حقوق کودکان در جهان امروز: تقابل میان بحران و مقاومت
تا زمانی که نظم و نظام جهانی مبتنی بر نابرابری، سلطه اقتصادی و سیاست های جنگ آور است، هیچ کودکی در هیچ نقطه‌ای از جهان امنیت و آرامش واقعی و تضمین شده نخواهد داشت.
۲۰ نوامبر ۱۹۸۹ میلادی، پیمان‌نامه جهانی حقوق کودک توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد به تصویب رسید و روز ۲ سپتامبر ۱۹۹۰ میلادی قانونیت اجرایی یافت.
پیمان نامه حقوق کودک بزرگ ترین پیمان بین‌المللی در حمایت از کودکان است. این پیمان نامه تنها سند مرتبط با حقوق بشر است که توسط وسیع ترین و پرشمارترین کشورهای جهان و حتا فراتر از اعضای سازمان ملل مورد پذیرش و تصویب قرار گرفته است. ایالات متحده امریکا تنها کشوریست که تا اکنون این پیمان نامه را تصویب نکرده است.
کودکی دوره‌ای است که باید با امنیت، سلامت، آموزش و آزادی همراه باشد. سازمان ملل متحد طی دهه‌ها با تصویب معاهدات مختلف اصولی برای حمایت از کودکان تعیین کرده است: حق زندگی، حق آموزش، حق امنیت و حفاظت از خشونت و بهره کشی. پیمان نامه تأکید دارد که کودک باید در فضای آزاد از خشونت، استثمار، کار اجباری و محرومیت از آموزش رشد کند. دولت ها موظف اند بسترهای اجتماعی، اقتصادی و قانونی مناسب و ضرور را فراهم کنند تا کودکان بتوانند زندگی سالم و با کرامت داشته باشند.
اما واقعیت جهانی نشان می‌دهد که این حقوق اغلب در سایه قوانین و قواعد سرمایه و سرمایه داری و منافع سیاسی و اقتصادی نادیده گرفته می شوند و میلیون ها کودک در نقاط مختلف جهان با بحران های عمیق انسانی روبه رو می باشند.
کودکانی که در مناطق جنگ زده، مناطق فقیر و مناطقی که تحت سلطهٔ سیاسی و اقتصادی زندگی می کنند، هر روز با گرسنگی، بیماری، بی خانمانی و خشونت روبه رو می‌شوند. بسیاری از کودکان در معرض کار اجباری، ازدواج زودهنگام، سو تغذیه و دسترسی محدود به آموزش قرار دارند. این وضعیت نشان می دهد که حقوق کودک نه یک واقعیت جهانی بلکه یک آرمان است که تحقق آن با تضادهای قدرت، نابرابری جهانی و سلطه اقتصادی مواجه است و بشریت برای تحقق آن نیاز به مبارزهٔ پایدار و مداوم دارد.
مبتنی بر داده‌ها و آمارهای ارایه شده توسط صندوق کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) و دیگر نهادها و سازمان های حقوق کودک و حقوق بشر، در نتیجه تغییرات مخرب جهانی، روند رو به بهبود حقوق کودکان متوقف شده است. در لحظه کنونی از هر پنج کودک، یک کودک در شرایط فقط مطلق زندگی می کند و بیش از ۴۰۰ میلیون کودک در سطح جهان در فقر زندگی می کنند و حداقل از دو نیاز حیاتی روزانه، یعنی تغذیه کافی و تأمین نیازهای بهداشت محروم اند.
یکی از بحرانی ترین نمونه های نقض حقوق کودکان، وضعیت کودکان فلسطینی در غزه است. در جریان بیش از دو سال جنگ وحشیانه اسراییل علیه مردم این باریکه سرزمینی فلسطین هزاران کودک کشته و زخمی شدند، مدارس و بیمارستان ها هدف قرار گرفتند و نسل جدید فلسطینی در شرایط اضطراری و خشونت آمیز پرورش می یابد. این حملات نمونه ای روشن از نقض قوانین بین‌المللی و از جمله پیمان نامه جهانی حقوق کودک است. کودکان به عنوان قربانیان بی گناه، هیچ نقشی در این منازعات ندارند، اما بیش ترین آسیب را می بینند. وضعیت غزه نشان دهنده شکست جامعه جهانی در اجرای حقوق کودک و مقابله با خشونت‌های ساختاری و نظامی و یادآور این واقعیت است که شعارهای حقوق بشری بدون اقدام عملی در جهت تأمین، تحقق و تضمین آن‌ها، به معنای تهی کردن از محتواست.
نقض حقوق کودک محدود به مناطق جنگ زده نیست، بحران اقتصادی، فقر، بی ثباتی سیاسی و سو تغذیه میلیون‌ها کودک در افریقا، آسیا و امریکای جنوبی را در معرض خطر قرار داده است. و فراتر از آن گسترش فقر کودکان به تدریج دامن گیر کشورهای ثروتمند اروپای غربی نیز شده است.
کودکان کار، کودکانی که در معادن، کشاورزی یا صنایع کوچک کار می‌کنند، با دستمزد ناچیز، آموزش محدود و سلامت به خطر افتاده، نمادهای روشنی از ناکامی نظام جهانی در حفاظت از حقوق کودک اند. بسیاری از این کودکان به دلیل بحران‌های اقتصادی و سیاست‌های نولیبرالیزم جهانی، عملاً به ابزار تولید برای بازار جهانی بدل شده‌اند و از حقوق اولیه انسانی محروم می شوند.
سازمان ملل، یونیسف و دیگر نهادهای حقوق کودکان و حقوق بشری تلاش می کنند با کمک‌های انسانی، آموزش و حمایت های روانی کودکان را حفاظت کنند، اما محدودیت های سیاسی، اقتصادی و نظامی مانع تأثیرگذاری این تلاش‌هاست. بسیاری از کشورها به دلایل منافع اقتصادی و سیاسی، تجاوزات علیه کودکان را محکوم نمی کنند یا فشار واقعی برای توقف آن وارد نمی آورند. این نشان می دهد که حقوق کودک بدون عدالت جهانی، صلح و کاهش سلطه نظام های قدرت، به سختی تحقق می یابد.
حقوق کودک نه تنها مساله‌ای اخلاقی و انسانی، بلکه شاخصی برای سلامت جامعه و نظام جهانی‌ست. نقض حقوق کودکان در جنگ ها، بمباران‌ها، فقر و بهره‌کشی اقتصادی نشان می دهد که جامعه جهانی هنوز نتوانسته تعهدات خود را عملی کند. کودکان فلسطینی در غزه نمونه بارزی از این بحران اند، جایی که خشونت، محاصره و تجاوز نظامی نسل جدید را در معرض خطر دایمی قرار داده است. حمایت از حقوق کودک نیازمند اقدام جمعی و هماهنگ جهانی است، نه تنها برای جلوگیری از کشتار، بلکه برای تضمین حق آموزش، سلامت، امنیت و رشد انسانی کودکان در سراسر جهان.
مقاومت اجتماعی، فشار بین‌المللی و نظارت دقیق بر سیاست‌های جهانی، ابزارهایی‌اند که می توانند مانع نقض حقوق کودکان و بازسازی عدالت انسانی شوند. جهان تنها زمانی می تواند به تحقق معیارهای واقعی و سنجش پذیر حقوق کودک نزدیک شود که ساختارهای اقتصادی و سیاسی بر پایه عدالت و احترام به انسانیت شکل گرفته باشند، نه صرفاً منافع اقتصادی و قدرت سیاسی.
کودکان باید بتوانند زندگی کنند، رشد کنند و آموزش ببینند، آن‌ها حق دارند از خشونت، بهره کشی و جنگ در امان باشند. تا زمانی که نظم و نظام جهانی مبتنی بر نابرابری، سلطه اقتصادی و سیاست های جنگ‌آور است، هیچ کودکی در هیچ نقطه ای از جهان امنیت و آرامش واقعی و تضمین شده نخواهد داشت. دفاع از حقوق کودکان، نه یک شعار، بلکه یک مسوولیت جهانی و انسانی است که با عمل، همبستگی و عدالت اجتماعی تحقق می‌یابد./ کار
بامـداد ـ فرهنگی و اجتماعی ـ ۲۵/۲ـ ۲۵۱۱
Copyright ©bamdaad 2025