یک کشف باهمیت علمی در ولایت نورستان
مکـش آن آهـوی مشکـین مـــرا ای صیـاد
شرم از آن چشم سیه دار و مبندش به کمند
سحر سیندخت
در روزگاری که رسانه های وطنی و جهانی همه روزه از افغانستان خبرهای جنگ ، ویرانی و نابودی زنده گی را بسیار گسترده و با شوق به گوش و دید مردم درافغانستان و جهان میرسانند ، خبرهای از نوع زنده گی و سازنده گی ، امید و آرزو به آینده و بهبود سخت کمرنگ بوده و باور به آن کمتر شده است. پیامد ناخوشایند اینهمه یاس و ناباوری آن شده است که ما بیشترچشم براه دریافت خبرغمناک و رخداد درد بارهستیم و خوشی در باره کرده های مثبت ، ولو هراندازه ای که کوچک و خورد هم باشند؛ را از دست داده ایم. این ناهنجاری سبب شده است تا به نوعی از تقدیرگرایی روکرده و در تلاش و سهمگیری برای دگرگونی و بهبود تنبل شویم. آنجایی که چیزی از نوع دگرگونی و نور روشنی به چشم میرسد ، قلم ها و اندیشه ها با بیرحمی به جان آن می افتند و پیام ناباوری را دربرابرآن نوید میدهند.
در میان این همه خبرهای ناشاد و درد بار دراین تازه گی ها گزارشی در باره پیدا نمودن چند آهوی مشکی پس از سال ۱۹۴۶ ترسایی درافغانستان توسط کارشناسان امریکایی، جهان را به شگفتی و شادی درآورد ، ولی این مساله درافغانستان و رسانه های آن چون که درآن پیام ویرانی و وحشت وجود نداشت توجه لازم را به خود جلب نکرد .
آهوی مشکی یا « آهو مشک » از شمارحیوانات کمیاب جهان بوده؛ رقم چشمگیرآن از بین رفته وخطر از بین رفتن ویا انقراض نسل این حیوان که نافه مشک آن زبانزد همه است، وجود دارد. به تازه گی در نیویارک خبر دلپذیرشناسایی سه راس آهوی مشکی توسط گروه پژوهشی سازمان غیر دولتی «جامعه محافظت ازحیات وحش در جهان یا Wildlife Conservation Society WCS » امریکا پخش شد. بربنیاد گزارش این نهاد درجریان پژوهش هایشان در دامنه های جنگلی ناهموار شمال شرق افغانستان در ولایت نورستان پس از شصت و پنج سال، یک جوره آهوی مشکی با نوزاد شانرا دیده اند. درگزارش این نهاد آمده است که آنها پنج باراین سه آهو را دیده اند.
آهوی مشکی که بنامهای آهوی تاتار ، آهوی تتر ، آهوی ختن ، آهوی ختا و آهوی خرخیز نیزیاد میشود، هفت نوع ازاین آهو در کوه های هیمالیا و یا جنگل های کوهی آسیا بود وباش دارند. این حیوان شامل لیست نوع حیوانات گم شونده قرارداشته و به دشواری قابل دید میباشند و برای همین هم پیدا نمودن این جوره و یک نوزاد آن در نورستان افغانستان پس از شصت وپنج سال رخداد بسیار باهمیتی در جهان علم بشمار میرود.برای آخرین بار در سال ۱۹۴۸ ترسایی هیات اندازه گیری دنمارکی این حیوان در افغانستان دیده و از وجود آن گزارش داده بودند.
بسیاری از دانشمندان آهوی مشکی (Moschus cupreus) ) را به غلط از خانواده گوزن شمرده و به اونام حیوانی با « دندان های داراکولا » داده اند. آهوی مشکی از نظر اناتومی دارای ساختمان جالب بوده و هر دو جنس دارای دو دندان دراز اشک های شبیهه دندان های فیل بوده و بیشتر در فصل جفت گیری در جنگ های رقابتی مورد استفاده قرار میگیرد.
آهوی مشکی که حدود یک متر طول داشته ، بدون شاخ بوده بیشتر در جنگل های مناطق کوهی آسیا زنده گی دارند. براساس گزارش روز نامه اشتاندرد چاپ اتریش (۳ نوامبر ۲۰۱۴) هفت آهویی که تا حال دیده شده اند به مشکل قابل دید بوده و همه در جنگلات آسیا زنده گی می نمایند. همین آهوهای پیدا شده توسط کارشناسان امریکایی درولایت نورستان از نوع آهوهای مشکی کشمیری شناسایی اند.
پیتر زالرمعاون برنامه های آسیا درسازمان «جامعه محافظت ازحیات وحش در جهان» بدین باور است که آهوی مشکی در کنار پلنگ سفید از گونه های نادر حیات وحش در افغانستان بوده یکی از گنجینه های زنده گی در افغانستان میباشد.
در همین باره گزارش مفصلی توسط تیم مشترک شامل : استفان استروفسکی و پیتر زالر از «جامعه محافظت ازحیات وحش در جهان» ، آقای عقیق رحمانی از دانشگاه لیدز، جان محمد علی و ریتا علی از ویگل در ولایت نورستان در شماره ماه اکتوبر سال ۲۰۱۴ ترسایی مجله اوریکس « Oryx » به نشر رسیده است.
مشک این ماده خوشبو، که فرآورد همین آهو میباشد و ارزش آن بلند تر از طلا میباشد در دارو سازی سنتی و برای تولید عطریات مورد بهره قرار میگیرد چنانکه بهای یک کیلو گرام مشک به بیش از ۴۵۰۰۰ ایرو گمان زنی میشود. مشک در کیسه کوچکی که در زیرشکم آهو قرار دارد به شکل دمل با ماده غلیظی جمع شده و وقتی کیسه پرشد در وجود حیوان تولید خارش مینماید. آهو با مالیدن کیسه به سنگ آنرا میدرد. مشک، این ماده خوشبو به زمین می ریزد، آنرا جمع وبه فروش میرسانند.
آهوی مشکی از شمار حیوان های کم یاب در جهان بوده و شامل لیست قرمز زنده جان های مورد خطر یا « IUCN » میباشد. برا ی همین هم وقتی گزارش در باره یافتن این حیوان درافغانستان ناامن و جنگ زده به نشر رسید در شبکه های اجتماعی بحث و اندیشه های فراونی در باره نگهداری و توجه به آن ابراز شد. از جمله در یکی شبکه اجتماعی اتریشی نوشتند : « ... شاید بتوانیم یکی از ملا ها را متقاعد سازیم که شکار و کشتن این حیوان را حرام اعلام کند. درغیر آن این حیوان هم برای همیش از بین خواهد رفت . »
بامداد ـ اجتماعی ـ۱۴/۲ـ ۱۵۱۱