ و به زودی به یک سازمان سرتاسری افغانستان تبدیل شد و در طول مبارزات قهرمانانه خود بیش از یکصدوشصت هزار زن را از اقشار مختلف کشور صرف نظر از موقعیت اجتماعی، وابستگی های قومی،قبیلوی، معتقدات مذهبی و ادیولوژیک سیاسی جهت مبارزه و کار مشترک به خاطر دفاع از وطن، تامین حقوق زن حمایه ی کودک و تامین صلح پایدار، دیموکراسی و استقلال ملی به صورت کاملا داو طلبانه در صفوف خویش متشکل ساخته بود۰
در اولین کنفرانس سرتاسری س د ز ا که در ۱۹۸۰ در کابل دایر شد بیش از ۲۰۰۰ نماینده از ولایات مختلف افغانستان و هییت های نماینده گان فدراسیون دیموکراتیک بین المللی زنان جهان دعوت و اشتراک نموده بودند۰ برنامه این نخستین همایش زنان در زمینه اعتلای نقش زنان در جامعه و ارتقاع سطح اطلاعات حقوقی زنان بود و همچنان وضع زنان کشور از جهات گوناگون اقتصادی، اجتماعی مورد بررسی قرار گرفت۰درین کنفرانس جهت تقویت نقش زنان در انکشاف جامعه اعلام گردید که شامل ایجاد کورس های سواد آموزی، کلوپ های زنان غرض ارتقاع نقش مسلکی زنان ، آموزش های حرفوی زنان ، توسعه شورا های زنان در سراسر کشور، سفر های کاری به ولایات غرض تدویر سمینار ها به فعالین ولایات، حل منازعات خانواده ها از طریق کمسیون حقوقی و ده ها دست آورد دیگرکه در این اندک نمی گنجد۰
بامداد: خانم آرش ارجمند؛ ازاینکه این گفت وگو را با ما انجام دادید از شما سپاسمندیم. برای شما ، زنان کشور و جهان هشتم مارچ روز همبسته گی جهانی با پیکار زنان را تهنیت و شاد باش گفته برای تان آرزوی پیروزی و کامگاری مینماییم.
نجیبه آرش :از لطف تان تشکرامید به پرسش های تان جواب قناعت بخش داده باشم.