ویتو ابزار تحقق هژمونی زور و متناقض امنیت بین المللی

 

 عبدالاحمد فیض

 

 پیامدهای ویرانگرجنگ دوم جهانی که فاشیزم هیتلری عامل آن بود، ضرورت ایجاد یک نهاد بین المللی راکه قادر باشد تا ازتکراردرگیری با ابعاد وسیع جلوگیری نماید، درچنان فضای دردستورکاردولت های فاتح جنگ قرارگرفت که کماکان سیمای وحشتناک جنگ درپهنای جهان مشهودبود، لذا درچنین فرصت تاریخی پنج قدرت فاتح مانند ایالات متحده امریکا، اتحاد شوروی،بریتانیا، فرانسه وچین درایجاد سازمان ملل متحد پیشگام و منشورسازمان را درجون سال ١٩٤٥ ترسایی تصویب ودرپایه گذاری این سازمان دراکتوبرهمان سال با مشارکت بیش ازپنجاه کشورنقش ایفا نمودند.

دول موسس بابکارگیری ازنفوذ وبا بهره گیری ازاین امرکه گویا دردرهم کوبی ماشین جنگی فاشیزم و نجات بشریت ازسلطه نظام هیتلری نقش بنیادی را ایفاد داشته وبا متحمل شدن تلفات گسترده انسانی، خسارات وضایعات سنگین ناشی ازجنگ وهکذا تعهد در پرداخت حجم قابل توجه بودجه وهزینه های مالی و تخنیکی سازمان ملل متحد، به دستبرد حقوقی دست یازیدند و نماینده گی دایمی درشورای امنیت را باداشتن حق ویتو دراین نهاد بخود اختصاص دادند. بدیهی است که این حق درشرایطی به دارنده گان تعلق گرفت، که هرج ومرج  و نوع از خلای ذهنی مبنی برعواقب احتمالی آن درتحت اثرات غم انگیز جنگ درافکارعمومی حاکم بود، لذا بدون هیچ مخالفتی این امتیاز نامحدود به دارنده گان کنونی درشورای امنیت مورد تأیید قرارگرفت.

 امروزکه هفتادوهشت سال ازعمر سازمان ملل متحد می گذرد،کلیه محافل سیاسی، حقوقی، فرهنگی ونهادهای فکری دنیا به این واقعیت دست یافت ه اند که با توجه به پراتیک اعمال حق ویتو توسط دارنده گان و حاملان این وریانت سرکوب و زورگویی درمقیاس جهان، بشریت درکران - کران سیاره زیبای که درآن زیست داریم، ازشرحق ویتو مصوون نبوده وهیچ  فردی درپناه حقوق جهانشمول خود رامصوون احساس نمی نمایند.

بگونه مثال، با بذل توجه به گذشته تاریخی استعمال این حق،ایالات متحده امریکا قدرتی است که ازاین ابزار بیشترین استفاده را در روابط بین المللی درراستای اهداف ژیوپولتیک و تحکیم هژمونی خود درشورای امنیت نموده که دراغلب موارد درپشتبانی نامحدود ازرژیم اسراییل و درحمایت ازسیاست های اشغالگرانه ضد خلق فلسطین تبارزیافته است.

هکذا ایالات متحده با پدید آمدن فضای یک قطبی و یکه تازی بعد از فروپاشی شوروی، بدون مجوزحقوقی شورای امنیت وبا استفاده ازحق ویتو به اقدامات مسلحانه متعددعلیه حق حاکمیت دیگران دست یازیده است که عراق درسال ٢٠٠٣ ، وافغانستان در٢٠٠١ وغیره ازنمادهای بارزی دستآوردحق ویتو است.

اتحاد شوری وقت دراوایل دهه هشتاد با اعزام لشکری سرخ به افغانستان درمجمع عمومی و شورای امنیت ملل متحد با تجاوزخواندن اقدام مسلحانه مسکودربرابرحق حاکمیت افغانستان محکوم گردید، اما اتحادشوروی بااستفاده ازابزار ویتو، کلیه تصامیم و قطعنامه های شورای امنیت رابی اثرساخت.

هکذا محدود ومنحصربودن قدرت اجرایی تصامیم واقدامات شورای امنیت سازمان ملل متحد، درگرو اراده وتمایلات دارنده گان حق ویتواست که فقط دراختیارپنج قدرت وبخصوص سه قدرت مانند فرانسه، بریتانیا و روسیه در اروپا، امریکا و چین ازقاره آسیا است که ماهیت وکرکتر جهانشمول بودن سازمان ملل متحد را بوضوح ازمنظرحقوقی وسیاسی موردانتقاد و پرسش قرارمیدهد، زیرا درک عمومی چنین است که سازمان ملل متحد نهاد بین المللی متعلق به تمام ملل جهان است که با توجه به مفاد منشور، دولت ها بمثابه بنیادی ترین شخصیت حقوق بین المللی ازحقوق یک سان و برابربدون درنظرداشت موقعیت، تاریخ، تعداد نفوس و نوعیت رژیم حاکم برخورداراند، اما کشورهای بزرگ و درحال توسعه مانند هند با بیش ازهزارمیلیون جمعیت درقاره آسیا وافریقا که دارای عظیم ترین ظرفیت های بشری بوده وپرجمعیت ترین بخش جهان معاصراست وهکذا جهان اسلام ازداشتن حق نماینده گی دایمی درشورای امنیت محروم هستند.

با اهتمام به یادهانی فوق، سازمان ملل درکل ، و شورای امنیت این نهاد جهانی بطورخاص با نقایص عدیده ساختاری وحقوقی برنظم جهانی به نحوی نظارت میکند که فعالیتها و اقدامات این نهاد بوسیله قدرت های بزرگ دارای حق ویتو سمت وسو یافته و بگونه متعارف به استثنای عملیه بشری و کمک رسانی درمیان قربانیان ناشی ازمنازعات مسلحانه وحادثات طبیعی، درپیشگیری ازتجاوز و دستیابی به حل مناقشات ازمجرای عملیه صلح سازمان که بزرگترین مسوولیت ملل متحد پنداشته میشود، ناکام بوده است، که جنگ چهل ساله درافغانستان، بحران یمن، لیبیا وبحران اوکرایین ازجلوه های بارزی ناکامی ملل متحد و بخصوص شورای امنیت آنهم به دلیل حق ویتو بوده است.

ازدیرزمان است که کارشناسان سازمان ملل متحد، متخصصین حقوق بین المللی ونماینده گان برخی دولت های عضو به دلیل بیماری ساختاری و اینکه حق ویتو عمدتأ بمثابه وسیله فرارازمسوولیت بین المللی درخدمت قدرت هایی قرارگرفته است،که ازحق ویتو درجهت حراست از داعیه صلح وامنیت بین المللی نه بلکه در راستای تحقق اهداف تجاوزکارانه و سلطه گیری های جنون آمیز با ریختن خون میلیونها انسان بیدفاع درنقاط مختلف جهان بکار گرفته شده است،پیشنهادات کارشناسانه را درجهت اصلاح وضعیت حاکم درملل متحد وحتا سلب حق ویتومطرح نموده اند که درتداوم این همه مساعی تخصصی و کارشناسانه، اینک این مطالبات دراوج بحران امنیتی بین المللی ناشی از تشدید جنگ و وخامت فزاینده بحران شرق اروپا درملل متحد بالاگرفته و طرح های مبنی برسلب حق ویتوکه مفهومی جز خودسری واعمال زورندارد، تاکید شده است.

 درنتیجه میتوان اذعان داشت که حق ویتو درشورای امنیت امتیازی است که دراختیار یک مجموعه قدرتمند قرارگرفته ودرعمل باعث شده است که سازمان ملل متحد نتواند اصول مندرج درفصل هفتم منشور راعلیه عنصر متجاوز از کریدور شورای امنیت به دلیل حق ویتو پنج عضو دایمی اجرایی نماید، لذا دوام این امتیازبه دارنده گان در شورای امنیت مفهوم غیراستمراراستاندارد دوگانه درنوع عملکرد ملل متحد نداشته و با اهداف کلی این نهاد درتناقض قراردارد.

 

 بامـداد ـ دیدگاه ـ ۲/ ۲۳ـ ۰۸۰۳

مضمون اندیشه و نظر نویسنده را بازتاب می دهـد. دیدگاه های حزب آبادی افغانستان دراسناد و اعلامیه های رسمی آن انعکاس یافته است .

 Copyright ©bamdaad 2023