تیمبوکتو حافظه افریقاست
باری فزیکدان مشهور البرت اینشتاین از زیکموند فروید بانی دانش روانکاوی پرسید که ایا میتوان بر روان انسان چنان تاثیر گذاشت که از جنگ بیزار گردد ؟
فروید با ژرف اندیشی پاسخ داد : نه ! مگر یک راهی وجود دارد که انسان‌های اگاه را از جنگ و ستیز باز میدارد . این راه ، راه فرزانگی است .
دردا و دریغا که در جهان متمدن امروزی جنگ و خشونت بر فرهنگ چیره میگردد و آنچه را که بشریت فرهیخته در سده های متمادی آفریده است بکام نیستی فرومی‌برد .
در این روزها نیروهای نظامی فرانسه با پیشتیبانی اتحادیه اروپا ، به کشورمالی سرکشید تا بنام دفاع از امنیت اروپا هدف های استراتیژیک و به ویژه منافع کنسرن های استخراج معادن اورانیوم در نا یجیر و نفت را در شمال کشور مالی تامین کند.
رویارویی ارتشیان فرانسوی با اسلامیست های سلفی که از کشورهای همسایه به مالی پای گذاشته‌اند پیامد های زیانباری را برای مردم بومی و قوم های غیور و صحرا نورد « تواریک » داشته و روال زندگی نورمال را در این پهنه پُراز تحرک مختل گردانیده است.در این گیر ودار زور گویانه هرآنچه زیر پا می‌شود همانا زنده گی صلح امیز و فرهنگ کهن خلق های منطقه ساحل است که بار دیگر خاطرات تلخ ویرانگری های داشته های تاریخی، باستانی و فرهنگی افغانستان ، عراق ، لیبیا ، سوریه و … را بیاد می‌آورد .
ما در اینجا گفت وگویی را با نویسنده و پژوهشگر شناخته شده کشور مالی ، م. هوسوبا ، می اوریم تا دیده شود که چه ها کردند ( بامداد )
تیمبوکتو حافظه افریقاست
گفت وگوی روز نامه استاندارد با موهومودو هوسوبا
استاد دانشگاه « باماکو » در مالی وهمکار مرکز مطالعات افریقا در شهر بازل سویس
بر گرداننده : بامیک
استاندارد : روز های پیش خبر شدیم که اسلامیست ها کتابخانه با اهمیت تیمبوکتو یا مرکز « احمد بابا » را به اتش کشانیده اند .بعدا گزارش شد که اکثر کتاب‌ها قبلا به جای محفوظ انتقال یافته‌اند . ایا میدانید که خسارات وارده تا چه اندازه است ؟
م.هوسوبا: نخیر ! وضع در لحظه کنونی روشن نیست. من باکسانی در « گا او » و« باماکو » صحبت داشتم ولی هیچ‌کس نمیداند که چه اتفاق افتیده است .اکنون رفت وامد میان شهرها خطرناک است .کتابخانه را آتش زده‌اند و این امرموثق است .کاری که نهایت ملال اور است .
استاندارد : در کتابخانه تیمبوکتو اضافه از سی هزار جلد کتاب موجود بود .این ها چگونه نبشته هایی بودند ؟
م.هوسوبا : بسیاری از اثرهای کتابخانه وابسته به سده های 16 و 17 ترسایی اند.اما در اینجا اثار منحصر بفرد و نادر از سده های 13 و 14 نیز موجود بودند ، متونی با تنوع بزرگ که مبین فرهنگ شرق نزدیک و دورمی‌باشند . این کتاب‌ها از کشورهای مصر، مراکش ، تونس و حتا اندلس ( هسپانیا ) گرد آورده شده بودند . البته نسخ قدیم قران از سده های 12 و 13 ترسایی از با‌ارزش ترین اث های این کتابخانه بشمار می‌آیند .
همچنان نبشته های حقوقی ، دانش‌های طبیعی و ادبی در انجا وجود داشتند ؛ اما نوشته‌های در باره حقوق اسلامی از با اهمیت‌ترین اثار این کتابخانه اند .
استاندارد : در نگاه اول خیلی مبتذل مینماید که اسلامیست ها گنجینه های فرهنگی خود را نابود میکنند .چرا به این کار دست میزنند ؟
م.هو سو با : در این رابطه بیشتر از تصویر ستیزی ( ایکونو کلاسم ) سلفی ها سخن گفته می‌شود ، یعنی انها تصویر را رد مینمایند و نابود میسازند .اما آن‌ها در عین زمان خود به تولید مقدار زیاد تصویر های نو می پردازند : تصویر های خرابکاری ورنج که در پروپاگند شان مورد استفاده قرار میگیرد.
استاندارد : تیمبوکتو را شهر « 333 پیر روحانی » می نامند . ایا سلفی ها مخالف این جهت عرفانی دین اند ؟
م.هو سو با : مردمان تیمبوکتو تا به امروز به روحانیون محلی خود وابسته اند .
اسلامیست ها میخواهند تا این جوامع اسلامی را که در ساحل تشکیل شده‌اند ،از نگاه روانی ، مادی و معنوی تخریب کنند. از اینرو تیمبوکتو برای انان استیژ ایده‌ال بوده است .
استاندارد : مقابر به میراث فرهنگی جهان سازمان یونسکو که مرکز آن در فرانسه است تعلق دارند .ایا نفرت از غرب در این زمینه نقش بازی کرده است ؟
م. هوسو با : اری ، این را بمثابه نفی موسسات دنیا گرا ( سکولار ) خوانده‌ام .کارکردهای اسلامیست ها خیلی متضاد و با هم نا مرتبط اند و توضیحات ایدیالوژیک آن‌ها خیلی ضعیف است. هدف انها بی امن سازی جهانی می‌باشد .
استاندارد : واکنش مردم در برابر خرابکاری و ویرانی چیست ؟
م.هو سو با : خرابکاری به قلب مردم مالی اصابت میکند .انسان ها به اندوه عمیق فرورفته‌اند .این رویداد ها موقف مالی را در برابر جهان و به ویژه در روابط با کشورهای همسایه الجزایر و موریتانیا که از انجا ها اسلامیست ها بر خاسته اند تغیر خواهد داد .
استاندارد : ایا ممکن است تا مقابر را دوباره اعمار نمود ؟
م. هوسو با : از نگاه تخنیکی امکان دارد ، زیرا این بنا ها نقشه برداری شده‌اند. اما پیکره ها و مواد کهن نیز وجود داشتند که با خرابکاری برای همیشه نابود گردیده اند .
استاندارد : نخست مرکز « احمد بابا » را که در عین زمان کتابخانه و مرکز پژوهش است به آتش کشانیدند .این مرکز در سال 1973 با پول هنگفتی از کشور افریقای جنوبی اعمارگردید. سه سال پیش تعمیر جدید آن که اینک تخریب گردیده گشایش یافت .این مرکز برای فرهنگ نوشتاری تیمبوکتو چه نقشی داشت ؟
م.هوسوبا : بسیاری از کتاب‌ها در ملکیت شخصی اند .اما مرکز « احمد بابا » بزرگترین مجموعه نسخه ها را در تیمبوکتو دارا بود .افزون بر ان این مرکز محلی بود که در ان پژوهش اندر میانی دانش ها صورت میگرفت. زبان شناس ها ، حقو ق دان ها ، علمای دینی ، خوش نویس ها به انجا می امدند و مسایل را از دید گاه های جداگانه به بررسی میگرفتند .انها به صورت یکجایی تصویر کاملی را بدست می اوردند و گام بگام در راه باز سازی تاریخ منطقه کار میکردند .منظور من در اینجا تنها شمال مالی نه بلکه همچنان موریتانیا ، سینیگال، نایجیر یا و بخش اعظم منطقه ای که بنام ساحل یاد می‌شود می‌باشد .
استاندارد : چه چیزی ارزش این کتاب‌ها و نوشته‌های چرخی ( در لوله ها پیچیده شده ) را مشخص میسازد ؟
م. هوسوبا : در گام نخست اهمیت زیبایی شناسانه انست .یک نسخه خطی قران مربوط به سده دوازدهم ترسایی با خوش نویسی زیبای ان یک اثریکباره است .ایده های که اندیشیده و نگاشته شده‌اند ارزشی اند که نبود آن ها خساره بزرگ خواهند بود .نوشته های چرخی تا هنوز کتلاک نشده‌اند .اگر اصل این نوشته‌ها خساره ببینند و یا تخریب شوند دیگر در هیچ جایی کاپی انها وجود نخواهد داشت و بدینترتیب دانش‌ها از دست خواهند رفت .
استاندارد : این نوشته‌ها بکدام زبان نگارش یافته‌اند ؟
م.هوسوبا : از یک سو اثاری اند که به زبان عربی کلاسیک نوشته شده‌اند .از سوی دیگر نوشته هایی اند که به زبان عجمی یعنی نوعی از عربی سودانی شده به نگارش آمده‌اند .این خط در منطقه ساحل تا به شمال نایجیریا توسعه یافته بود زیرا الفبای عربی برای فونیتیک منطقه اصوات کافی نداشت .دراین نوشته‌ها هم عربی و هم زبان‌های محلی بازتاب یافته‌اند .این امر برای مردمان کمتر درس خوانده زمینه خوانش را ساده‌تر میساخت .
استاندارد : جایگاه این نوشته‌ها در منطقه چگونه است ؟
م.هوسوبا : بنا برکمی اثار نوشتاری، در باره تاریخ قاره ما کمتر میدانیم .اما نوشته‌های تیمبوکتو فرهنگ ، تجارت، جهانگردی ،مبادلات و زنده گی عامه را دراین سر زمین مستند میسازد .تیمبوکتو به گونه‌ای حافظه افریقاست .